İstənilən bir ölkənin tarixini araşdırsaq görərik ki, o ölkənin tarixində ən az bir müharibə yaşanıb. Müharibəni və müharibənin dəhşətlərini dəfələrlə yaşayan xalq olaraq biz nə etmişik? Hansı ibrət dərsi almışıq? Hansı kitabları yazıb öz səsimizi dünyaya çatdıra bilmişik? Neyləmişik ?
Bəlkə nəsə etmişik, amma hamısı ölkəmiz daxilində olub. Dünyaya səs salacaq heç bir şey edə bilməmişik. Hansı yazarın Qarabağ dəhşətlərini dünyaya çatdıracaq əsəri var? Bəlkə də var, amma dünyaya səs salmasını mən görməmişəm. Amma əfqan əsilli Xalid Hüseynin belə səpkili kitabları var. Öz ölkəsinin müharibə dəhşətlərini bu cür ustalıqla dünyaya çatdırdı. İndi düşünüləcək ki, Hüseyni Amerika kimi ölkədə yaşayır, onun səs salması asan məsələdi, amma bunun da cavabı var–bizim də bu imkanda olan yazarlarımız var! nə isə...
Oxuduqlarım haqqında təəssüratlarımı yazanda əsər haqqında ümumi məlumat, yaxud əsərin məğzi haqqında danışmağı sevmirəm. Daha çox öz oxucu prizmamdan yanaşıram.
Hüseyninin üç əsərindən – “Min möhtəşəm günəş”, “Və dağlardan səda gəldi”, “Çərpələng uçuran” oxucuların çoxu “Çərpələng uçuran” əsərinə daha çox müsbət rəy verirlər, amma mənim bu üç əsər arasında ən samballısı “Və dağlardan səda gəldi” oldu.
Çərpələng uçuran əsərində də yazıçı digər əsərlərində olduğu kimi öz ölkəsinin adət-ənənələri, mədəniyyəti, müharibənin dəhşətləri haqqında yazıb. Əsər əsl dostluqdan, sədaqətdən, xəyanətdən və günahlarının bağışlanılması üçün bir insanın edə biləcəklərindən bəhs edir.
Ümumiyyətlə, əsərdə cərəyan edən hadisələri bir növ Əmir obrazının xronikası adlandırmaq olar. Əfqanıstanın məhşur puştun qəbiləsinin nümayəndəsi olan bu obraz məncə elə müəllifin prototipidir. Hüseyninin də puştun qəbiləsindən olması, kiçik yaşlarından etibarən ailəsi ilə birlikdə Amerikaya köçməsi, Amerikaya köçdükdən sonra yazıçılıq fəaliyyətinə başlaması, Əmir obrazının Hüseyninin prototipi olduğu fikrini qüvvətləndirən oxşar cəhətlərdir. Bütün əsər boyu baş verən hadisələr bu obrazın dilindən verilir.
Əsərin əvvəlində Əmirin etdiyi əclaflığa görə ona nifrət hissim oyansa da, sonlara yaxınlaşanda Əmiri qınaya bilmədim. Hər insanda cəsarət, mərhəmət, ədalət, vicdan hissi eyni qədərdə olmur, Əmirdə də cəsarət hissi yox dərəcəsində idi, məhz cəsarətsiziliyinin ucabtından dostunu xilas edə bilmir.
Allah günahlarının bağışlanması üçün hər bir bəndəsinə ömründə bircə dəfə də olsa şans verir, elə Əmirə də bu şansı verdi. Əmir uşaqlığında etdiyi günahını yalnız illər sonra qismən də olsa yuya bildi.
Çoxları bu əsərdə Əmiri günahkar görür, amma gəlin düşünək. Əmirin atası Babanın günahı az idimi? Əslində Həsənin Əmirin qardaşı olması haqqını, Həsənin atalı böyümə haqqını, Həsənin atası düşünülən Əlinin həqiqəti bilmə haqqını onların əlindən oğurlayan elə Baba özü deyildimi? Axı Babanın öz düşüncəsinə görə dünyada ən böyük günah oğurluq idi...
Əsəri dilimizə tərcümə edən Xədicə İsmayıla da sonsuz təşəkkür düşür. Çünki, əsərin poetik keyfiyyətlərini sarsıtmadan tərcümə etmək böyük bir peşəkarlıq tələb edir. Tərcümə bəyəniləndi.
Qeyd edim ki, roman “Oxucu seçimi 2007” mükafatını qazanıb və əsərə eyniadlı film çəkilib.
Gözlər insanın ruhuna açılan pəncərədi, çalışın ruhunuzu şən, ruhən cavan saxlayın ki, Gözləriniz sizi ələ verməsin.