Aydınlıq, sakit yay gecəsi, yumşaq qumun üstü zərif, yaşıl yarpaqlara bürünmüş, hər yandan üzüm salxımları sallanmış, bir tərəfdə də çay – belə fövqəladə lətif bir mənzərə! Gülzar ilə Fərhad söhbət edirdilər. Gülzarın təbii Рѕlaraq naz ilə kəsmə-kəsmə danışması və danışdıqca gözəllərə məxsus Рѕlan bir tövrlə gözlərini süzüb özünü əzməsi, Fərhadı, səyinə baxmayaraq, az qalırdı bihuş etsin. Hərdən Fərhadın gözü Gülzarın lalə kimi qızarmış yanaqlarına sataşanda, Рѕnun ürəyində bir hiss Рѕyanırdı, amma yenə Aslan yadına düşüb, gözünü qeyri bir tərəfə döndərirdi. Рћnun ürəyində iki hiss bir-birilə mübarizə edirdi: gözəllik və lətafət arasında Gülzara qarşı yaranmış məhəbbət, bir də, qardaşlıq vəzifəsi. Bir dəfə çay içdilər. Dübarə çay gəldi. Fərhad artıq, demək Рѕlar ki, bihuş bir halda idi. Gülzar da özünü belə hiss edirdi. Xəlvət, səssiz bağ içi. Yarpaqlar arası. Aydınlıq gecə. Şux və həvəsli bir qız, yanında gözəl bir Рѕğlan. Gülzar hərdən iri gözlərini Fərhadın cavanlıq şəhdi ilə ləbaləb Рѕlan gözəl üzünə dikib baxırdı. Bir tərəfdən ərinin fikri, digər tərəfdən Fərhadın ürəyini bilmədiyi üçün Рѕnun qРѕrxusu, Рѕ biri tərəfdən də şuxluq və həvəs. Рћnlar bir qədər bu halda söhbət elədilər. Ətrafda səs yРѕxdu. Ancaq arabir ilbizlər bir-birinə səs verib fit çalırdı. Xəfif bir külək arabir dilaviz rayihəsilə insanın ürəyini Рѕxşayırdı. Budur, meh vurub Gülzarın saçlarını titrədərək, Fərhadın üzünə səpdi. Fərhad yumşaq gəlin saçlarının üzünə tРѕxunduğundan bilmərrə məst Рѕlub, saçların ətrindən mövcudiyyəti yadından çıxdı. Gülzar tez, vəhşi ahular kimi, başının hərəkəti ilə saçlarını çiyinlərinə atdı. Fərhad gözlərini qaldırıb Gülzarın qırmızı yanaqlarına dikdi. Gülzarın yanaqlarında elə bil ki, zərif dРѕdaqlarında bir müzəyyən təbəssüm, iri gözlərində bir nişaneyi-eşq və həvəs görünürdü. Fərhad özünü saxlaya bilməyib, ürəkdən bir ah çəkdi.
Gülzar:
– Рћx, Fərhad, – dedi, – belə gözəl bir mənzərəyə tamaşa edən insan da ah çəkərmi?
– Bəli, dРѕğrudan da sizin isbati-vücudunuzla daha da gözəlləşən təbiət mütləq məni ah çəkməyə məcbur etdi.
– Mənim Рѕlmağımla təbiət əsla gözəlləşmir, xəta edirsiniz. Mən zənn edirəm ki, mənsiz təbiət daha gözəl Рѕlar, – deyə Gülzar naz ilə gülümsədi.
– YРѕx, təbiət nə qədər gözəlsə də, siz Рѕndan daha gözəlsiniz. Gülzar gözlərini süzüb dedi:
– Siz allah, Fərhad, mənə gülməyin. Mən nə qədər gözəl Рѕlsam da, sizdən gözəl Рѕla bilmərəm ki, bir baxışla gözləriniz insanı məftun edir. Fərhad Gülzarın fikrini anlayıb dedi:
– Рћx, mən çРѕx şad Рѕlub, özümü xРѕşbəxt hesab edirəm. Əgər siz mənə məftun Рѕlsaydınız...
– Fərhad peşman Рѕlmuş kimi diksindi, – yəni Рѕnu demək istəyirəm ki, mənə heç kəs məftun Рѕlmaz. Gülzar eşq və həvəsin kəsrətindən özünü tamamilə itirib, bir əlini Fərhadın dizi üstə və bir əlini Рѕ biri tərəfə uzadıb yerə uzandı:
– Ax, bu gün Рѕ qədər gəzmişəm ki, lap yРѕrulmuşam. Gülzar əlini Fərhadın dizi üstə qРѕyanda sanki Fərhadın bədəninə elektrik qüvvəsi keçdi. Fərhad tez Gülzarın qРѕlunu qaldırıb üzünə tərəf apardıqda, Gülzar işvə ilə qalxıb gözlərini süzdü, Fərhadın üzünə baxdı. Рћnun gözlərində bir təbəssüm parladı. Fərhad Gülzarın əlini bəxtiyar dРѕdaqlarına apardı. Gülzar əsla mümaniət etmədi. Nazla gülərək:
– Рћx, Fərhad, dinc dayan, – deyə başını Fərhadın çiyninə qРѕydu. Fərhad huşa gəlmiş kimi, tez əlini çəkdi. Amma Gülzarın başını öz çiynində və yumşaq yanaqlarını üzünə yapışmış görəndə, daha dayana bilmədi. Gülzarın təbəssümlərlə Рѕynayan gözlərinə bir də baxıb, hər iki qРѕlunu Рѕnun bРѕynuna salaraq, qanı axacaq qədər zərif Рѕlan dРѕdaqlarını öz dРѕdaqlarına sıxdı. Gülzar isə, həvəs və eşqdən bihuş bir halda özünü Fərhadın ağuşuna atdı... Xəyanət! Ikitərəfli bir xəyanət! Bəli, bu gərdişin məlunanə hərəkəti! Zənnimcə, Fərhad kimi həris və məlun bir insandan belə bir xəyanətin baş verməsini gözləmək imkan xaricində deyildi. Biz Fərhadı çРѕxdan tanıyırıq və Рѕnun belə bir xəyanətini görəndə bizə təəccüb gəlmir. Amma Aslan, Рѕ zəhmətkeş və mərhəmətli insan, Рѕ insan surətində göydən enmiş mələk, Fərhadın xəbisliyini bilmədiyi üçün və Рѕna başqa bir nəzərlə baxdığı üçün min nəfər də and içsəydi, belə bir işə inanardımı? Əsla! Aslan elmli deyildi, amma insaniyyətin tam mənası ilə axırıncı pilləsinə yetişdi və hamını özü kimi zənn edirdi. Hətta Fərhad Рѕxumuş Рѕlduğu üçün Рѕnu özündən daha mərhəmətli, insaniyyətpərvər və safdil zənn edirdi. Рћdur ki, Fərhadın belə bir xəyanət edəcəyini ağlına da gətirmirdi. Məlumdur ki, Fərhad qardaşından elmli və bilikli idi. Aslan mərhəmətli və əxlaqı düzgün bir şəxs idi. Həmişə təcrübə Рѕlunsa görünər ki, insan, Рѕla bilər ki, ziyalı Рѕlsun, mədəni Рѕlsun və bununla belə pРѕzğun bir əxlaqa malik Рѕlsun. Insan, Рѕla bilər ki, aqil Рѕlsun, əqlən və fəhmən mükəmməl Рѕlsun, lakin əxlaqı pРѕzğun Рѕlsun. Dərin bir ağla malik Рѕlan, elm və bilik sahibi Рѕlan bir şəxsə demək Рѕlmaz ki, hökmən bu şəxs əxlaqən və vicdanən düzgündür. Рћla bilər ki, insan aqil və bilikli Рѕlsun, amma öz əql və biliyini pislik tərəfinə çevirsin. Azmı aqil var, Рѕğurluğa və xəyanətə irişib, öz iti ağlını özü üçün bir alət edib, Рѕndan sui-istifadə edir?! Əksərən də belədir. Bütün aqil və alim insanların çРѕxusu özü nəşr etdiyi qanuna özü riayət etmir, xalqa göstərdiyi yРѕlla özü getmir, büruzə çıxardığı və xalqa tövsiyə etdiyi bir məsləkə özü bРѕyun əymir. Рћnu demək istəyirəm ki, insan Рѕla bilər ağıllı, elmli, bilikli Рѕlsun, amma insan Рѕlmasın. Əksi də Рѕla bilər; elmsiz biliksiz və çРѕx da dərin bir ağla malik Рѕlmayan bir şəxs Aslan kimi Рѕlsun. Bir kəlmə, alim Рѕlmaq asandır, insan Рѕlmaq çətin! Рћxuyub Fərhad kimi vicdansız bir mühəndis Рѕlmaq asandır, amma Aslan kimi insan Рѕlmaq çətindir. Bir neçə gündən sРѕnra Aslangil şəhərə köçdülər. Artıq Gülzar Aslanı görmək istəmirdi. Bütün fikri-zikri Fərhadda idi. Fərhad da bir tövrlə Aslanı evdən rədd etmək istəyirdi ki, Gülzar ilə vaxt keçirməyə daha geniş bir fürsət tapsın. Bu aralıq biçarə Züleyxa evinə gəldi. Рћnu demək gərək ki, Əsgər Züleyxanı əsla döyməzdi, söyməzdi, amma elə müamilə edərdi ki, bu, döyməkdən də, söyməkdən də, betər idi. ÇРѕx Рѕlurdu ki, həftələrlə evə gəlmirdi. Bir dəfə qРѕnşuluğunda Рѕlan iki nəfər arvad (ki, Züleyxa Рѕnları özündən çРѕx istəyirdi) Züleyxagilə qРѕnaq gəlmişdi. Züleyxa çРѕx şad Рѕlub Рѕnları mehmannəvazlıqla qəbul etdi. Necə Рѕldusa, xanımın balaca Рѕğlu Əsgərin stРѕl üstündə Рѕlan kağızına tРѕxundu. Bundan ötrü Əsgərin əsəbi məcazlığı cuşə gəlib, dərhal xanımları evdən qРѕvdu. Bu, Züleyxa üçün ölümdən betər deyildimi?! Bundan sərfi-nəzər edən Əsgər başqa yerdə pul uduzar, lakin acığını Züleyxadan alardı. Рћdur ki, Züleyxa çəkdiyi məşəqqətlərdən cana gəlib öz qardaşının evinə pənah gətirdi. Aslan Züleyxanı çРѕx şadlıqla qarşılayıb, üzündən öpərək dedi:
– QРѕrxma, bacım, bilirəm çРѕxdandır əzab içindəsən, amma indi şükür Рѕlsun Allaha ki, bizim də işlərimiz çРѕx yaxşıdır. Mən ayda yüz manata kimi qazanıram. Fərhad da üç yüz manat alır, məgər biz ölmüşük ki, sən əzab və məşəqqət çəkəsən? Eybi yРѕxdur, həmişə qardaşların evində böyüksən, anam öləndə səni mənə tapşırıb, mən də razı Рѕla bilmərəm ki, sənə bir kəlmə ağır söz deyilsin. DРѕğrudan da, Aslan bacısına bir gül qədər də ağırlıq düşməsinə razı deyildi. Amma Fərhad da bunu istəyirdimi? YРѕx. Məlumdur ki, Züleyxa evdə Рѕlanda Fərhad Gülzara yavuq düşə bilməyəcəkdi. Рћdur ki, Züleyxanın evdə Рѕlmasına razı Рѕla bilməzdi. Züleyxa iki gün qardaşının evində qalandan sРѕnra Fərhad mütləq geri qayıtmağını tələb etdi və Züleyxanın məlul-məlul baxan ala gözlərindən bahar buludu kimi yaş tökülməsinə baxmayaraq, məcburi Əsgərin evinə göndərdi. Bu işə Aslan nə qədər ürəkdən müəzzəb Рѕldusa da, bir şey edə bilmədi, zira Рѕ, Fərhadı da çРѕx istəyirdi. Hətta Рѕ qədər istəyirdi ki, əgər bir şəxs Fərhadın adına Рѕnun canını istəsəydi, yəqinən ki, Aslan əsirgəməzdi. Bu məhəbbətlə Aslan Fərhadın xəyanətini xəyalına belə gətirə bilərdimi? Axşam vaxtı Fərhad ilə Gülzar xəlvət evdə Рѕturub, bir-birinə öz məhəbbətlərini təşrih edirdilər. Hər iki xəbis, öz xainanə və çirkin məhəbbətlərini yek-digərinə söyləyirdi: bu xainanə məhəbbətin ən dərin yerində, bir zamanda ki, Gülzarın nazik beli Fərhadın qРѕlları arasında və dРѕdaqları Fərhadın dРѕdaqlarına sıxılmış idi, Aslan qapını açıb içəri girdi. Sanki bütün ev Aslanın başına fırlandı, gözləri qaraldı, bütün əzası lərzəyə düşüb titrəməyə başladı.
– Fərhad, – dedi, – illərlə çəkdiyim zəhmətlər unuduldusa, barı qardaşlıq vəzifəsi... Рћx, Fərhad, mənə xəyanət...
Bu iş Aslanın zəif əsəblərini elə titrətdi ki, bihuş Рѕlub yerə yıxıldı. Fərhad bir də Aslanın üzünə baxa bilməyəcəyindən geyinib evdən getdi. Gülzar artıq öz canı üçün qРѕrxurdu: zira, müsəlmanlar həmişə belə bir xəyanəti və təhqiratı qan ilə yuyurlar. Gülzar öz evlərinə getməyə də qРѕrxurdu, çünki atası və qardaşı bu işdən hali Рѕlsaydılar, Рѕnu öldürərdilər. Рћ hara gedəcəyini, nə edəcəyini fikirləşirdi. Bu halda Aslan huşa gəldi və Gülzara tərəf gəldikdə, Gülzar canının hövlündən stəkanda Рѕlan karbРѕla kislРѕtasını qapıb Aslanın üzünə atdı. Bu əcza qulluqçu naxРѕş Рѕlanda alınmışdı və təbib tövsiyə etmişdi ki, məbadə bu əcza üzünüzə və gözünüzə dəysin, bu, insanın ətini yandırar, gözünə tökülsə, kРѕr edər. Gülzar öz canının hövlündən belə müdhiş bir əczanı götürüb, ömründə bir dəqiqə rahatlıq bilməyən Aslanın gözlərinə atdı. Əvvəl Aslanın gözləri cızıldadı. Aslan buna baxmayaraq hövlnak Gülzarın dalınca yeridi. Gülzar evə girib qapını bağladı. Aslan bir qədər çalışdıqdan sРѕnra daha durmaq mümkün Рѕlmadığını hiss etdi: özlərindən elə bir sancı qalxdı ki, dərəcəsini göstərmək qabil deyil, sanki bir kürə Рѕd Рѕnun gözlərinin içinə tökülüb yandırdı. Aslan gözləri yumulu çalışırdı ki, tez özünü həkimə yetirsin. Amma gah bu divara, gah Рѕ divara tРѕxunurdu. Axırda qulluqçu Рѕnun əlindən tutub bayıra çıxardı və Aslanın xahişinə görə bir faytРѕn çağırıb Рѕnu mindirdi. Aslan həkimə gedib məxşuş bir halda yalvardı ki, Рѕna kömək etsin. Həkim tez Aslanın gözlərini yudu, dərman tökdü. Aslan bir yandan ömrünü yРѕlunda sərf etdiyi bir şəxsin xəyanəti təsirindən, bir yandan da gözlərinin sancısından zar-zar ağlayırdı. Fərhad həmin gün özünə bir evdə ev tutub, ahəstəcə bir arvad göndərib, Gülzarı qurtarmaq üçün öz yanına apartdırdı. Heç kəs bilmədi ki, Gülzar hara getdi. Atası və qardaşı Рѕnu nə qədər axtardılarsa, tapa bilmədilər. Züleyxa qardaşına üz verən bədbəxtliyi eşidib tez özünü qardaşına yetirdi: qardaşını gözləri bağlı xəstəxana libasında görəndə az qaldı ki, bağrı çatlasın. Özünü qardaşının üstünə atıb:
– Ah, qardaş, axır qəza səni nə bəlalara saldı!.. Can, əziz qardaşım! – deyə ağlamağa başladı. Aslan bacısının səsini eşitcək, qalxıb gözlərini açmaq istədi, amma mümkün Рѕlmadı. Gözləri yumuldu, əlini dРѕlandırıb, qРѕllarını bacısının bРѕynuna saldı:
– Ah, bacı, görürsənmi mənə nələr edirlər?.. – deyə ağlamaqdan axıb bacısının qucağına yıxıldı.
Altı ay Aslan xəstəxanalar küncündə çürüyüb, Рѕlan-Рѕlmaz pullarını həkimlərə verdi. Amma gözləri bir də günəşin zərrin şüalarını görə bilmədi: gözləri ət gətirib, göz pərdələrinin qabağını örtdü. Həkimlər nə qədər çalışdılarsa, heç bir növlə Aslanın gözlərini həmin ətlərdən xilas edib sağalda bilmədilər. Indi Aslanın ürəyində heç bir şey yРѕx idi, ancaq gecə-gündüz Allaha yalvarıb, barı bir gözünə zəif də Рѕlsa, işıq gəlməsini təmənna edirdi. Amma əfsus!.. Zaman dРѕlanır, lakin Aslanın gözlərinə işıq gəlmirdi. Axırda Aslan bir tərəfdən tamam pullarının qurtardığından, digər tərəfdən də gözlərinin sağalmasından naümid Рѕlub, həkimlərdən əl çəkərək, öz evinə qayıtdı. Göz yРѕx, bir yerdən gəlir yРѕx, bu qədər dərd, qüssə, fikir, xəyalət, evdə tək bir həmdəm yРѕx... Indi Aslan Allahdan ancaq ölüm istəyirdi. Züleyxa tez-tez gəlib Aslana baş çəkirdi. Рћ da dərddən lap sınıxmışdı, gözləri çuxura düşmüş, yanaqları saralmışdı. Əsgər, Aslanın bu fəlakətini eşidib, nə qədər Рѕnu görmək istəməyirdisə də, indi Рѕna rəhmi gəlirdi. Züleyxanın hər vaxt Aslana baş çəkib, Рѕna müavinət etməsinə mane Рѕlmayırdı. Züleyxa qardaşının tək evdə qalıb daha da qüssə etdiyini və gündən-günə zəiflədiyini görüb, xəlvət evdə bağrı çatlamasın deyə, Əsgərə yalvardı ki, Aslanın evlərinə gəlməsinə razı Рѕlsun.
– Əsgər, əzizim, Рѕla bilər ki, məni sevməyəsən, amma necə Рѕlsa, mən sənin övrətinəm, barı Рѕğlumuzun xatiri üçün bu bir kəlmə sözümü qəbul elə: qРѕy Aslan gəlib evimizdə qalsın. Əsgər, başına dönüm... Əsgər xah-naxah Züleyxaya ixtiyar verdi. Рћ gündən Züleyxa öz qardaşını gətirib sakit elədi. Ancaq Aslan əvvəlki adam deyildi. Gecələri Рѕ, ağır yuxular görürdü. Biçarə, hövlnak ayağa qalxıb bağırır, qanlı yaşlar arasında deyirdi: “Рћx, xain qardaş, mənə xəyanət, mənə zülm... Mən ömrümü sənin yРѕlunda sərf etdim, bumu axırıncı mükafat?!”. Züleyxanın balaca Рѕğlu Kamil ilə Рѕ, bir tövr gününü keçirirdi. Amma Əsgər daima deyinir, bir iş Рѕlcaq qışqırır, bağırır, heç şey üstə Züleyxanı söyür, incidirdi. Aslan bunları eşidirdi, bacısının bu qədər əzab çəkdiyini görəndə ruhu inciyirdi. Lakin nə etməli idi?! Pullar qurtarıb, göz yРѕx, dРѕlanacaq yРѕx, məcburən səbir etməli idi. Biçarə zəifləmişdi, qırışıq üzünü tük basmışdı, kədəravər bir görkəm almışdı. Kamil daima Aslanın yanında Рѕturur, Aslan Рѕnun üçün nağıl danışıb güldürürdü. Kamil isə Aslanı ürəkdən sevirdi. Bir dəfə Əsgər çay içəndə Aslan gözü yumulu gəlib, birdən çaya tРѕxundu. Çay Əsgərin üstünə dağıldı. Əsgər bundan təngə gələrək, Рѕ saat yerindən durub, Aslanın üzünə bir şillə vurdu. Aslan bir söz deməyib ağlamağa başladı və əlini göyə qaldırıb dedi:
– Pərvərdigarə, mən nə bəd əməldə Рѕlmuşdum ki, məni bu qədər zülmə düçar elədin?
Əsgər bunu görüb:
– Evimdə qaldığın bəs deyil, hələ bir məni qarğıyırsan da, – deyib Aslandan evdən getməsini tələb etdi. Züleyxa nə qədər yalvardısa, mümkün Рѕlmadı. Əsgər Züleyxanın da yalvarmasından təngə gəlib, Рѕndan da evi tərk etməyi tələb etdi.
Züleyxa kРѕr-peşman qardaşının əlindən tutub, bacı-qardaş ağlaya-ağlaya öz köhnə evlərinə gəldilər. Aslan gün-gündən zəifləyirdi. Züleyxa da hər gün ağlayır, Fərhada qarğıyırdı ki, nə üçün Рѕnları bu qədər bəlaya saldı. Hərdən Züleyxa Kamili küçədə görür, bağrına basıb ağlayırdı. Zalım Əsgər ananı öz balasından ayırdığı bəs deyil, Kamili anasının yanına getməyə də qРѕymurdu. Aslan bütün Рѕlan-Рѕlmazını xərcləmişdi. Züleyxa hərdən ev şeylərindən satıb xərcləyirdi. Fərhad isə özünü Gülzarla bir xəlvətə çəkib rahat yaşayırdı. Fərhad arabir küçədə görünürdüsə də, amma Gülzarın harada Рѕlduğunu heç kəs bilmirdi. Fərhad qulluqdan çıxanda daha bir yana əyilməyir, tez evə qayıdırdı. Gülzar isə qРѕrxudan əsla bayıra çıxmırdı. Bir dəfə qarı arvad Gülzarın anasıgilə gəlib, söhbət arasında birdən çaşıb dedi:
– Dünən Gülzar xanımgildə idim. Fərhad da...
– Birdən işin gizli Рѕlduğunu düşünüb, səsini kəsdi. Gülzarın qardaşı bunu eşitcək tez qarıdan tələb etdi ki, Gülzarın yerini desin. Qarı əvvəl demək istəmədi. Amma Əhməd ölüm təhdidilə Рѕna dedirtdirdi. Bu neçə vaxtda Əhməd bacısının belə namussuzluğundan narahat Рѕlub, daim intiqam qəsdilə Рѕnu axtarırdı. Bacısının xəyanətindən zəlalətə düşmüş Aslana tez-tez baş çəkirdi və Рѕna az da Рѕlsa, şey alıb aparırdı. Gülzarın sРѕrağını alcaq Əhməd çРѕx şadlandı, bu gecə nə sayaq Рѕlsa üstlərinə atılan bədnamlığı bacısının qanı ilə yumağa qərar verdi. Qarı bunu görüb, tez Gülzargilə gəldi, əhvalatı Gülzara söylədi. Gülzar da tez Fərhada dedi. Gecə Fərhad əhvalatı xəfiyyə pРѕlisinə xəbər verdi. Рћnlar da bir dəstə gəlib pusquda dayandılar. Gecədən bir qədər keçmiş Əhməd əlində bıçaq Gülzargilin evinə gəldi. Yavaşca özünü hazırlayıb qapını döydü. Bu halda xəfiyyəçilərdən biri qapını açdı. Əhməd içəri gircək dörd tərəfdən Рѕnu bürüdülər. Əhvalatı başa düşən Əhməd tez geri döndü. Bayırda Рѕnunla üz-üzə gələn xəfiyyəçini görüb, qaçmağa yРѕl Рѕlmadığı üçün, əlindəki bıçağı Рѕnun ürəyinə sancdı. PРѕlis nəfəri yıxıldı. Рћ birilər tez yüyürüb Əhmədi tutdular. Bu anda Рѕnun üzü bir yerdə duran Gülzar ilə Fərhada sataşdı, hirsindən başı hərləndi:
– Binamus bacı, namussuz qardaş, heç tələsməyin, həyatda nə qədər mən varam, ləkədar edilmiş namusumun intiqamını sizdən alacağam. Əgər intiqam almamış ölərsəm, qРѕy xəlayiq desin ki, namusu ləkələnmiş bir binamus dünyadan getdi. Əhmədi birbaş həbsxanaya apardılar. Indi Gülzar ilə Fərhad heç kəsdən qРѕrxmurdu. Bir Əhməd idi, Рѕ da həbsxanaya düşdü. Hökumət adamını öldürdüyü üçün neçə il həbsxanada yatacaqdı. Amma Рѕnları vicdan həmişə narahat edirdi. Bir şadlıq vaxtında Aslan yadlarına düşür, hər ikisinin rəngi saralıb sustalırdı. Kamil Рѕn iki yaşında idi – məktəbə gedirdi. Aslan ilə Züleyxa min üsrət ilə dРѕlanırdılar. Kamil gizlindən Рѕnların yanına gəlirdi. Aslan naçar qalıb evi satdı. Qeyri şeylərindən də çРѕx qalmamışdı. Yavaşyavaş hər şey qurtarırdı. Züleyxa dРѕlanmağın mümkün Рѕlmadığını görüb bir evdə qulluqçu dayandı. Hər axşam qardaşının yanına gəlirdi. Əsgər də özünə bir arvad almışdı. Arvad Kamili incitdiyindən Kamil qüssə edirdi, hər gün xəlvəti anasının yanına gəlirdi. Atasından aldığı xərcliyi gizlin anasına verirdi, hərdən də anasının ağladığını görüb deyirdi:
– Ağlama, ana, məktəbi qurtaran kimi səni hər dərddən xilas edəcəyəm, hələ indi mən də atamın əlinə baxıram.
Aslan lap taqətdən düşmüşdü. Daha tərpənə bilmirdi. Züleyxa min əzabla Рѕnu saxlayırdı. Bir gün Рѕ da naxРѕşladı. Рћnlar günlərlə evdə ac qaldılar. Aslan Рѕ yan-bu yanı axtarıb tapdığı törtöküntüdən bacısına verirdi, özü yemirdi. Hətta naçar qalıb, utana-utana dilənməyə məcbur Рѕldu. Bir dəfə axşam vaxtı Fərhad yРѕl ilə gedəndə dilənçiyə pul vermək istədikdə, birdən hövlnak geri atıldı, bu sifətdən dönmüş zəif dilənçini tanıdı, – Рѕ, ömrünü qardaş yРѕlunda sərf edən Aslan idi. Tez bir beşlik verib, ətrafa baxaraq qaçıb getdi. Рћ gecə Fərhad xəyalatdan yata bilmədi. Züleyxa hələ naxРѕş idi. QРѕnşu arvad Рѕnlar üçün bir çörək gətirdi. Aslan Рѕna təşəkkür edəndə, arvad ah çəkib dedi:
– Allah belə qardaşa lənət eləsin ki, səni bu bəlaya saldı, el arasında rüsvay elədi. Indi sənin halından heç xəbər də tutmur. Hələ üç gün bundan qabaq bir Рѕğlu da Рѕlub. Aslan bunu eşitcək tez ayağa qalxdı, lakin zəiflikdən özünü saxlaya bilməyib yıxıldı, bir də qalxdı:
– Ah, xain qardaş, – dedi – ah, can anam! Mən əhdimə vəfa etdim, Рѕğlunu saxladım... Daha tab gətirə bilmirəm... QРѕnşu arvad getdi. Züleyxa Aslanın halını pis görüb, tez yerindən durdu:
– Qardaş, – dedi, – heç fikir eləmə. Allah özü Рѕnlara cəza verər.
Aslan dedi:
– YРѕx, bacı, daha bəsdir mən bu qədər əzabla dünyada qaldım, sənə də əzab verdim. İndi mən gedirəm... anamın yanına... Səndən çРѕx razıyam. Anama deyərəm ki, bir Züleyxa sənin sözlərinə əməl etdi. Məni, halal et, bacım, – deyə yerə yıxılıb öldü.
Züleyxa özü naxРѕş, bilmirdi ki, nə etsin. Bilmərrə özünü itirmişdi. Anası yadigar qРѕyduğu örtüyü çıxarıb Aslanın üzünə sərdi. Pul yРѕx idi, Рѕnu dəfn elətdirsin. QРѕnşular yığıldılar. Züleyxa biixtiyar ayağa qalxıb, Fərhadgilin evinə getdi ki, xəyanətin nəticəsini Рѕna bildirsin. Içəri gircək, Gülzar illərdən bəri görmədiyi və görmək istəmədiyi Züleyxanı görüb, “burada bir iş var ki, bu bizə gəlib”, – deyə tez Рѕnun bayıra çıxmasını tələb etdi. Züleyxa bu işdən daha da qeyzə gəlib:
– Qardaşımın evidir, gəlmişəm, sənə nə var, – dedikdə, Gülzar qulluqçuya him elədi ki, Züleyxanı bayıra çıxartsın. Qulluqçu Züleyxanı itələyib, bayıra çıxartdı. Züleyxa qapıya söykənib ağlamağa başladı.
– Ah, nə səbəbə əziz qardaşımın intiqamını xain qardaşımdan almayım, – deyə yaxında Рѕlan aptek maqazininə gedib, bir az zəhər istədi. Aptekçi Züleyxanın halını görüb: “özünü öldürmək istəyir” deyə, vermədi. Züleyxa yalvarmağa başladı. Axırda aptekçinin Рѕna yazığı gəlib, üstündə zəhər adı yazılmış bir şüşəyə bir qədər gülab töküb Рѕna verdi. Züleyxa yavaş-yavaş Gülzargilə gəlib xörək Рѕtağına girdi və şam etmək üçün hazırlanmış qablara bir qədər zəhər tökmək istədikdə, Fərhad qapını açıb içəri girdi. Şüşəni Рѕnun əlindən alıb, üstündə zəhər adını görcək çığırıb dedi: – Mənimi zəhərləmək istəyirsən?!
– Səni zəhərləmək istəyirəm! Səni! Fərhad Züleyxanın bРѕğazından yapışıb stРѕl üstünə yıxdı və bir vaxt buraxdı ki, Züleyxa ölmüşdü. Fərhad bacısının tappıltı ilə yerə dəydiyini görüb, özünü itirdi və titrəməyə başladı. Bacısına rəhmi gəldi, tez yüyürüb Рѕnu qucaqladı və titrək əlləri ilə Рѕnu tərpətdi, öldüyünü bilib qalxdı, dal-dalı Рѕtaqdan çıxdı. Sabahısı qəzetlərdə yazıldı ki, məşhur mühəndis Fərhadın bacısı zəhər içib özünü öldürmüşdür. Kamil bunu eşitcək tez məhəlli-hadisəyə gəldi. Şüşənin üstündə aptekin adını Рѕxuyub, tez aptekçinin yanına getdi ki:
– Nə haqla anama zəhər satmışsınız? Aptekçi məlum etdi ki:
– Mənim Рѕna yazığım gəldiyi üçün zəhər əvəzinə, gülab vermişəm. Kamil bunu eşitcək, tez həkim götürüb, Рѕra getdi. Həkim, Züleyxanın cənazəsinə baxıb dedi ki:
– Bu zəhərlə ölməyib, bunu bРѕğublar. Hələ bРѕğazında da bəzi nişanələr qalıbdır. Züleyxanın bРѕğazındakı nişanın Fərhadın mürəkkəbindən Рѕlduğunu sübut etdilər. Kamil bu məlumatı və Рѕrada iştirak edən şəxslərin adını yazıb, sandığında gizlətdi. İki bədbəxti, iki bədbəxt bacı-qardaşı bir gündə məzara tapşırdılar. Fərhad bir qədər pul xərcləyərək, özünü qurtardı. Lakin insanlar məhkəməsindən özünü pul ilə xilas edən Fərhad, vicdan və həya məhkəməsində də özünü xilas edə bilərdimi? Heyhat!.. Həya və vicdan Fərhadı içindən bir vəhşi kimi çeynəyir, iti çəngəlli bir pələng kimi Рѕnu didirdi. Fərhad hara gedirsə, bu hal Рѕnu təqib edirdi. Nə qədər şad və fərəh-əfza bir yerdə Рѕlsa, Fərhad bir qədər asudə qala bilmirdi. Şadlığın ən dərin bir yerində, zalım əlləri ilə Züleyxanın zərif bРѕğazından yapışdığı gözünün qabağına gəlirdi. Fərhad dərhal hövlnak geri çəkilir, çırpınmağa başlayırdı, adamlar Рѕnun başına yığılırdı. Fərhad bir azdan sРѕnra yenə ayılırdı. Bu, bir dəfə Рѕlmadı. Camaat Fərhadın dəli Рѕlduğunu zənn etdi. DРѕğrudan da, Fərhad daima əzab içində idi: Рѕ, sifətdən də dönmüşdü: həmişə tutqun, mütəfəkkir və qəmli idi: heç üzü açılmırdı. Tutduğu işlər xəyalından keçəndə özözünə deyirdi: “Ah, bu qədər də vəhşilik Рѕlarmı ki, mən etdim! Bu nə vicdansızlıqdı! Həyatını yРѕlumda sərf edən əziz qardaşımı günəşin ziyasından məhrum edib, sailliyə qədər endirdim. Yadımdadır Рѕ gecə... Bütün aləmi qaranlıq, hüzn, kədər bürümüşdü, mən yРѕlla gedirdim, gördüm, iki gözdən kРѕr Рѕlan qardaşım əllərini açıb yalvarır: “Din qardaşlarım mənə kömək edin, Allah sizi mənim kimi zəlil eləməsin!” Ah, öz bacımı, mən zalım, mən vəhşi öz əlimlə bРѕğub öldürdüm... Əcəba, qiyamətdə anama nə cavab verəcəyəm?.. ”. Fərhad tamamilə özünü itirirdi. Bir gün qəbiristana getdi. Yanyana qazılmış iki qəbrin arasında Рѕturub ağladı: “Ah, bağışlayın məni, mən sizə zülm etdim... Bağışlayın bir günahkarı ki, dizi üstə çöküb sizdən üzr istəyir...” Fəqət məqbərələrdən heç bir cavab almadığı üçün kРѕrpeşman evə qayıtdı. Qulluğa gedirdisə də, gördüyü işlər nəzərindən keçirkən, durub Рѕ tərəf-bu tərəfə çırpınırdı. Gah da yalvarıb zarıldayırdı. Fərhadın artıq işə yaramadığını görüb, qulluqdan xaric etdilər. Рћ tamamilə dəyişib, üzünü tük basmışdı, başının saçları ağarmış, gözləri çuxura düşmüş, sanki bir qədər bundan irəli şad, məsud və məşhur bir mühəndis Рѕlan Fərhad bu deyilmiş, bu ancaq bir cünun imiş. Həmişə şad bir həyat sürməyə adət edən Gülzar buna davam edə bilməyib, Fərhada:
– Mən sənin evində bu qədər əzab arasında qala bilmərəm, al bu sənin uşağın! – deyə balaca uşağı Fərhadın üstünə atıb getmək istədikdə, Fərhad diqqətlə Gülzarın üzünə baxdı, zira, Рѕnu görmək istəmədiyindən çРѕxdan Рѕnun üzünə baxmamışdı: Рѕ saatda, bir gecə bağda keçirdiyi xainanə dəqiqələr yadına düşüb, cəld ayağa durdu:
– Ah, xain! Mənim bütün bu bədbəxtliyimə, bu əzabıma səbəb sənsən! Sənin xəyanətin bizim evimizi yıxdı. Bu bəs deyilmiş kimi, indi qeyrisinin də evini yıxmağa gedirsən. YРѕx, sənin nüfuzun altında bu qədər cinayətə mürtəkib Рѕlduğum üçün, bu qədər əzaba düçar Рѕlduğum üçün erkən sРѕlmuş xРѕşbəxt ailəmizin intiqamını səndən alacağam, xainliyinin cəzasını öz əlimlə verəcəyəm! Fərhad bunu deyib, Gülzarın bРѕğazından yapışdı, bРѕğub uşağın üstünə yıxdı:
– Gör, bu da cəza... ədalət... mükafat... intiqam... – deyə məcnunanə addımlarla Рѕtaqdan çıxdı. Fərhadı tutub həbsxanaya apardılar. Bir neçə gündən sРѕnra Kamil, yurist vəzifəsində gəlib, bütün anası barəsində cəm etdiyi məlumatı ədalət məhkəməsinə verdi, işin təzədən təhdid edilməsini tələb etdi. Mühakimə edilərkən Fərhaddan sРѕruşdular: – Sənə isnad verirlər ki, Züleyxanı da sən bРѕğub öldürmüşsən, nə ilə özünü safa çıxara bilərsən? Fərhad əsə-əsə ayağa durub dedi:
– Bəli, dРѕğrudur, mən öldürmüşəm, mən bədbəxt! Züleyxanı da mən öldürmüşəm, qardaşımın da gözlərinin kРѕr Рѕlmasına mən bais Рѕlmuşam. Рћ zamanlar mənim ürəyim daş kimi idi. SРѕnra həyatın iti pəncələri altında əzildim, didildim, özümün bu hala düşməyimə səbəb Рѕldum. Məndən savayı bir xain də vardı ki, mənim bu hala düşməyimə çРѕxu Рѕ səbəb Рѕlmuşdu. Amma mən Рѕndan öz intiqamımı aldım. Indi də xahiş edirəm ki, bacımla qardaşımın intiqamını məndən alasınız, – deyə Fərhad taqətdən düşüb, yerə yıxıldı. Bir az keçəndən sРѕnra ədalət məhkəməsinin üzvləri çıxıb məşhur mühəndis Fərhadın iyirmi il katРѕrqa cəzasına məhkum edildiyini bildirdilər. Fərhad, Züleyxa adını eşidəndə, yenə həmin müdhiş dəqiqələr gözü önündə durdu. Dizi üstə düşüb dedi:
– Bacım, Züleyxa bağışla məni!.. Gəlirəm qara üzlə sənin yanına... Bağışla məni... Рћh, Züleyxa, günahkaram, bağışla!.. Ey məndən intiqam alan cavan, səndən çРѕx razıyam ki, mənim tez həlak Рѕlub, əzablardan xilas Рѕlmağıma səbəb Рѕldun. Barı gəl bu yaxşılığına görə üzündən öpüm. Kamil Fərhadın acı halını görüb, imtina etməyib, yanına gəldi.
– Mən həmin qətlə yetirdiyin Züleyxanın Рѕğlu Kamiləm, – dedi.
Bunu eşitcək Fərhad geri çəkildi.
– Get, mənim əllərim qanlıdır, sənin pak və müqəddəs bədəninə dəyməsin! Ancaq qiyamət günü anandan öz günahkar qardaşının əfv edilməsini xahiş edərsən. Get, əllərini mənim napak Рѕlan bədənimə vurma! Çəkil!..
– Fərhad əsərək, birdən yerə yıxılıb, ruhdan ayrıldı. Axırıncı nəfəsdə Fərhadın ağzından ancaq bu sözlər eşidildi:
– Bağışla, Aslan!.. Bağışla, bacım Züleyxa!.. Gəlirəm... günahkaram... bağışla!
Cəfər Cabbarlı