İman edən alimlər-3

İs­veç­rə fi­zi­ki Jan Del­yuk el­mə "geo­lo­gi­ya" ki­mi ter­mi­ni da­xil et­di. Jan Del­yuk öz ata­sı ilə bir­gə müa­sir ci­və ter­mo­met­ri­nin və hid­ro­met­rin icad­çı­sı­dır. Bu alim həm­çi­nin kai­na­tın və hə­ya­tın tə­sa­dü­fən ya­ran­ma­sı hi­po­te­za­sı­nın əleyh­da­rı və ya­ra­dı­lış hi­po­te­za­sı­nın tə­rəf­da­rı­dır.

Ser Uil­yam Ger­şel XVIII əs­rin ta­nın­mış as­tro­nom­la­rın­dan bi­ri­dir. O, öz döv­rü üçün ini­kas qa­bi­liy­yə­ti nöq­te­yi-nə­zə­rin­dən güc­lü te­les­kop­lar qur­ma­sı ilə məş­hur­laş­mış­dı.

On­la­rın kö­mə­yi ilə qa­lak­ti­ka və du­man­lıq­la­rın mü­şa­hi­də­si sa­hə­sin­də o vax­ta qə­dər əl­çat­maz olan­la­rı gö­rə bil­di. Din­dar in­san olan Ser Uil­yam Ger­şel de­yir­di: "Ate­ist-as­tro­nom­lar də­li ol­ma­lı­dır­lar". O, bu söz­lər­lə as­tro­no­mi­ya ilə məş­ğul olan və kai­nat­da hökm sü­rən mü­kəm­məl qay­da­nı bi­la­va­si­tə mü­şa­hi­də edən ali­min Allaha ne­cə inan­ma­ma­sın­dan tə­əc­cüb­lən­di­yi­ni ifa­də edir­di.

Elm ta­ri­xin­də gör­kəm­li ana­tom və pa­le­on­to­loq­lar­dan bi­ri olan Küv­ye mü­qa­yi­sə­li ana­to­mi­ya­nın ba­ni­si və pa­le­on­to­lo­gi­ya­nı ay­rı­ca el­mi fənn ki­mi irə­li sü­rən alim he­sab edi­lir. Təd­qi­qat­çı ya­ra­dı­lı­şa ina­mı ilə məş­hur­luq qa­zan­dı, həm­çi­nin hər şe­yin Allah tə­rə­fin­dən ya­ra­dıl­dı­ğı­nı sü­but et­di­yi mü­ba­hi­sə­lər­də­ki iş­ti­ra­kı ilə məş­hur­laş­dı. Bun­lar­dan əla­və, Küv­ye mən­şə­yi hə­lə qə­dim Yu­na­nıs­tan döv­rü­nə ge­dib çı­xan tə­ka­mül nə­zə­riy­yə­si­nin əsas­sız­lı­ğı­nı bə­yan et­di.

Allah`a ina­mı ilə ta­nı­nan Hem­fri De­vi öz döv­rü­nün gör­kəm­li kim­ya­çı­la­rın­dan bi­ri idi. Ta­nın­mış alim Fa­ra­dey onun­la bir­gə iş­lə­yir­di. Hem­fri De­vi­yə ilk də­fə xey­li va­cib kim­yə­vi ele­men­ti xa­lis şə­kil­də ta­nı­maq nə­sib ol­muş­dur. O, is­ti­lik hə­rə­kə­ti nə­zə­riy­yə­si­ni, təh­lü­kə­siz lam­pa­nı və al­ma­zın kar­bo­nun kris­tal mo­di­fi­ka­si­ya­sı ol­du­ğu­nu kəşf et­mək­lə el­mə bö­yük töh­fə­lər ver­miş­dir.

O, Allaha ina­nan bir alim idi və he­sab edir­di ki, elm və din har­mo­ni­ya­da ol­ma­lı­dır. Maykl Fa­ra­dey dü­şü­nür­dü ki, dün­ya­nı ye­ga­nə Ya­ra­dan xəlq et­di­yi üçün tə­bi­ət­də hər şey va­hid ta­mın his­sə­si­dir. Maykl Fa­ra­dey bu prin­si­pə əsas­la­na­raq elek­tri­kin və maq­ne­tiz­min bir-bi­ri ilə bağ­lı ol­ma­sı qə­naə­ti­nə gəl­di.

Bu qə­dər va­cib kəşf­lə­rin mü­əl­li­fi Ceyms Pres­kott Co­ul tə­bi­ət qa­nun­la­rı­nın təd­qi­qi­nin Allah`ı dərk et­mə­yə ya­xın­laş­ma­ğa ica­zə ver­di­yi­nə ina­nan alim­lər­dən idi. Bu inam onu ye­ni kəşf­lə­rə və el­mi fəa­liy­yə­ti da­vam et­dir­mə­yə hə­vəs­lən­di­rir­di. 1864-cü il­də Ceyms Pres­kott Co­ul 717 ali­min im­za­la­dı­ğı an­tidar­vin ma­ni­fes­ti­nin tər­tib edil­mə­si­nin tə­şəb­büs­kar­la­rın­dan bi­ri idi. O, bu­ra­da bu əhə­miy­yət­li söz­lə­ri söy­lə­miş­di: "Allahın ira­də­si­ni ta­nı­dıq­dan və ona ta­be ol­duq­dan son­ra bi­zim da­ha bir va­cib işi­miz qa­lır: Onun iş­lə­rin­də olan sü­but­lar­dan Onun müd­rik­li­yi­ni, qüv­və­si­ni və rəhm­li­li­yi­ni dərk et­mək. Tə­biə­tin qa­nun­la­rı­nı dərk et­mək Allah`ı dərk et­mək­dir".

Allaha ina­nan Lui Pas­ter Dar­vi­nin nə­zə­riy­yə­si­nə qar­şı çı­xış et­di­yi üçün ate­ist alim­lər tə­rə­fin­dən təz­yiq­lə­rə mə­ruz qa­lır­dı. Lui Pas­te­rin elm­lə din ara­sın­da har­mo­ni­ya­nın va­cib­li­yi haq­da bir çox ifa­də­lə­ri məş­hur­dur. On­lar­dan iki­si­ni si­zin nə­zə­ri­ni­zə çat­dı­rı­rıq: