Şopenhauer dünyanı əzablarla dolu, dözülməz bir yer olaraq qavrayır. Bunun səbəbi insan iradəsidir. İradə insanı arzulamağa vadar edir. Arzulayan insan öz arzusu həyata keçmədikcə əzab çəkir, arzu həyata keçdikdə yaşadığı həzz isə qısa müddətlidir. Daha sonra yenidən iradə baş qaldırır və yenə arzulamağa başlayır və bu insan həyatı boyu onu tərk etmir. Bəzən insan öz iradəsinə qarşı dirənir. İradəsini yatırmağa, satikləşdirməyə çalışır, bu anda da insan ziddiyyət içində və yenə də əzablarla boğuşmalı olur. Bəzənsə insan heç nə arzulamır, iradə bəlli bir sürə üçün özünü göstərmir. Bu insanın iradənin yaratdığı əzablardan xilas olma anı deyil, əksinə bu daha böyük əzabın başladığı deməkdir. Çünki arzusuz, istəksiz insan darıxır, həyatına rəng qata biləcək, onun həyatı fəaliyyətinə təkan verə biləcək bir stimul tapa bilmir.
Şopenhauer iradənin təsirindən xilas yollarından biri kimi incəsənəti göstərir. Ancaq incəsənətlə məşğul olduzu zaman, ancaq yaradıcı fəaliyyət zamanı insan iradənin təsirindən xilas olur. Özünü öz işinə elə qapdırır ki, dünyəvi arzular yadından çıxır və bu anlarda o iztirablardan yaxa qurtara bilir. Şopenhauerin bu təlimindən təsirlənən filosof Nitşe yazdığı ilk kitabı olan “Musiqinin ruhundan faciənin doğuluşu” əsərini bu mövzuya həsr edir. Əsər Sokrataqədərki dövr antik yunan sənətinə, daha çox tragedya sənətinə həsr olunub. Sokrata qədər yunanların həyatının ən vacib ünsürü miflər və tragediya idi. Tragediya yunan incəsənətinin gəldiyi ən yüksək nöqtə idi. Sokrata qədər yunanlar dünyanı sənət vasitəsi ilə alqılayırdılar. Sənət yunan müdrikliyinin ifadəsi idi. Yunan incəsənəti Apollonsayağı və Dionissayağı olaraq iki fərqli və bir-birinə zidd istiqamətdə inkişaf edirdi. Apollonsayağı incəsənətə vizual və formaya sahib incəsənət növləri aid idi. Buna misal olaraq heykəltəraşlığı göstərmək olar. Dionis incəsənəti isə formasız idi. Buna musiqini aid etmək olar.
Şopenhauerin təsiri özünü bu yerdə göstərir. Yunanlar dünyanı incəsənətlə qavrayırlar və bu səbəbdəndir ki, yunanlar əzab çəkmirlər, Ancaq Sokratdan sonra mifin yerini ağıl, tragediyanın yerini isə komediya aldı və Nitşe bu nöqtədə yunan mədəniyyətinin çöküşünün başladığını iddia edir. Nəinki yunan mədəniyyətinin, ümumiyyətlə, bütün avropa mədəniyyətinin bir zilləti hesab edir bu yerdəyişməni.
Apollonsayağı incəsənətə xəyalqurma xasdır, xəyallar dünyanı dərk edərək ona görüntü verəbiləcəyimiz ən uyğun yerdir.
Apollon incəsənəti vasitəsilə dünyanın dərki yanılmadı, xəyal isə bu yanılmaların yarandığı yerdir. Xəyal şeylərin fərdi xüsusiyyətlərinin ən yaxşı təsvir oldunduğu yerdir. Nitşe bu məqamda hind fəlsəfəsində əxz etdiyi mayya anlayışından istifadə edir. Mayya dünyanın bir yanılma, illuziya olduğunu irəli sürür. Nitşeyə görə də Apollon incəsənəti dünya ilə insan arasında mayya pərdəsi salır.
Dionissayağı incəsənətə isə ekstaz halı, ruhi çoşğunluqla, özünü itirmə ilə bağlıdır. Dionis incəsənətində insan dünyaya yayılır, öz fərdiliyindən xilas olur, Apollonun yaratdığı mayya pərdəsini dağıdır.
Apollon və Dionis arasındakı bu qarşılıqlı əlaqəni Nitşe dialektik alaqə olaraq görmür. Nitşenin Sokrata yönəltdiyi tənqid bu əlaqəni öz fəlsəfəsi ilə dağıtmasıdır.
Saleh Mehdizadə
XƏBƏR LENTİ
Güləşçimiz 23 saniyəyə ermənini məğlub etdi
Jirinovski "Qarabağ planı"nı açıqladı
Ən uyğun vaxtı bilək
Körpələrin ayaqlarından niyə öpmək olmaz?
Dərinizdəki yağı 4 mərhələ ilə təmizləyin
Bərdədə leysan yağdı
Azərbaycanda hərbçilər arasında koronavirusa yoluxma var - RƏSMİ
Tim Burton filmləri
Azərbaycanın su mənbələrində monitorinqlər aparılacaq
Facebook-da daha bir yenilik
İşarət dili ilə şeirlər deyir, hətta mahnılar oxuyur-VİDEO
Səmada misilsiz hadisə - “Günəş tacı” müşahidə olundu - VİDEO
Peçenye keks (foto resept)
Məşhur həkim özünü koronavirusdan necə qoruyur?
Qarın yağlarını əridən detoks
“Müslüm” filminin qalmaqalları səngimək bilmir
Azərbaycanda 340-dan çox dərmanın satışı və istifadəsi qadağan edildi
"Ermənistan rəhbərliyindəkilər, sanki, başqa planetdən gəliblər"
Bu ölkədə qadın çimərlik geyimləri qadağan edildi
İyul ayında yolka qurub, fişəng atıb, 2021-ci ili qeyd etdilər - VİDEO
Özümüzü NEQATİVdən qurtarmanın yolları
"Aşk-ı Memnu"nun aktyoru öldü
Küçələrdə reklam yerləşdirmək istəyənlər üçün ödəniş qaydaları dəyişdirilir
Hava haqqında - 14.09.2013
Şəraiti dəyərləndirməyi bacaran insanlar
İçimizdəki imza
Məşhur aktrisa gəlinlik geyindi-FOTO
Sevgi dolu anlar-3
Enerjimizi boş yerə xərclədiyimiz 3 hal
Yeni helikopter açıqlaması
Azərbaycanda Qafqaz Kuboku keçirilib
Quru dərilər üçün darçın
Lahmacun ev üsulu (foto resept)
Tənbəlliyin səbəbi xasiyyət deyil
Daha bir ayrılıq nişanəsi-FOTO
"Eurovision-2014": Azərbaycan finalda! - FOTOSESSİYA
Gözaltı qaraltıları üçün 5 üsul
Yaxşı ana olmağın sirləri
2020 yaz modasına istiqamət verən trendlər
Rianna "Victoria’s Secret"ə qarşı-FOTO
Sarı rəng sevənlərin xarakterik xüsusiyyətləri
"Bu, Azərbaycana gözəl bir reklam olacaq"
İş axtaranlara müjdə
Yağlı dəriyə necə qulluq etməli?
Fərqli şam ağacı dekoru
İrəvanda cümə namazı qılmaq istəyirlər
Ronaldodan təsirli paylaşım -FOTO
Geri qayıdan dəb
Nemtsovu kim öldürdü?
“Eurovision” qalibi 11 illik xəstəliyindən danışdı
- ŞƏRHLƏR