Millət olaraq utanma duyğusu genlərimizə qədər işləmişdir. Bu, millətimizə xas nəcibliyin əlamətidir. Bununla belə, hər duyğunun yerində və tələb edildiyi şəkildə istifadəsi zəruridir. Məsələn, mərhəmət duyğusu. Canavara qarşı mərhəmət göstərmək, onun iştahanı açar, sonra da dişinin kirayəsini istədər. Azğına mərhəmət onu daha da azğınlaşdırar və başqasına təcavüzə təşviq edər. Əli qanlı, üzü qanlı, könlü qanlıya mərhəmət bütün məzlumlara göstərilən qorxunc mərhəmətsizliyə çevrilər. Halbuki mərhəmət varlığın ilk mayasıdır. Onsuz hər şey bulamac və xaosdur. Hər şey mərhəmətlə var olar və mərhəmətlə varlığını sürdürər. Utanma duyğusu da belədir. Yerində işlədilərkən abı-həyat bəxş edən bir iksir kimi, sui-istifadə edilərkən isə düşüncələrimizi ölümə götürən zəhər kimidir.
Dəfələrlə iclaslara və konfranslara qatılarıq. Ağlımıza bir sual və ya hər hansı bir fikri irəli sürmək gələr. Utancaqlığımızdan yerimizdən belə qımıldanmarıq. Cəsarət etmək o qədər çətin gələr ki, bizə. Çıxış yolunu ertələməkdə, sonraya saxlamaqda görərik. Bir də baxaraq ki, iclasın qurtardığını elan edirlər. Nədənsə, bu bir neçə saatlıq zaman dilimində illərdir ən çox təkrarladığımız hərəkət olan danışmağı böyük fəlakət bilərik. Utancaqlığımızı ayaq altına almaq ölüm kimi gələr.
"Milyonçu" şouda iştirak edən vətəndaşlarımızın həyəcan qorxularını hərəkətlərindən sezmək mümkündür. Ancaq yarışmanın rus versiyanı "Kim milyonçu olmaq istər?" proqramında iştirak edən rusların cəsarətinə heyran qalmamaq mümkün deyil. Bizim vətəndaşımız dosta zəng şansını istifadə edərkən, ola bildikcə həyəcanlanır, tələsir, səs tonu dəyişir və hərəkətlərində bir başqalıq müşahidə olunur. Lakin ruslar sakit həyəcanlanmadan, aydın şəkildə suallarını soruşurlar. Hələ diqqətimi çəkən bir iştirakçı sualının cavabını aldıqdan sonra dostundan hal-xətir soruşur, vəziyyətini öyrənirdi. Cəsarətinə heyran qalmışdım.
Bəs, biz necə? Birdən müraciət edib, bizdən sual soruşarlar deyə qatıldığımız toplantıların çoxunda yerə baxar, toplantı aparanın nəzərlərinə tuş gəlməməyə can atarıq. Sanki faydalıymış kimi, utancaqlığımızdan vaz keçməməyə çalışarıq. Hər şeyi tərk edərik amma bizə hər şey tərk etdirən utanmağı, əsla...
Nədir, iliklərimizə qədər işləyib, mənliyimizi həbs edən utanmağın səbəbləri? Niyə çox vaxt içimizdə onunla apardığımız mübarizənin məğlub tərəfi biz oluruq? Utanmağa sarılmaq müvəffəq olmaqdan daha xoşdurmu?
Ardı var...