Müəyyən şəxsiyyət tiplərinə və xüsusilərinə sahib insanlarda isə təxirə salma davranışına bir meyllilik söhbətin mövzusu ola bilər: qüsursuzluğa vurğun insanlar kimi, bu tip insanlar ən yaxşını etməyəcəkləri narahatçılığı ilə işlərini daim təxirə salırlar.
Gecikdirmə davranışı, emosional bir durumdan qaçaraq, keyifsiz haldan qoruma məqsədli bir davranış olaraq meydana çıxa bilər. Məsələn: layihəni tamamlamaq yerinə, film izləməyərək; layihəni hazırlarkən nə qədər çox şeyi əskik bildiyinizin fərqinə varmağın narahatedici duyğusundan qaçmış ola bilərsiniz.
Procrastination nədir?
Gecikdirmə əslində hər kəsdə görülən bir alışqanlıqdır. Fəqət alışqanlıqdan çıxıb bir davranış pozuntusu halına gələ bilir. Patolojik gecikdirmə procrastination da olaraq bilinir. Bu pozuqluqda, görülməsi lazım olan işlər, kiçik ya da böyük fərq etməz təxirə salınır. Ödənməsi lazım olan qəbzlər, oxunamğı gözləyən kitablar, bitirliməsi lazım olan layihələr, hətta cavablanmağı gözləyən maillər belə gecikdirilir. Bu qədər çox şeyin gecikdirilməsi isə, çoxalmış bir gecikdirilmələrə səbəb olur. Bu bəzi zamanlarda insanların işdən qovulmasına, daim töhmət eşitmələrinə, hətta ödənməyən qəbzlər üzündən çoxalan borclar səbəbilə həddən artıq miqdarda cəza almalarına gətirib çıxarır.
Procrastionationu yaşayan insanlara “işlərini vaxtında bitir” demək, məsuliyyətsizliklə günahlandırmaq; depresiyyadakı bir insana “bir az nəşəli ol” əmrini verməklə eyni dəyəri daşıdığı bilinir. İki ildə bir təşkil olunan Millətlər arası Procrastiontion Araşdırması görüşməsində açıqlanan bir raporta görə, dünya əhalisinin 100-də 20-si gecikdirmə xəstəliyi ilə savaşır.
Təxirsə salma xəstəliyi bu qədər yayğınkən, xəstəliyin nədən qaynaqlandığı da maraq edilən mövzudur. Fəqət elm adamları bu mövzuda fikir ayrılığına düşürlər. Bəzilərinə görə ana-ata davranışı sayılır. Qüsursuzluq düşkünü və tələbkar ana-ataların uşaqların, vəzifələrini yerinə yetirməyərək üsyanlarını dilə gətirirlər.
Marqarita Engberding; “ Gecikdirmə, insanoğlunun təbiətində olan bir şey” deyir və durumu belə izah edir: “ Çətin olan, xoşa getməyən işlərin arxa plana atılması çox normaldır. İşləri həll etmək də, işlər həlle dilmədiyində yaranacaq nəticələr də istənməyən hallardır. Yəni burada imtina – imtina qarşıdurması söhbətin mğvzusudur.
Gecikdirmə xəstəliyi ilə necə mübarizə aparılır?
Procrastionation olaraqda bilinən, gecikdirmə xəstəliyinin üstəsindən gəlmək olar. Bu mövzuda müvəffəqiyyət qazanmaq üçün inkişaf etdirilmiş növbənöv metodlar vardır.
- Bunlardan biri, görüləcək iş üçün ən uyğun zamanın müəyyən edilməsi və uyğun görülən o anda işə başlamaq.
-Real bir davranış sərgiləmək də təxirə salma xəstəliyi ilə mübarizə aparmaq üçün istifadə edilən üsullardan biridir. “Bir saata oxuyaram bitər” olaraq müəyyən edilən 200 səhifəlik bir kitabın bir saatda bitməyəcəyini qəbul etməsi və daha dürüst olmaq məsləhət görülür.
-Görüləcək işlərin siyahısını hazırlamaq bir digər üsuldur. Görüləcək işlərin siyahısını tərtib edin və gördüyünüz işin üzərindən xətt çəkin. İşlər bitdikdən sonra özünüzü mükafatlandırın.
-Planlı və kiçik addımlarla böyük işlərinizi tamamlaya biləcəyinizi unutmayın.
-Narahatçılığı unudun. Qüsursuzluq düşkünü olmağınızdan dolayı, görüləcək işlər haqqında narahat olaraq, işlərinizi görməyi daim təxirə salırsınız. Görüləcək işlərinizin nə qədər zaman aparacağını hesablayın. Narahat olaraq daha çox vaxt itirdiyinizi görəcəksiniz.
-Bir şeyi etmək istəmirsiniz, çox güman ki, başlamanızda gecikəcəkdir. Fəqət başladığınız təqdirdə çox da çətin olmadığını fərqində olacaqsınız.
Psixoloq: Filiz Okuş Tezel
Tərcümə: Aida Mahmudova