Son zamanlar uşaq psixoloqları ailələrdə cox maraqlı iş aparıblar. Onlar valideynlərin ən'ənəvi istifadə etdikləri ifadələri müəyyən ediblər. Qeyd etdikləri əsas ifadələi Sizə təqdim edirik.
1. ƏMRLƏR VƏ TƏLƏBLƏR: Sus!, Dalınca yığışdır!, Tez ol yat!, Bir de bu sözü eşitməyim!, Səsini kəs!.
Bu tip ifadələri uşaq eşidəndə o, ancaq ona qarşı hörmətsizdik hiss edir. Özünü
haqqsız, tənha, atılmış hesab edir. Cavabinda valideynlər tərsliklə, kobudluqla qarşılaşırlar.
2. HƏDƏLƏR, XƏBƏRDARLIQLAR, ÇƏKINDIRMƏLƏR: Əgər sən sakit olmasan, mən gedəcəm, Bax, elə eləmə ki, senin üçün pis olsun, Birdə təkrar eləsən, döyüləcəksən, Evə vaxtında gəlməsən, özündən küs.
Egər uşaq həyəcanlıdırsa hədələmək mənasızdır. Bu sözlər onu daha da qorxudur, cıxılmaz vəziyyətə salır.
Valideynlər tez-tez hədələyici ifadələrdən istifadə etməklə bu sözləri deyərsizləşdirirlər. Uşaqlar bu müraciətlərə öyrəşirlər, sonralar hec əhəmiyyət də vermirlər.
3. ÖYÜD, NƏSIHƏTLƏR: Sən özünü layiqincə apamalısan, Her bir insan zəhmətkeş olmalıdır, Yaşlılara hörmət eləmək Sənin borcundur.
Adətən uşaqlar bu sözlərdən hec bir yenilik öyrənmirlər. Əvvəl artıq dərəcədə gunah hiss edirlər, sonra sıxıntı, darıxma.
Əsas məsələ odur ki, uşaqların tərbiyəsinə hec bir sözlə təsir etmək mümkün deyil. Onlar ancaq Sizin vasitəniz ilə öyrənirlər. Ən düzgün tərbiyə - valideynlərin düzgün, nümunəvi davranışıdı. Əgər ailədə kobud sözlər işlətmirlər, hamı əməksevəndi, yalan danışmırlar onda əmin olun ki, övladınız artıq tərbiyəlidir, özünü düzgün aparmağı bacarır.
4. MƏSLƏHƏTLƏR, HAZIR QƏRARLAR: Sən de ki ..., Sən nə üçün cəhd etmirsən ..., Mənim firrimcə, sən yaxınlaşıb üzr istəməlisən, Mən sənin yerinə olsaydım belə etməzdim.
Yaşlılar tez-tez belə məsləhətlər verirlər. Cavabında kəskin, kobud sözlər eşidirlər: Özum bilərəm, Sənə nə var.
Bu cür mənfi, sərt cavabların arxasında nə durur? Uşağın müstəqil olmaq arzusu.
Her dəfə övladınıza məsləhət verəndə, siz onun balaca, təcrübəsiz, özünüzün isə ağıllı, hərtərəfli olduğunuzu qeyd edirsiniz. Valideynin üstün mövqeyi uşaqları qıcıqlandırır.
5. DƏLILLƏR, MƏNTIQI NƏTICƏLƏR, MÜHAZIRƏLƏR: Sən artıq bilməlisən, yeməkdən əvvəl əlləri yuyarlar, Sən diqqətsizliyindən, bu qədər səhv edirsən, Mən sənə neçə dəfə demişdim. Qulaq asmadın ona görə belə oldu.
Uşaqlar da belə cavab verirlər: Əl çək məndən!, Bezdirdin. Bəzən isə onlar valideynləri eşitmirlər, psixoloqlar bu hadisəyə - psixolojı karlıq deyirlər.
6. TƏNQID, TÖHMƏTLƏR, ITTIHAMLAR: Sənin ucbatından yenə belə oldu, nahaq mən sənə inandım, Sən həmişə beləsən, Sən düzəlməzsən.
Belə ifadələrin hec bir tərbiyəvi əhəmiyyəti yoxdur. Bu sözlər uşaqlarda ya aktiv aqressiya, hirs yaradır ya da valideynlərlə münasibətlərdə - passivlik, ümidsizlik, pərtlik, dilxorluq, ruh düşkünlüyü.
Bu halda uşaqda özünüqiymətləndirmə çox aşağı düşür, o, fikirləşir ki, doğrudan da fərsizdi, hec bir işə yaramır. Özünüqiymətləndirmənin aşağı səviyyəsi gələcəkdə yeni problemlər yarada bilər.
Bu situasiyadan çıxış yolu varmı?
Birinci və əsas yol çalışın övladınızın müsbət tərəflərini qeyd edəsiniz. Qorxmayın ki, dediyiniz müsbət, xoş sözlər ona mənfi təsir edər. Bu ən yalnış fikirdi!
Hərdən valideynlər deyir: Onsuz da oğlum (qızım) bilir ki, mən onu çox istəyirəm. Yaxşı sözlər mənasızdır! Onların hec bir tərbiyəyə təsiri yoxdur.
Görəsən valideynlər, ümumiyyətlə yaşlılar, daim tənqid atəşində olsalar - özlərini necə hiss edərlər?
Xoş, ruhlandıran, ümid verən sözlər üçün darıxarlar?
Sizə uğurlar.
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR