Həqiqətin, ya da gerçəkliyin olub-olmadığı sualı kitablar, rahiblər, filosoflar və ya alimlər tərəfindən əsla cavablana bilməyən suallardır. Sizdən başqa heç kim və heç bir şey bu sualı cavablandıra bilməz, elə buna görə də özünüzü tanımanığınız lazımdır. Özünü anlamaq müdrikliyin başlanğıcıdır.
"Dəyişmək istəmirəm" deyə bilərsiniz. Çox insan dəyişmək istəməz, xüsusilə ictimai və iqtisadi baxımdan etibarda olanlar və ya hər hansı inanclara sahib olub özlərini və hadisələri olduğu kimi, ya da bir az dəyişdirilmiş halıyla qəbul etməkdə razı olanlar.
Ya da "Özümdə köklü bir dəyişikliyin zəruri olduğunu görürəm, amma bunu necə edə bilərəm? Xahiş edirəm, mənə yol göstərin, o yolla addımlamağıma kömək olun" deyə bilərsiniz. Bunu söyləyirsinizsə, sizi maraqlandıran dəyişmənin özü deyil, əslində diqqətinizi çəkən yalnız dəyişməni reallaşdıra bilmək üçün bir üsul, bir sistem axtarırsınız deməkdir.
"Dəyişmək istəyirəm, mənə bunu necə edəcəyimi söyləyin" deyən adam çox səmimi, çox ciddi imiş kimi görünər, amma bu belə deyil. Daxili dünyasına nizam verəcəyini ümid edən bir nüfuzdur. Amma nüfuzun daxili dünyaya nizam gətirməsi mümkündürmü? Xaricdən zorla qəbul etdirilən nizam daim nizamsızlıq yaratmağa məhkumdur.
Özümüzü tanımaq - Sadəlik və təvazökarlıq.
İndi özümüzü anlamağa haradan başlayacağıq ?
Özümü ancaq bir şeylə əlaqə qurarkən izləyə bilərik. Çünki həyatın özü əlaqədən ibarətdir. Bir küncdə oturub özüm haqqında düşünmənyin faydası yoxdur. Tək başıma var ola bilmərəm. Ancaq insanlarla, obyektlə və fikirlərlə əlaqə quraraq var ola bilərəm və ancaq daxili dünyama aid şeyləri xarici dünyadakı şeylərlə və insanlarla olan əlaqəmi araşdıraraq özümü başa düşə bilərəm.
Başa düşmək zehni bir proses deyil. Özünüz haqqında məlumat əldə etmək və özünüz haqqında bir şeylər öyrənmək fərqli şeylərdir. Çünki haqqınızda yığdığınız məlumat daim keçmişə aiddir. Bir şeyi başa düşmək üçün onunla yaşamağınız, onu müşahidə etməyiniz, bütün məzmununu, təbiətini, quruluşunu, hərəkətlərini bilməyiniz şərtdir. Heç özünüzlə yaşamağı sınadınızmı? Əgər sınasanız, özünüzün sabit bir hal olmadığını, təzə, canlı bir varlıq olduğunuzu anlamağa başlayarsınız. Canlı bir varlıq olmaqla yanaşı yaşamaq üçün zehininizin də canlı olması lazımdır.
Əgər işə "Özümü tanıyıram" deyərək başlasanız, özünüz haqqında yeni şeylər öyrənməyi buraxmış sayılacaqsınız və ya "Haqqımda öyrəniləcək çox bir şey yoxdur, çünki mən bir xatirələr, fikirlər, təcrübələr və ənənələr toplamalıyam" desəniz, o zaman da özünüzlə əlaqədar həqiqətləri öyrənməyi buraxmış olarsınız.
Şərtləndirilmiş olduğunuzun fərqindəsinizmi? Yəqin özünüzə ilk verdiyiniz sual şərtləndirmədən necə xilas ola bilməkdir. "Şərtlənmədən xilas olmalıyam" desəniz, bir başqa şərtləndirmə növünün tələsinə düşə bilərsiniz.
Ətrafınızdakı hər kəs qüsursuz bir şəkildə xoşbəxtdirsə, yoldaşınız sizi sevirsə, siz də onu sevirsinizsə, gözəl bir eviniz, gözəl övladlarınız və kifayət qədər pulunuz varsa, şərtlənmiş olduğunuzun heç də fərqində olmarsınız. Amma narahat edici bir vəziyyət olunca - yoldaşınız başqa birinə baxanda və ya siz pul itirincə ya da müharibə və ya başqa bir acı və ya narahatlıq təhdidi altında qalınca - o zaman şərtləndiyinizi anlayarsınız. Narahat edici bir vəziyyətlə mübarizə aparmağa çalışarkən və ya özünüzü hər hansı bir daxili və ya xarici təhdidə qarşı qorumağa çalışarkən şərtlənmiş olduğunuzun ayrı-seçkiliyini başa düşərsiniz.
Yaxşı, bəs nə edəcəyik? Çoxumuzun etdiyi kimi bu narahatlığı qəbul edib onunla birlikdəmi yaşayacağıq? Kürək ağrısıyla yaşamağa öyrəşdiyimiz kimi ona da öyrəşəcəyik?
Hamımız hadisələrə dözməyi, öyrəşməyi və günahı içində olduğumuz vəziyyətin üstümüzdən atmağa meyilliyik. "Ah, hər şey olması lazım olduğu kimi olsaydı, fərqli olardım" və ya "Mənə fürsət verin ki, etmək istədiklərimi reallaşdırım" ya da "Həyatın ədalətsizliyi altında əzilirəm" deyərik. Rahatsızlıqlarımız üçün başqalarını, ətrafımızı və ya iqtisadi şərtləri günahlandırarıq.
İnsan narahatlığa öyrəşdisə, zehni korlaşıb deməkdir. Eynilə insanın ətrafındakı gözəlliyə artıq onu fərq etməyəcək qədər öyrəşməsi kimi.
Şərtlənmənizdəki təhlükəni yalnız zehni bir anlayış olaraq görsəniz, bu mövzuda heç bir şey edə bilmərsiniz. Bir təhlükəni yalnız bir fikir olaraq görmək fikirlə hərəkət arasında bir qarşıdurma yaradır və o qarşıdurma da bütün enerjinizi alır. Ancaq şərtlənmə və gətirdiyi təhlükəni o anda bir uçurumu görər kimi gördüyünüz zaman hərəkətə keçərsiniz. Elə isə görmək hərəkətə keçməkdir. Elə isə hərəkətə keçin və həyatınızı dəyişdirin. Çünki bu, sizin öz əlinizdədir.