Qarşındaki insanın yalan yoxsa gerçək danışdığına şübhə edirsən? Necə əmin olasan ki, aldadılmırsan? Bəs insanı yalan danışmağa nə
vadar edir? Hər dövrdə aktual olan bu problemə mənim baxışlarım belədir:
Əvvəla onu deyim ki, Qurani-Kərimdə 99% hallarda yalan danışmaq haram buyurulub. 1% kiminsə həyatını təhlükədən xilas etmək və ya öz həyatını təhlükədən qorumaq üçün yalan danışmaq, sonradan Allah qarşısında etiraf və tövbə etmək bağışlanan haldır...
Tarix boyu insan xüsusiyyətləri haqda yazılan ən qiymətli əsər "Kəlilə və dimnə" əsərində insanların hər cürə xarakterləri, yalanlar və gerçəkləri çox dərin eyhamlarla öz əksini tapıb - əlbəttə, anlaya bilənlər üçün...
Qarşındakı insanın sənə yalan danışıb-danışmadığını təyin etmək üçün bu insanın daxili aləmini duymaq lazımdır! Bu isə çox da asan deyil!
Sizə kömək etməyə çalışacam...
1. İlk olaraq ən çox rast gəlinən, ailə daxili, kiçik və böyük yalanlar, onların yaranma səbəbi haqda: subay ikən heç yalan danışmayan insan belə, ailədə yalan danışmaq "məcburiyyəti" altında qala bilir. Belə ki ilk çağlarda səmimi və gerçək danışan insan, düzgün anlaşılmadığını, bunun konfliktlə nəticələndiyini görəndə, yeganə çıxış yolunu yalan danışmaqda və ya həqiqətlərin bir qismini gizlətməkdə görür. Bunu başa düşmək asandır, amma gerçəyi bilməyə, yalanın üstünü açmağa hazırsınızmı? Ailə daxili bir yalanla aldadıldığınıza şübhə etdiyiniz məsələ var? Şübhələr sizi bezdirir? Elə isə bu məsələyə qəfil, adətən səhər tezdən, yuxudan duran kimi verdiyiniz sualla aydınlıq gətirə bilərsiz. Deməli, qarşınızdakı yenə yalan desə, bunu hiss etmək üçün diqqət yetirin:
a) Qəfil suala sualla cavab verəcək: Səhər tezdən bu hardan ağlına gəldi?" Sonra danışacağı yalana özünü və sizi hazırlamaq üçün vaxt udmağa çalişacaq.
b) Üzünü, əsasən gözlərini sizdən yayındırmağa çalışacaq.
c) Əgər sualı verməzdən ya nəbzinə, ya da ürəyinin üstünə əlinizi qoysanız, artiq sualı eşidəndə, cavabın yalan olub-olmayacağını hiss etmək olar, ürək döyüntüləri sualı eşidəndə qəfil dəyişilir....
2. Danışdığı yalana özü belə inanan insanların yalanları, bəzən isə "gop" adlandırdığımız yalan əlavələri qarşıdakı insanın danışdığı yalanın gerçəkliyinə özünü inandırdıqda, bu yalanı tutmaq ən çətin hal olur! Bu yalani "yalan araşdırma impuls aparati" belə təyin edə bilmir, amma yolu var.
Belə yalanların üstünü açmaq səbir tələb edir, şübhəli görünən suala, bir qədər vaxt keçdikdən sonra, onu bu sualla yuxudan oyadaraq cavab istəyin! Diqqət: bu konfliktə səbəb ola bilər! Buna hazırsınız?
1. Cavab çox sərt və ittihamlarla başladı? Demək yalanını ört-basdir etmək, qəfil reaksiyasını belə gizlətmək istəyir.
2. Cavabı çox sakit, yuxulu-yuxulu, amma çox inandırıcıdır, göz qapaqlarına diqqət edin! Üzdə süni gülüş, gözlərini tez-tez sizdən qaçırır, "Gözlər qəlbin aynasıdır"... O yalan deyir!
3. Ən çətin, demək olar ən "ağıllı və fitnəkar" yalan, adətən bundan qadınlar istifadə edir, kişilər də tətbiq edir. Bu yalan hətta "zəbvur" kitabini qeybə çəkilməyə vadar edib. Sizi yormayım, amma bilməyənlər üçün rəvayət var:
Bir kişi "zəbvur" kitabı zamaninda qadınından şübhələnir və şübhəyə son qoymaq üçün qadını kitaba and içməyə qərar verir. Kitab yalançını daşa döndərərmiş. Qadın fitnə işlədir, yol çox uzaq olur, bunlar bir uzunqulaqla yola çıxırlar, qadının məşuqu bu yolla, dəvəylə bunlara yanaşır. Qoca kimi cildlənən "nurani" bunlara növbə ilə dəvəsində uzaq yol getməyi təklif edir, yolda dəvəyə mindirmə bəhanəsi ilə ərinin izni ilə qadının əlindən tutur və dəvəyə mindirir, haqq yerinə çatanda qadın belə and içir: "Yolda mənə əli dəyən kəsdən başqa, bir naməhrəm mənə toxunmayıb." Kitab bunlar gedəndən sonra gerçəyi sübut edə bilmədiyindən qeyb olur...
Deməli bu yalanlar cümlə və fikir tərkibində, gerçək içində gizlənir! Gerçəyi yalandan ayırmaq üçün konkret sual və cavab almağa ehtiyac var! Eyni suala hər dəfə müxtəlif əlavə sözlər, fikirlər əlavə edilərək cavab gəlirsə, aldadılma ehtimalınız çoxdur. Məsələn:
1. Sual: "Əzizim, mənə xəyanət etmisən?"
Cavab: "Səndən başqa bir yad qız (və ya kişi) həyatımda olmayıb" cavab verən düz danışdığına ehyam vuraraq "qohum əli dəyib axı." Yalan ola bilən fakt:
1. Onun həyatında qadın olub, qız yox, həyatında heç ağlınıza belə gəlməyən tanış (qohum) adam ilə əlaqəsi ola bilər!
2. Tam açıq şəraitdə olmasa da sizə xəyanət edib. Məsələn, marşrutda biri ilə çox sıx təmasda (basabasda) ola bilər... Buna özü şərait yaradıb, heç də təsadüfən yox!
Bu yalanlarla misallar çəkib sizi yormayım. Gerçək isə yenə də qəfil, ani verilən suala cavabda, reaksiyada üzə çıxarıla bilər... Sadəcə bu sual fasilə çox olmaqla, bir neçə dəfə verilməlidir! Suali konkret qoyun! Yenə də konflikt riskini nəzərə alin! Gerçəyi eşitməyə hazır olun! Çox vaxt belə yalanı deyən, bezib düzünü deyir!
1. Hər cavabda müxtəlif variantla cavabdan qaçma - yalan faktıdır!
2. Əsəbi cavab... Ya da gerçəyi guya bezdirmisiz, sizi hirsləndirmək üçün deyə bilər... Amma sonra yenə "malalayacaq."
Allah hamımızı yalandan çəkindirsin və qorusun! Ümid edirəm, konflikt riskini nəzərə alacaqsınız! Unutmayin, bir yalana inanmaq, aldanmaq - bəzən gerçəyi bilməkdən daha yaxşıdır!