İnsan dünyaya gəldiyi gündən bu dünyadan köçənə qədər “cəmiyyət atmosferinin” təzyiqi altında yaşayır. Əvvəlcə valideynlər övladlarını bu mənfi əhval-ruhiyyədə böyüdürlər. Daha sonra özü bu axara düşərək, məhdud həyatını yaşayır və bu ənənəni davam etdirərək gələcək nəslə ötürür. İş o yerə çatır ki, şəxs qəsavət bağlamış bu ideya ilə qəbir evinə yollanır. Cəmiyyətimizin sağalmaz yarasına çevrilmiş bu xəstəliyin çox böyük mənfi təsirləri var.
Gəlin, araşdırma apararaq cəmiyyətin və fərdin nəzərini incələyərək nəticə çıxarmağa çalışaq:
Cəmiyyət atmosferi
Cəmiyyətin nəzəri “ürf” kimi də qeyd olunur, bu termin müasir dilimizdə işlənir. Yaşadığımız mühitdə ürfün nəzəri böyük əhəmiyyət daşıyır. Lakin heç bir ürfi nəzər səhvdən sığortalanmayıb. Kütlənin nəzəri öz mənbəyini həqiqət çeşməsindən almalıdır. Yoxsa o tək başına qalaraq anlamadığı şeyləri səhv yozacaq və bu, onların milli mənsubiyyətinə sirayət edəcəkdir. Ürfün nəzəri nisbi məfhumdur, zamanla dəyişə bilir.
İndi isə iki misala baxaq:
a) Mahmud dindar bir oğlandır. Dinin vacib hökmlərinə riayət edir. Məscidə getdiyi zaman bir dəstə onu başdan ayağa süzərək: ”Qısaqol niyə geyinmisən?”-deyərək irad bildirir. Mahmud bu sözlərdən sıxılaraq özünü pərt olmuş kimi hiss edir, bu, onun psixoloji durumuna təsir göstərir. Bundan sonra o, həmin şəxsləri gördükdə qaçacaq, ya da uzunqol köynək geyib tez-tez özünü onlara göstərəcək. Haşiyəyə çıxaraq deməliyik ki, savab (müstəhəb) işlərdə təkid göstərmək, pərt edərək məcbur etmək əxlaq normalarından kənardır. Bu cür davranış göstərmək cəmiyyət içində ideologiya və şəxsi münasibətləri təhlükə altına atır. Bu işə o zaman etiraz etmək olar ki, Mahmud ictimai və ya fərdi qanunları pozaraq qəsdən fəsad törətsin, nəsihət qəbul etmək istəməsin. Bilməməzlik üzündən insan cəmiyyətdə hökm sürən fikri ya əsassız qəbul edir, ya da etirazının məğlubiyyətlə nəticələnəcəyindən qorxaraq geri çəkilir.
b) Aysel universitet tələbəsidir. Səhər dərsə gedir, dərsdən sonra evə gələrək anasına kömək edir və imtahanlarına hazırlaşır. Rəfiqələri Ayseli təhrik edərək ona dərsdən sonra parkların birinə gedib istirahət etmək, kafelərin birində yemək yeyib əylənmək təklif edirlər. Aysel bu təklifi rədd etdikdə rəfiqələri istehza edərək “geridəqamış”, “səviyyəsiz” və s. ləqəblərlə tənə vururlar. O da, bu ictimai atmosferə düşərək, onların sözündən çıxmır və rəfiqələrinə qoşularaq gününü boş şeylərə sərf edir. Bu ənənə bir neçə gün davam edir, nəticədə Aysel imtahandan kəsilir.
Hər iki misala nəzər saldıqda görürük ki, kütlənin nəzəri hər zaman müsbət nəticə vermir. Bəzən kütlə doğru hesab etdiyini mühafizə edir, onunla bir düşünənləri sırasına qatmaq istəyir.
İnsanın təsir altına düşməsi
İnsan kütlənin sözünü həqiqət bilir. Bunun bir neçə səbəbi var. Fərd kütlədən asılı olduğu üçün (ünsiyyət baxımından insan cəmiyyətdən asılıdır. Bu qarşılıq insan qanunlarından biridir.) təsir altında olur. Kütlənin onun başına sərki vuracağından, səhv buraxarsa adı "sözəbaxmayanlar siyahısına" düşəcəyindən ehtiyat edir. Bu səbəbdən hətta bəzən İlahi qanunlar da ayaqlar altına atılır.
Zümrüd işdə namaz qılmadığını deyir, çünki işdə namaz qılanlara pis baxırlar. Muxtar uşaqlar ilə içki məclisinə gedir, çünki bunu etməsə, tənqid olunacaq. Xəyalə rəfiqəsinin içkili toyuna getmək məcburiyyətindədir, çünki rəfiqəsi ondan inciyər. Asif hicabsız yoldaşını dindar dostugilə qonaq aparmağa çəkinir, çünki ona imansız deyəcəklər.
Gördüyünüz kimi, təsir altına düşmək insanda ömürlük kompleks yaradır. Zamanca bu kompleksi dağıtmaq çətin gəlir.
Təsir altından çıxmaq
a) Məhəmməd peyğəmbərin zamanında qız uşağı olan kişiyə pis baxırdılar. Qızı olan utancından az qala yerə girirdi, öz əllləri ilə qızını diri-diri torpağa basdırırdı. Peyğəmbər isə, həmin dönəmdə qızı Fatiməni bağrına basar, hər yerdə onu əzizlər, ona ehtiram göstərərdi. Bu davranış tədricən cəmiyyətdəki mənfi adəti məhv etdi.
b) Peyğəmbərimizin zamanında qula ehtiram göstərmək eyib sayılırdı. Hələ ki, o qul zənci olsun. Lakin Hz. Məhəmməd azad edilmiş zənci Bilal Həbəşini bağrına basar, ayrı-seçkilik salmaz və ona ehtiram edərdi. Hətta ən böyük vəzifələrdən biri olan müəzzin vəzifəsinə Bilalı təyin edir.
Amma cəmiyyətin nəzəri hər bir halda səhv deyil. Etiraf edək ki, cəmiyyətdə hökm sürən bir sıra yazılmamış qanunlar var ki, cəmiyyətin nizamına nəzarət edir, onu cızıqdan çıxmağa qoymur.
Fərid Abdullah
Bənzər xəbərlər...
![](/sfiles/img/icons/news-icon.png)
XƏBƏR LENTİ
Təhsil Nazirliyi dərsliklərin hazırlanmasına və çapına doqquz milyon manat xərcləyəcək
Zərif və baxımlı olmağın yolları
80 tondan artıq Azərbaycan kartofu Qazaxıstandan geri qaytarıldı
Uçur və düşüncə ilə idarə olunur
Bir-birindən fərqli pərdələr
Dəbli çantalar
Dovğa -2 (foto resept)
Ermənilərin Xankəndidən qaçmasının görüntüləri yayıldı - VİDEO
Bu gün təhlükəli geomaqnit fırtınası gözlənilir
Tramp böyük dövlətləri tənqid etdi
Şimşək çaxacaq, yağış yağacaq
Dubay Azərbaycanda islam riteylinin potensialını inkişaf etdirməyə hazırdır
Azərbaycanda sərf edilən internet-trafikin həcmi rekord göstəriciyə çatdı
Azərbaycana yay gəlib?
Dövlət qurumlarında iş qrafiki dəyişdirildi - RƏSMİ
HAVA necə olacaq?-9 Noyabr
İzləməli olduğunuz möhtəşəm filmlər
“Qarabağ şikəstəsi” də evinə qayıdır: Uzun işğal illərindən sonra Şuşada səsləndi - VİDEO
Mehriban Əliyeva İtaliya Senatının sədri ilə görüşüb
Səhnədə ürəyi gedən Ziynət xəstəliyini açıqladı
130 gənc bu oyundan sonra İNTİHAR ETDİ - ŞOK ARAŞDIRMA
Azərbaycan XİN Ermənistanı ifşa etdi
Günün qoroskopu: qarışıq, laübəli gündür
Məşhur müğənni şənliyə onunla qatıldı-FOTO
Prokurorluq əhaliyə müraciət etdi
Arif Məlikovun əsəri ABŞ-dakı festivalda səsləndi
"Bu, Qarabağ üçün intihardır"
Ermənilərin təslim addımı
Məşhurların 14 fevral paylaşımları
Sinoptiklərdən xoş xəbər
Murad Bozla Aslı EVLƏNİR - FOTO
Dilarə Kazımova məşq etdi (FOTO)
Toylara qadağa qoyulmalıdırmı?
Gecə-gündüz tortu (foto resept)
Doğuşdan sonra necə qidalanmalı?
Azərbaycanda qış və yay vaxtına keçid ləğv ediləcəkmi?
22 ildir, dəyişməyən aparıcı - FOTO
Üç gün iş olmayacaq
3 günə 3 kiloqram arıqladan şaftalı pəhriz
Emin "Qlükoza"nı Bakıya dəvət etdi-FOTO
Azərbaycanda real bilik defisiti: nə qədər ki, diplom önəmli olacaq...
Ancelina Coli bu dəfə yeni münasibəti ilə gündəmdədir-FOTO
Ayrılıq xəbərini "İnstagram"dan öyrəndi
SAĞLIĞINDA QİYMƏT VERƏK İNSANLARA
Limonlu cheesecake (foto resept)
"Yasak elma"nın yeni mövsüm çarxı- Video
Kendall Jennerin tərzi
Okeanda 2 nəhəng burulğan tapıldı
Nazirlər Kabineti xəbərdarlıq etdi: Məhdudiyyətlər sərtləşdirilir - RƏSMİ
"Səbət" tortu (foto resept)
![](/sfiles/img/icons/valuable-icon.png)