Uşağı dünyaya gətirmək və qarınını doyurmaq əhəmiyyətli deyildir. Əhəmiyyətli olan uşağın könlünü doyurmaqdır. Fərqində olmadan uşaqlarımıza qarşı elə sözlər söyləyirik ki, illərcə hətta bir ömür boyu davam edəcək şəxsiyyət pozuqluqlarına və özünə inamsızlığa yol aça bilirik.
Amerikada bir ixtiraçı professora, özünü digər insanlardan fərqli hesan edən səbəbi soruşurlar, müvəffəqiyyətinin sirrini söyləməsini istəyirlər.
Çox maraqlı bir cavab verir:
"Uğurumun sirri anamın 6 yaşındaykən mənə etdiyi bir davranışdır. 6 yaşımdaykən soyuducudan süd alarkən süd şüşəsini salıb qırdım. Anam hadisəni görüncə məni döymədi, əsəbləşmədi mənə . Aaaa Henri süddən nə gözəl bir göl yaratmısan dedi. Bu göldə mənimlə bir az oynamaq istəyirsənmi?" Bir müddət oynadıqdan sonra anam: "Bilirsən Henri, hər kəs öz etdiyi şeyləri özü toplamalıdır. İndi bu süd gölünü təmizləmək üçün məndən süngərmi istəyərsən, dəsmalmı?" Əlimdən gəldiyincə tökülən südü təmizlədikdən sonra anam məni bağçaya çıxardı. Süd şüşəsinin, salmadan necə daşınacağını mənə göstərdi. Bu hadisə mənim digər insanlardan fərqli olmamı təmin etmişdir."
Bəli ixtiraçı professor müvəffəqiyyətinin sirrini bu şəkildə ifadə edir. Bu hadisə yalnız ona məxsus bir xüsusiyyət deyil. Onun anası böyük bir pedaqoqdur.
Uşağının özünə olan inam duyğusunu yıxmadan bir şey öyrətdi. Bunu qəbul etməliyik ki, səhv etməkdən qorxan bir insan heç bir şey edə bilməz.
Uşağın səhv etməkdən qorxmayacağı bir mühit yaratmaq biz böyüklərin ən böyük vəzifələrindən biridir. Beləcə uşağın sahibkarlıq ruhunu öldürməmiş olarıq.
Bu gün cəmiyyətdəki şəxsiyyət pozuqluqlarının səbəbi, ailələrin tərbiyə səhvləridir.
Uşağımızın səhvlərini ola bildiyincə görməməzlikdən gələk. Onların müsbət tərəflərini fərq edib təqdir edək, tərifləyək.
Səhv bir söz, səhv bir rəftar, uşaqlarımızın şüur altına yerləşməkdədir və bu onlarda "işə yaramaz, bacarıqsız, özünə etibarsız, təşəbbüskar ruhu ölmüş" duyğuları meydana gətirməkdədir. Qərbdə müvəffəqiyyətsizliyin qeyd edilərək mükafatlandırılması kimi bir üsul belə tətbiq olunmaqdadır. Beləcə müvəffəqiyyətsizlik qarşısında uşağın yıxılmasına maneə törədilməyə çalışılır.
Başqalarını əhəmiyyətsiz hesab edən, onlarla maraqlanan və davranışları bu duyğularla ardıcıl olan bir uşaq yetişdirmək istəyirsinizsə, buyurun, sizə tətbiq edə biləcəyiniz bəzi məsləhətlər. Uşaqlarınızdan gözlədiyiniz düşüncəli və məsul davranışlar üçün hədəfi yüksəldin. Uşağınızın düşüncəli, hörmətli və məsul olmasını istəyirsinizsə, etməniz lazım olan tək şey var:
Proqnoz etmə səviyyənizi yükseldin. Uşağınızın yatağını düzəltmək ya da ev tapşırığını onun yerinə etmək asandır.
Ancaq daha məsul uşaq yetişdirmək üçün ana-ataların şəxsən məsul olmaları lazımdır, uşaqları əyləndirmək onlara bir zərər verməyəcəyi düşüncəsini valideynlər düşüncələrindən silməlidirlər. Uşaqlarınıza "təsadüfi yaxşılıq edim"in tətbiqini öyrədin. Uşaqlara empatik müəllimin ən sadə və təsirli üsullarından biri, "təsadüfi yaxşılıq edim" ni tətbiq etməkdir. Yaxşılıq həyat boyu əlimizdəki ən güclü vasitələrdən biri olaraq ortaya çıxır.
Ancaq daha cavabdeh uşaq yetişdirmək üçün ana-ataların şəxsən cavabdeh olmaları lazımdır, uşaqları əyləndirmək onlara bir zərər verməyəcəyi düşüncəsini valideynlər düşüncələrindən silmelilerdir.Uşaqlarınıza yaxşılıq etməyi öyrədin. Yaxşılıq həyat boyu əlimizdəki ən güclü vasitələrdən biri olaraq ortaya çıxır.
Qaydalara qarşı gəlindiyində ardıcıl qaydaların və ardıcıl cəzalarınız olsun. Cəzalarınızın ədalətli, anında və təsirli olmasını təmin edin.
Uşağınız başqa birini incidəcək bir şey etdiyində daha sərt bir şəkildə reaksiya verin. Məsələn, verilən tapşırığı vaxtında təslim etmirsə, yaxşı bir qiymət alma şansını itirir, ancaq bunun nəticələrinə dözəcək tək adam odur. Uşağınızın mənfi davranışları başqa birini incidirsə, uyğun bir cəza ilə birlikdə öz hisslərinizi ifadə etməkdən çəkinməyin. Bu uşağınızı üzərsə, dərhal onu təsəlli etməyə çalışmayın. Özünü günahkar hiss etmək onu bir dahaki səfərə düşüncəsiz olmaqdan saxlayacaq.
Üzrlər üzərində israrla durun. Yazılı üzrlər şifahi üzürlərlə birləşdirilməlidir. Uşağınızın üzrü içdən deyilsə, asanlıqla imtina etməyin. Bunun yerinə daha yaxşı üzr istəyənə qədər daha çox üzr istəməsini istəyin.
Ana-atalar ailə içindəki liderlik rollarının məsuliyyətini boynuna götürdüklərində , uşaq üçün mükəmməl nümunə meydana gətirərlər.
Ana-ataların ailədəki xoşbəxtliyi və qarşılıqlı hörməti qorumaq üçün sərgiləmələri lazım olan xüsusiyyətlər:
Vizyonunuz, hədəfiniz və məqsədləriniz olmalıdır.
Liderliyinizi təsirli bir şəkildə sürdürməlisiniz.
Ailənizin məqsədlərə çatmasını təmin etməlisiniz.
Digərlərinin ehtiyaclarını göz qarşısında saxlamalısınız.
İrəliləməyi dəstəkləməlisiniz.
Müvəffəqiyyət gözləməsi içində olmalı və əldə etməlisiniz.
Ailə iclasları uşaqlarının problem həll etmə mövzusunda yaxşı vərdişlər etmələrinə köməkçi olmanın əhəmiyyətini müzakirə mövzusu edəcək az valideyn vardır, lakin bir çoxu bunu etmək üçün zaman ayırmaz. Problem həll etmə bacarıqlarına nümunə olma fürsətini qəti bir şəkildə əldə etmənin bir yolu, həftəlik ailə yığıncaqları tənzimlənməsidir. Ailə iclaslarında olmağı -həm ana-atalar, həm də uşaq üçün-zəruri qılmaq uşaqlara bir ailə lideri olaraq,rolunuzu ciddi qəbul etdiyiniz və müvəffəqiyyətə aparan duyğusal və ictimai bacarıqlar qazanmaq ,kömək etmək üçün əzmli olduğunuz mesajı verəcəkdir. Problem həll müddətini yaratmaq, uşaqlarınız istərlərsə, bir problemi müzakirə fürsətinə sahib olmalıdırlar. Daha kiçik uşaqlar bütün mərhələlərdə istiqamətləndirilməyə ehtiyac duyacaqlar.