"Valideynlərə təcili kömək" silsilə xəbərlərimizin 6-cı sayına çatmışıq. Keçən xəbərimizdə "Uşaqlara təsirli göstərişlər necə verilməlidir?" başlığı ilə Aydan adlı uşağın nümunəsində pis davranışlar zamanı hansı göstərişlər verilməsi haqqında öyrəndik. Bu dəfəki xəbərimizdə uşaqlar həmin göstərişləri dinləməzsə, hansı tədbirlər görülməsi haqqında məlumat öyrənəcəyik. Beləliklə, qaldığımız yerdən davam edirik.
Hesab edək ki, Aydan əmr etdiyiniz halda da sizə qulaq asmadı və divanda tullanmağa davam etdi. Bu zaman hansı qərarı verməlisiniz?
Uşaq ona söylənən əmrə qulaq asmadıqda sərt cəzalarla cəzalandırmaq sözləri ilə hədələmək, qorxutmaq səhv addımdır. Valideyn belə etsə, uşaqla arasındakı problemli vəziyyət daha da qarışa bilər.
Verdiyiniz əmri dəstəkləmək üçün əlinizdə çox sadə və təsirli üsul vardır: Bu "fasilə" üsuludur. Daha sonrakı xəbərlərimizdə uşaqla valideyn arasında bu cür ziddləşmə hallarında fasilə üsulunun necə istifadə olunması haqqında izah olunacaqdır.
İndi isə təsirli göstərişlər vermək üçün aşağıda sıralanan hərəkətlərə diqqət edib zamanla vərdiş halına gətirmək lazımdır.
1. Uşağınıza yaxınlaşın.
2. Ciddi bir üz ifadəsi alın.
3. Uşağınıza adı ilə müraciət edin.
4. Göz-gözə gəlin və bu vəziyyətdə qalmağa davam edin.
5. Qərarlı bir səs tonu ilə danışın.
6. Dolayı olmayan, sadə və açıq əmr verin.
7. Lazım olsa əmrinizi bir tədbir ilə dəstəkləyin.
Uşağın tərbiyə edilməsi ona özünü yoxlamaq, təcrübə və düzəldilmiş davranışı öyrətmək deməkdir. Uşaqlar sizin ona göstərərəcəyiniz sevgi və tətbiq edəcəyiniz tərbiyə üsulları yolu ilə özünə hörmət və özünə nəzarəti öyrənir.
Uşağa təsirli ana və ata olmaq; bilikli olmağı, sevgi göstərə bilməyi, əmək və zaman xərcləməyi tələb edir. Uşaqlarınıza həqiqətən kömək edə bilmək üçün öyrəndikləriniz sadəcə beyninizdə qalmamalı, onları tətbiq etməyə böyük səy göstərməlisiniz.
Ana, ataların uşaqlarına intizam öyrətməmələrinin "səbəbləri"
Bəzi ana, ataların uşaqlarına intizam tətbiq etməkdən qaçmalarının müxtəlif səbəbləri vardır. Belə valideynlər rahat olmağı xoşlayan, uşaqlarının inkişafını həyatın axarına buraxan tiplərdir. Onlar öz davranışlarını dəyişməyə istəkli olmadığı müddətdə öz uşaqlarının sərbəst dəyişəcəyinə ümid bəsləməməlidirlər. Ana ataların öz davranışlarında dəyişiklik etmələri onlara aşağıdakı səbəblərdən çətin gəlir:
- Ümidsiz ana, ata. Bu cür ana və atalar uşaqlarının dəyişməyəcəyinə və pis davranışlara davam edəcəyinə inanmaqdadırlar.
Zibil qutusuna girib çıxan uşaq
Məktəbdə dərslər bitmişdi. Firəngiz xanım birinci sinifdəki oğlu Qalib haqqında müəllimə ilə danışmaq üçün məktəbə gəlmişdi. Nə zaman onu dinləyəcək birinə rastlasa, həmin an oğlunun dəcəlliklərindən şikayətə başlayardı. Həm də heç bir zaman oğluna intizamlı davranmağı öyrətməmişdi.
Müəllimə ilə Firəngiz xanım danışdıqları müddətdə Qalib dəhlizin sonunda olan qapağı açıq, böyük bir zibil qabının yanında oynayırdı. Firəngiz xanım "Qalib sözümə qulaq asmır", "heç bir zaman bizim istədiyimiz kimi davranmır", deyirdi. Bir tərəfdən Firəngiz xanımla müəllimə bir-biriləri ilə danışır, bir tərəfdən də uzaqdan uzağa Qalibi müşahidə edirdilər. Qalib isə həmin anda zibil bidonunun içinə girib çıxmaqla məşğul idi. Müəllimə, "Qalibin hərəkətini görürsünüzmü? Zibil bidonuna girib çıxır", dedi. "Bəli", "Hər zaman bu cür uyğunsuz işlər edir. Dünən də bilərəkdən palçığın içinə girərək üst-başını batırmışdı", deyə Firəngiz xanım cavabladı.
Anası Qalibin etdiklərini gördüyü halda bir dəfə də olsun "Bu dəqiqə zibil bidonundan çıx!" kimi qəti göstəriş verməmişdi. Qalibin belə davranışını düzəltməsinə kömək etmək üçün heç bir şey etmədi, kiçik uşağı öz öhdəsinə buraxmışdı.
- Uşağı ilə ziddiyyətdən qaçınan ana, ata.
Belə ana və atalar uşağına qarşı çıxmaqdan qaçırlar. Əslində uşağının onlara qulaq asacaqlarını gözləməzlər. Uşaq da bunun fərqindədir. Bəzən bu cür valideynlər uşağı yola gətirmək üçün bir sıra tədbirlər görsələr də, onun sevgisini itiricəklərindən qorxarlar. "Sənə nifrət edirəm", "Sən pis bir anasan", "Sənin kimi ata istəmirəm" kimi cümlələr eşidincə belə cəsarətsiz valideynlər üzülürlər, intizam tətbiq etməyə iradələri yetmir.
- Enerjisi az ana, ata.
Belə ana və ata yerində durmaq bilməyən, dəcəllik edən və ya pis davranan uşaqla başa çıxmaq üçün lazımi enerjini özlərində tapa bilmirlər. Bəzən ana və ata uşağını təkbaşına yetişdirməli ola bilər, bəzən də depressiyada ola bilər.
Ardı var...
Linn Klark "SOS! Ana-atalara kömək"
Tərcümə: Ceylan Mumoğlu