Qardaş qısqanclığının önlənə bilməsi üçün, hamiləlik dövründən başlanaraq, uşaqları qardaş faktına hazırlamaq lazımdır. Doğulduğu gündən etibarən maraq mərkəzi halına gələn ilk uşaqlar, qardaşın gəlməsiylə birlikdə bu sevgini itirmə duyğusunu yaşaya bilərlər. Az qala bütün qardaşlar arasında mövcud olan bir hissdir qısqanclıq. Bir çoxumuz bəlkə də bu duyğuya heç xarici deyilik. İndi bir düşünün, hansımız kiçik qardaşa göstərilən maraqdan sıxılıb saatlarla ağlamaq? Ya da yemək saatı gəldiyində əmziyini götürüb saxlamadıq? Bəzən də yalnız ağlasın deyə onu qorxudub, sonra da öz əllərimizlə əmzik aparmadıq? Kimi, yaşadığı qısqanclığı ətrafa verdiyi reaksiyalarla müəyyən edərkən, kimi də içinə qapanaraq izah etməyə çalışar narahatlığını. Ancaq qardaşlar arasındakı bu duyğunun fərqli nəticələndirər verməsinin tək məsulu əslində ana və ataların səhvli davranışlarıdır. Qısqanclığın səbəbləri Qısqanclığın təməlində, o ana qədər ilk uşağa göstərilən maraq yeni doğan qardaşa yönəldilməsindən meydana gələn narahatlıq yatır. Qardaşın doğulmasıyla birlikdə ona ayrılan zamanın azalması uşaqda, körpəyə qarşı kimi görünən amma əslində ana və ataya qarşı olan hirslilik, inciklik kimi duyğuların inkişafına səbəb ola bilir. Cinsiyyətə görə də bəzi fərqliliklər yaşana bilər. Uşaq qız və doğan qardaş kişi isə, ana - atasının öz cinsiyyətindən məmnun olmadığını düşünə bilər.
Qısqanclığın əlamətləri
Uşaq o günə qədər evdə özü maraq və sevgi mərkəziykən birdən ikinci plana itələnilmiş kimi hiss edər özünü. Bu vəziyyətdə sevilmədiyi düşüncəsiylə anadan tamamilə uzaqlaşar, içinə qapanar, yemək yeməməyə və zəifləməyə başlaya bilər.
Kabus gördüklərini və tez-tez işəməklərinin gəldiyini bəhanə edərək maragi öz üzərlərinə çəkməyə çalışarlar. Altını islatma, barmaq əmmə kimi davranışlarla əvvəlki inkişaf mərhələsinə nisbətlə geriləmə görülə bilər.
Həm gün içində həm də gecələri həddindən artıq əsəbi olarlar. Narahat bir görünüşləri vardır, sakitləşməkdə çətinlik edilər və bəzən ətraflarındakı insanlara hirsli davrana bilərlər.
Evdən ayrılmamaq üçün məktəbə getməyi rədd etməklə birlikdə baş ağrısı, ürək bulanması kimi psikosomatik ifadə edilər ilə narahatlıq, istəksizlik əlamətləri tez-tez müşahidə edilə bilər.
Bəzi uşaqlar qardaşına vurma, onun oyuncağını qırma kimi davranışlar göstərərkən, bəziləri də bu duyğularını basdırar və həddindən artıq sevgi göstərərlər. Bu davranışın altında çox vaxt valideynlərin sevgisini itirmə qorxusu yatar.
Ana - ataya tez-tez onu sevib sevmədiklərini soruşma və sevgilərindən heç cür əmin ola bilməmə vəziyyəti yaşana bilər.
Bunlara diqqət
Qardaşı doğulmadan əvvəl ona anlaya biləcəyi bir dildə ailəyə yeni bir üzvün gələcəyini, evdəki mühitin hər zamankindən daha həyəcanlı və qarışıq ola biləcəyini izah edə bilərsiniz.
Uşağınıza "Əsla narahat olma səni də körpə qədər sevəcəyik" kimi sözlər söyləməyin.
Hamiləlik dövründə atası ya da başqa bir ailə üzvü böyük uşağın baxımıyla əlaqədar yemək yedirməyə, duş qəbul etdirmə, yatırtma kimi işlərə başlaya bilər. Beləcə ana xəstəxanadaykən ya da körpələ məşğulkən uşaq özünü laqeydlik edilmiş hiss etməz.
Körpələ əlaqədar işlərdə böyük uşağınızdan kömək istəyə bilərsiniz. Məsələn; ona ad seçmə, əmziyinin soyudulması, oyuncaq ya da geyim seçkisi kimi mövzularda böyük uşağın iştirakı təmin edilə bilər.
Hər fürsətdə uşağınızla birə-bir ünsiyyətə keçməyə çalışın. Birlikdə ortaq fəaliyyətlərdə ol uşağa qardaşıyla və evlə əlaqədar kiçik məsuliyyətlər verin. Beləcə ona, onu hələ sevdiyinizi hiss etdirə bilərsiniz.
Qardaşlar arasında qısqanclıq hiss etdiyinizdə onları bir-birindən uzaqlaşdıracaq deyil, yaxınlaşdıracaq mühitlər yaradın.
Qardaş qısqanclığı ilə necə başedilir?
1) Ailə birliyini əhəmiyyət verin və ortaq bir şey edə biləcəyiniz zamanlar yaratmağa diqqət nümayişin.
2) Fərdlərin öz xüsusiyyətlərini əhəmiyyət verin. Ayrıca bütün uşaqlarınızın özlərinə aid maraq sahələri və qabiliyyətlərinin olduğunun fərqinə varın.
3) Uşağınızın duyğularını tanıyın və qardaşına qarşı olan mənfi davranışlarını müsbətə çevirməyə çalışın.
4) Uşaqların arasındakı rəqabətə həll gətirmənin ilk addımı, yaxşı bir dinləyici olmaqdır. Ancaq bu vəziyyətdən oturub dinləmək başa düşülməsən. Tərsinə, təsirli dinləmə və bədən dilini birlikdə istifadə etməlisiniz.
Əsla etməyin!
1) Uşaqlarınızdan birini gözbebeği olaraq seçməyin. Siz bunu hiss etdirməməyə çalışsanız da, digər uşağınız vəziyyəti anlayacaq.
2) Qardaşlar arasında əsla müqayisə etməyin. Çünki rəqabət; ehtiras və qısqanclığı özü ilə gətirər.
3) Əsla tərəf tutmayın və hakim olmayın. Çünki haqsız olduğu ana və atası tərəfindən təsdiqlənən uşaq, dəyər verilməmə və sevilməmə kimi duyğular yaşaya bilər.
4) Hər uşağınızın eyni olmayacağını bilin. Bu səbəblə uşaqlarınızın şəxsiyyət və istəklərinə uyğun davranmağa çalışın.
