Məşhur pedaqoq C.G.Salzman araşdırma aparmaq üçün çəmənliyə çıxdığı günlərdən birində, çaxıl daşları arasında günəş şüasını qəbul edən xərçəng görür. Böyük olan ata və ya ana xərçəng idi, yanında da iki bala xərçəng vardı. Salzmanı görən böyük xərçəng, arxa-arxaya gedərək ordan uzaqlaşmaq istədi. Onu görən bala xərçənglər də bu hərəkəti təqlid edərək onun arxasınca getdilər. Bu hadisə Salzmanın beynində yeni fikir oyatdı:
“Uşaqlar, ata və analarından gördükləri şeyləri təqlid edir və nəticədə, onlara bənzəyirlər”.
Şəxsiyyətin inkişafında birinci dərəcədə təsirli olan ailədir, ətraf ondan sonra gəlir. Əgər ailədən götürdükləri numunə davranışlar ətrafdan və yoldaşlardan götürdüklərinə bənzəyirsə, uşağın şəxsiyyətinin səxsiyyətini formalaşmasında daha qalıcı bir təsir göstərir.
Pis əxlaqlı bir uşaq ya ananın, atanın, ya da hər ikisinin ortaq əsəridir. Ana və ataların çoxu uşaqlarında gördükləri səhv bir davranışın səbəblərini ətrafda axtarırlar. Uşağınızda səhv bir hərəkət gördüyünüz zaman ona xəbərdarlıq etməzdən əvvəl özünüzdə bu davranışın az da olsa olub, olmadığını araşdırın. Əgər bu davranış sizdə varsa, xəbərdarlıqlarınız və nəsihətləriniz boşa gedəcək.
Salzmanın “Xərçəng Kitabı” adıyla məşhur olan əsərində, uşağınızın yaxşı yetişməsi üçün isə ana-atalardan başlamalı olduğu izah edilir. Onun fikrincə bu tərs bir metodla edilə bilər. Yəni pis yetişdirmənin yollarını göstərərək yaxşıya çatmaq hədəf götürülür. Aşağıdakı maddələri oxuyarkən bu nəzərə alınmalıdır:
1.Cəsarətsiz və etibarsız uşaq yetişdirmənin yolları
Uşaqlarınızdan hər şeyin ən mükəmməlini etmələrini istəyin.
Etdikləri hər işdə mütləq bir səhv tapın.
Onları müvəffəqiyyətli qonşu, ya da qohum uşaqları ilə müqaisə edin.
Hər kəsin qarşısında səhvlərini üzünə vurun, utandırın.
Səylərini kiçik hesab edin.
2.Bacarıqsız və qorxaq uşaq yetişdirmənin yolları
Yeməyini siz yedirdin, paltarlarını, ayaqqabılarını siz geyindirin.
Özbaşına iş etməsinə icazə verməyin.
Sizin köməyiniz olmadan bir iş bacara bilməyəcəyini söyləyin.
Fiziki təzyiqlə, döyərək qorxudun.
3. Uşağı alçaltmağın yolları
Dürüstlüyün qarın doyurmadığını, pulun hər qapını açdığını, kasıbçılığın xəcalətverici bir həyat olduğunu izah edin.
Özlərində nə olursa olsun, həmişə başqalarında olanın yaxşı olduğunu vurğulayın.
4. Uşaqları inadkar etməyin yolları
Uşaqların hər istədiyini yerinə yetirin.
Onları oyuncaq və hədiyyə yağışına tutun.
Heç bir arzularını inkar etməyin.
Hər işi mütləq bir mükafat qarşılığında etdirin.
5. Uşaqları özünüzə qarşı kinli etməyin yolları
Uşağınıza qarşı daim tərs və qaş-qabaqlı olun.
Yoldaşlarının yanında qəbahətlərini üzünə vurun.
Niyyətinin nə olduğuna baxmadan ən kiçik qəbahətlərdə cəzalandırın.
6. Uşaqları yalana alışdırmağın yolları
Onlara yerinə yetirə bilməyəcəyiniz vədlər verin.
Başqalarına yalan danışaraq uşaqlarınıza nümunə olun.
Kiçik bir səhv etdikdə və bunu dürüstlüklə söylədikləri zaman vurun.
Yalanlarına göz yumun.
Uşaqlar, ata və analarından gördükləri şeyləri təqlid edir
Ardı var...