Yoldaşlarına ya da müəlliminə "Ən gözəl ana mənim anam" ya da "Ən güclü ata mənim atam" deməyən uşaq vardırmı? Neçə uşaq, "Mənim anam sənin anandan daha gözəl", "Mənim atam sənin atanı döyər" cümləsini qürurla söyləməmişdir? Uşağın iç dünyasında gözəl ana təyin etməsi sevgi duyğusunun, güclü ata təyin etməsi də güvən duyğusunun işarələridir. Daha sonralar ən gözəl yemək bişirən ana, ən sürətli avtomobil istifadə edən ata müşahidələri uşağı ana-atasında gücləndirdiyi sevgi və güvən duyğularının daha inkişaf etdirilməsinə kömək edər.
Ananın sevgi və şəfqəti, atanın gücü və qoruyuculuğu uşağın şəxsiyyət inkişafda çox əhəmiyyətli bir rol oynayarkən, uşaq eyni zamanda bu iki duyğunun rəhbərliyində həyatı mənalandırmağa, tanımağa və bu iki duyğunu özündə meydana gətirib böyütməyə başlayır. Bütün bu duyğu mebadiləsi əsnasında uşaq sevildiyini və güvənildiyini də hiss etməyə ehtiyacı duyar. Bütün psixoloji narahatlıqların təməlində, sevgi və güvən duyğusunun əskikliyinin durduğunu bilirdinizmi?
Ana-ata olmanın bəlkə də ən çox məsuliyyətli tərəfi, uşağa sevgi və güvən duyğusunu hiss etdirə bilməkdir. Əlbəttə, hər ana-ata uşağını sevər və onu qoruyar. Yaxşı, o zaman niyə bəzi uşaqlar ana-atası tərəfindən sevilmədiyini ya da az sevildiyini düşünür? Bəs, niyə bəzi uşaqlar özünə güvənmir? Üstəlik bu iki sıx duyğunun əskikliyi elə böyük ziyana gətirib çıxara bilir ki, yetkin insanlar olduqlarında da bu əskikliyin izlərini daşıya bilirlər.
Sevgi sözləri nə qədər az istifadə edilir!
Tanıdığım insanlardan soruşaram: "Bu gün uşağına 'səni çox sevirəm' deyənlər?" Bu insanlar arasında dərin bir səssizlik olar, sonra yavaşca barmaqlar qalxar. O dərin səssizliyin mənası budur: "Niyə bunu soruşur ki?"
Ümumiyyətlə bu tip danışıqlara analar qatılar, onların vəzifəsi uşağı yetişdirməkdir axı! Analar da onsuz da bu məsuliyyətdən yorğun düşmüşdür. Uşağın realda gördüyü budur, ana-atasından "Səni sevirəm" cümləsini və sevgi sözlərini çox az eşidər. Hətta heç eşitməyən uşaqlar da var.
- Bunu yetkin nsanlardan eşidib bilirəm. Fərdi psixo-müalicə seanslarında analarından ya da atalarından heç "səni sevirəm" cümləsini eşitmədiyini söyləyən elə çox insan var ki. Otuz yaşlarında bir kişi atasından nifrət etdiyini söyləmişdi. Onun üzünü görmək istəmədiyini, hətta ölsə çox sevinəcəyini ifadə etmişdi. Ona "Atanı heçmi sevmirsən? deyə soruşduğumda isə, heç sevmədiyini, onsuz da atasının da onu sevmədiyini, bu yaşına qədər bir dəfə olsun ona sevdiyini söyləmədiyini izah etmişdi. Daha sonra bu atayla görüşdüyümdə oğulunu çox sevdiyini amma oğlana sevginin göstərilməməsi lazım olduğuna dair düşüncələrini dilə gətirmişdi. Bir başqa ana, uşaqlarını çox sevdiyini ancaq uşaqları onları sevdiyini onsuz da bildikləri üçün bunu söyləməyə gərək olmadığını ifadə etmisti.
Yalnız "Səni sevirəm" deyil, övladımıza sevgimizi ifadə edən bir çox sözü istifadə etmirik.
• bu gün nə gözəl olmusan
• belə davranmağını çox sevirəm
• geyimin sənə çox yaraşır
• nə gözəl gülürsən
• etdiyin şəkil bir möcüzədr
• otağın nə qədər səlqəli, bu nizamını çox sevirəm, həmişə belə ol
• yoldaşların səni nə çox sevir və s.
Bu növdən cümlələri günərzində neçə dəfə istifadə edirsiniz?
Uşağınız körpəykən ona söylədiyiniz sevgi sözləri daha çoxdur. Sanki böyüdükcə bu sözlərə ehtiyacı yoxdur kimi bir düşüncəmiz var. Son dərəcə səhv bir ön mühakimədir bu. Halbuki uşaq böyüdükcə necə daha çox yeməyə, daha çox geyimə ehtiyacı olur, eyni zamanda sevildiyini də daha çox eşitmək istəyir. Romantik ehtiyaclar da fiziki ehtiyaclar qədər əhəmiyyətlidir və onlarla paralel işlərdir.
Uşaq bəlkə tənbəllik edir və otağını yığmır, xüsusilə də yetkinlik dövründə çox sıx rast gəlinən bu davranışa ananın reaksiyaları, uşağın otağını yığmaq və onu otağını yığmadığı üçün davamlı tənqid etməkdir. Axşam ata evə gəlincə o da eyni tərzi davam etdirər:
- Ananı çox yorursan, böyük qız oldun, hələ otağını yığışdırmırsan.
Və digər tənqidlər:
- Səliqəsizsən, dağınıqsan, kimə çəkmisən görəsən, bizim ailədə belə pinti biri yoxdur.
Uşaq bu tənqidlərdən bezib otağınısəliqəyə salmaq istədikdə isə bu reaksiyalarla qarşılaşır:
- Nə bacarıqsızsan oğlum, (qızım), bu otaq beləmi yığışdırırlar? Eləmə, istəmirəm, bir də yığışdırma, mən edərəm.
Uşağın etdiyi kiçik yaxşı davranışlarda belə onu motivasiya edib, həvəsləndirin və onun bu davranışını bəyəndiyinizi sevgi sözləri quraraq ifadə edin!