Hamiləlikdə Oruc
Normalda insanlar aclığa uzun müddət dözə bilərkən hamiləlikdə bu müddət üçdə bir nisbətində daha qısadır. Onsuz da dinimizdə də hamiləlik və əmizdirmə dövründəki qadınlar üçün oruc öhdəçiliyi yumşadılmışdır. Hamilələr həm özləri, həm də daşıdıqları körpələri üçün daha çox miqdarda kalori, zülal, mineral və vitaminə ehtiyac duyurlar. Hamiləlikdə bədəndə şəkərin artması nəticəsində qan şəkər səviyyələri düşər və daha tez acarlar. Şəkər səviyyəsini sabit tuta bilmək üçün sıx və kiçik boşqablar miqdarında qidalanmaq lazımdır. Halbuki oruc tutulması vəziyyətində bu prinsipə riayət etmək çətindir. Qidalanmanın davamlı olmaması aşağı qan şəkəri səviyyələrinə, aşağı şəkər səviyyəsi isə yağ hüceyrələrinin dağıdılmasına, bu da qanda keton cisimlərinin artmasına səbəb olur. Keton cisimlərinin qanda artmasının və körpəyə keçməsinin nevroloji və psixoloji yan təsirləri vardır.
Digər tərəfdən hamiləlikdə bədənin maye ehtiyacı artır. Bu səbəblə hamiləlikdə maye qəbul etməyin də artırılması lazımdır. Maye qəbul etməkdə azalma və ya maye itkisinin artması (tərləmə, ishal), ananın böyrək funksiyalarını, qan təzyiqini və sonunda körpənin içində üzdüyü amniyon mayesinə təsir edə bilər. Bu səbəblə oruc tutan ana namizədinin hamiləlikdə kafi kalori və mayeni ala bilməməsi və ya aldığı halda bədənin mövcud bəzi xəstəlikləri səbəbi ilə bunları gün ərzində düz yaya bilməməsi vəziyyətində ümumi bir halsızlıq, yorğunluq, təzyiq düşməsi, baş gicəllənməsi, əsəbilik, ağızda quruluq, az sidiyə çıxma, qəbizlik, qızdırmanın yüksəlməsi kimi yan təsirlər ortaya çıxa bilər. Sahur və iftar saatlarında gərəyindən çox qida yığma səyi də ana namizədində həzmsizlik, kilo artımı kimi şikayətlərə səbəb ola bilər. Aç olaraq (sahur etmədən) oruca başlama istəyi isə daha ağır yan təsirlərə gətirib çıxarar. Az maye alışına cavab olaraq tərləmə azalacağından bədəndə toksik maddələrin təsiri artar. Bağlı geyimlər ilə istidə gəzmək, yorucu hərəkətlər etmək və ya isti mühitlərdə işləmək da bu kimi yan təsirləri ağırlaşdırar.
Hamiləlikdə oruc tutulması ilə əlaqədar olaraq edilmiş elmi işlər məhduddur. Ümumiyyətlə, sağlam fərdlərdə, hamiləlikdəki aclıq dövrlərinin səbəbindən tutulan orucun ana və körpəsi üzərinə olan təsirləri çox əhəmiyyətli səviyyədə deyil. Orucluqda bəzi vitaminlərin və əksər maddələrin alışı daha az ola bilməkdədir. Bunların dəstəklənilməsinə xüsusilə diqqət yetirilməlidir. Hamiləliyin ilk aylarındakı ürək bulanma dövrlərində orucun yaradacağı yan təsirlər daha dərin ola bilər. İrəli dövrlərdə isə körpə hərəkətlərində və bəzi funksiyalarda (ürək, tənəffüs, hərəkət) keçici yavaşlamaların, azalmaların görüldüyü bildirilmişdir. Oruc tutan analarda stress hormonu daha yüksək olur. Hamiləliyin böyümə və sürətli böyümə dövrlərində oruc tutmuş olan anaların bir az daha aşağı çəkili körpələr doğduqları hallar olur. Normalda bu cür körpələr 4% nisbətində görülərkən, oruc tutan anaların körpələrində bu nisbət 8%-dir. Bir işdə hamiləliyin son üç ayında tutulan orucun qeysəriyyə nisbətini və şəkər xəstəliyini artırdığını, yeni anadan olan körpənin qulluq ehtiyacının artdığı ifadə edilmiş, ancaq bənzər digər işlərdə bu istiqamətdə yan təsirlər bildirilməmişdir.
Hamilədə şəkər xəstəliyi, ürək xəstəliyi və ya hipertəzyiq, böyrək, bağırsaq, qaraciyər və ya mədə xəstəliyi varsa oruc tutulmamalıdır. İshal və qusma müddətlərində də bədən dözümlülüyü azalacağından istənməyən yan təsirlərin ortaya çıxmaması üçün oruc tutulmamalıdır. Ölkəmizdə öz xəstəliklərindən xəbərdar olan hamilələrin nisbəti nisbətən aşağı olduğundan hamiləlik əvvəlində gizli qalmış olan bu kimi vəziyyətlər, oruc tutan hamilələrdə həm ananın özü, həm də körpəsi üçün qorxu yarada bilər. Bu səbəblə ana sağlamlığı yaxşı araşdırılmadan tutulacaq orucun tamamilə zərərsiz olacağı ifadə edilməməli, hamilələr bu istiqamətdə cəsarətləndirilməməlidir. Hamiləlik əsnasında inancı gərəyi oruc tutmaq istəyən ana namizədləri mütləq surətdə özlərini izləyən həkim və sağlamlıq vəzifəlisinin yoxlamasında, pəhriz məsləhəti aldıqdan sonra oruc tutmağa başlamalıdırlar. Mövcud əhəmiyyətli bir xəstəliyi olanlar oruc tutmamalıdırlar. Gündüz saatlarında və isti havalarda daha çox istirahət etməli, tərləmə yoluyla maye itkisini azaltmalıdırlar. Yorucu məşq və ya bağlı geyimlərlə istidə çox qalmamalıdırlar. İftarda yüngül qidalar yeməli, həzmi çətin yeməklərdən uzaq dayanmalı, iftarın sonrasında bir və ya iki pay daha yeməli və sahura qalxmağa laqeyd yanaşmamalıdırlar.
Əmizdirmə dövründə də maye və qida alışının nizamlı və kafi olması əhəmiyyətlidir. Hamiləlik üçün sayılan oruc tutmanın yan təsirləri, əmizdirən analar üçün də etibarlıdır. Bu dövrdə oruc tutulursa, xüsusilə maye və vitamin dəstəyinə laqeydlik göstərilməməlidir. Əksinə vəziyyətdə əlavə qida ehtiyacı artacaq, bu da körpənin əmdiyi süd miqdarının azalmasına, südün daha az ifraz olunmasına, hətta erkən kəsilməsinə səbəb olacaq.