XX yüzilliyin əvvəlləri, bir sıra çətinliklərə baxmayaraq, Azərbaycanda qadınların mədəni mühitdə tədricən fəal rol oynamağa başladığı dövr idi. O dövrdə bir xanım soydaşımız da sənət aləminə doğru addımlayırdı və adı sonradan mədəniyyət tariximizə ilk qadın rejissor kimi düşəcəkdi. Bu, görkəmli mollanəsrəddinçi şair, publisist Əliqulu Qəmküsarın qızı Qəmər Salamzadə idi...
Qəmər Salamzadə 5 may 1908-ci ildə Naxçıvanda dünyaya göz açıb. 1912-ci ildə ailəsi Tiflis şəhərinə köçür. Atası 1919-cu ildə burada menşeviklər tərəfindən qətlə yetirilir. Qəmər əmisi Rzaqulu Nəcəfovun himayəsində qalır.
O, orta təhsilini başa vurduqdan sonra 1929-cu ildə Moskvaya gedərək Dövlət Kinematoqrafiya Texnikumuna daxil olur, kino sənətinin sirlərini dərindən öyrənir. Məşhur kinorejissor Aleksandr Dovjenkonun yanında təcrübə keçir.
Təhsilini başa vurduqdan sonra Bakıya dönən Q.Salamzadə 1931-32-ci illərdə rejissor Rza Təhmasib, rəssamlar Salam Salamzadə və Rüstəm Mustafayevlə birlikdə aspiranturada oxuyur. Bu dövrdə “Natəvan” və “Nizami” qısametrajlı filmlərinin ssenarisini yazır.
Kinoşünas, Əməkdar incəsənət xadimi Aydın Kazımzadə araşdırmasında yazır ki, hər dəfə hansısa filmin rejissorluğu ona tapşırılanda bir erməni, ya da bir rus peyda olub və iş ondan alınıb. Buna baxmayaraq, o, həvəsdən düşməyib, fəaliyyətini uğurla davam etdirib.
1935-ci ildə Abdulla Şaiqin "Oyunçu bağa" hekayəsi əsasında çəkilən “Rəqs edən bağalar” səssiz filmində ikinci rejissor olur. Onun ikinci rejissor Aleksandr Popovla birgə quruluş verdiyi daha bir film “Dəcəl dəstə” (1937) idi. Film Bakının beynəlmiləl orta məktəblərindən birinin şagirdlərinin gündəlik qayğılarından danışır.
Onu da qeyd edək ki, “Dəcəl dəstə” filmi 40-cı illərdə Moskvaya aparılır və Rusiya Dövlət Film Fonduna verilir. Uzun illər bu ekran əsərindən səs-soraq eşidilmir. Azərbaycan Dövlət Film Fondu əməkdaşlarının gərgin axtarışlarından sonra Rusiya Dövlət Film Fondunda aşkar edilir. 2008-ci ildə ölkəmizə gətirilərək tamaşaçılara təqdim olunur. “Dəcəl dəstə” bədii-oyun film kimi kino tariximizdə ikinci uşaq filmi hesab olunur.
1944-cü ildə kinostudiyaya yazıçı Mehdi Hüseynin rəhbərlik etdiyi dövrdə Qəmər Salamzadəyə, nəhayət, müstəqil iş tapşırılır. O, həkim Hüsniyyə Diyarova haqqında “Şəfa nəğməsi” sənədli filminin ssenari müəllifi və rejissoru olur.
İlk qadın rejissor ünvanına sahib olan Q.Salamzadənin sənət tərcümeyi-halına müstəqil rejissor kimi ancaq bir neçə film yazılıb. Rejissorluq fəaliyyətinə başladıqdan sonra o, ictimai-iqtisadi, siyasi-mədəni həyatda gedən dəyişikliklərdən bəhs edən “Qızıl kol” filminə rejissor köməkçisi təyin edilir. Müstəqil həyata başlayan gənclərdən danışan “Əlsiz adamlar” filminin (1932) rejissor assistenti olur.
Q.Salamzadə sonrakı illərdə “Səbuhi”, “Bir ailə” filmlərində rejissor assistenti olub. Tanınmış sənətkar eyni zamanda “Kiçik pəncərədən görünən dünya” kitabının müəllifidir. Qəmər Salamzadə 1994-cü ildə, 86 yaşında vəfat edib.
Savalan Fərəcov
Mədəniyyət.- 2016.- 27 may.- S. 15.
mənbə: http://www.anl.az/down/meqale/medeniyyet/2016/may/493048.htm
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
“Çölçü” filmi yenidən mükafata layiq görülüb.
NASA kosmosda “robot otel” qurur
Bakını toz bürüyəcək
Ayaqqabınızın ömrünü uzadın
O bir ilə 620 milyon qazandı
Məşhur aşbaz Sıla haqqında
Övladlarımıza rəhbər olaq, yoxsa dost?
Fahriyə Buraka qadağa qoydu
İnsan bədəni qüsursuzdur
Yeni serial başlayır-"Kızım"-VİDEO
Kəsmikli, peçenyeli piroq (foto resept)
Evli cütlüklərin eyni iş yerində işləməsi düzgündür?
Təmizlik xəstəliyi
Qozun faydaları
Dəbli şalvar modelləri
Cinsi həyatınızın qayğısına qalın
Bananlı keks (foto-resept)
Nazirlik bahalığı "ucuzlaşdırmağa" çalışır
İranda QİÇS-ə yoluxma halları artıb
İtaliya nəşri Füzulidən reprotaj hazırladı - VİDEO
Ziynet Salı ərə gedir-FOTO
Bakıda dünya çempionatı olacaq
Yeni toy "adətləri"
Bacılar da bir-birini qısqanır...
Bakı Metropoliteni yeni iş rejiminə keçəcək
Amerikalılar Milli Şirniyyatlarımızı yeyəndə...
Yaponiya pilotsuz poçt maşınının sınağına başlayıb
MakSim ərə gedir-FOTO
21 Fevral-Ana dili günüdür!
Qızının ev tapşırığı atanın həyatını xilas etdi - FOTO
Hicablı makiyaj ustası
"Erkenci Kuş" un məşhur cütlüyü evlənir-FOTO
Hindistanda koronavirusa qarşı üç peyvənd sınaqdan keçirilir
Bakı ABŞ, Rusiya, Fransya səsləndi
Möcüzə enerji-2
Planşetə çevrilə bilən xrombuk
Vətən Müharibəsində kəşfiyyatçı meşədə övladını itirib: “Oğlum gözümün qabağında vuruldu” - VİDEO
Əliyev, Putin və Sarkisyan sambo yarışında
Çində matəm elan edildi
Bu gün milli mətbuatın 143-cü ildönümüdür
Həccin vaxtı açıqlandı
Azərbaycan atletlərindən möhtəşəm qələbə!
Tramp: “Seçki günündən sonra daxil olan bülletenlər sayılmayacaq”
Təmizlik zamanı edilən səhvlər
Allahşükür Paşazadə 40-cı anım günündə Tovuz şəhidlərinin məzarlarını ziyarət edib
Maşınlar (Pazl)
Murat Yıldırım çəkiliş vaxtı zədələndi
Ayaqqabı modelləri
Dəniz Çakır bir çox saytların bloklanmasını tələb edib
WhatsApp-da daha bir yenilik