Karolina Herşel (Lukresiya) 8 quyruqlu ulduz (kometa) və üç Nebula (Dumanlıq) kəşf edən, modern Avropada məvacibli çalışan rəsmi vəzifəli ilk qadın astronomdur.
Karolina Herşel 1750-ci ildə Hannoverdə anadan olub. Hərbi musiqiçi olan atası İsaak Herşel altı övladına da musiqi və riyaziyyat təhsili vermişdi. Anası İlse Herşel iki qızı üçün başqa düşüncəyə sahib idi, Karolinanın dərzilik öyrənməsini və ailəyə baxmasını istəyirdi.
Karolina 10 yaşındaykən inkişafına əngəl olan səpmə yatalaq xəstəliyinə tutulur, amma buna baxmayaraq, musiqi çalışmalarını ev işləri ilə birlikdə yetişdirməyi bacara bilmişdi.
1767-ci ildə atası vəfat etdikdən sonra böyük qardaşı Fridrix Vilhelmdən (Villiam) gələn dəvət sayəsində ev işlərinin ağırlığından qaçmağa fürsət tapır. İngiltərənin Bat şəhərində orqan ifaçısı və orkestr şefi kimi çalışan qardaşının yanına gedir. Bir müddət ev işlərinə baxdıqdan sonra qardaşının konsertlərində solist kimi iştirak etməyə başlayır. Daha sonra isə orada ilk müğənni olur və başqa şəhərlərdən də konsert təklifləri almağa başlayır. Bütün bu çalışmalar zamanı hələ qardaşının astronomiya hobbisindən təsirlənməmişdi. Böyük ehtimalla çox sevdiyi musiqi karyerası ilə irəliləyəcəkdi.
Villiam Herşel musiqidəki uğurlu çalışmaları ilə yanaşı, gecələr göy üzünü müşahidə edirdi. O, Günəş sisteminin dərinliklərini izləməsinə imkan yaradan aynalı teleskop da düzəltmişdi. Karolina aynaları təmizləmə və müşahidəyə hazırlama kimi çox həssas işlərdə qardaşına kömək edirdi. Eyni zamanda astronomiya nəzəriyyəsi üzrə çalışmalara başlayır, astronomik uzaqlıqları ölçmədə və ulduzları müşahidə etməkdə əsas alınacaq hesablamalar üçün lazımi düsturların çıxarılmasında və cəbrdə ustalaşır.
1781-ci ildə Villiam Uran planetini kəşf edir. Bu kəşfdə Karolinanın da böyük rolu olmuşdu. Elə həmin ildə də Villiam Vindzordakı kral sarayına "Kral astronomu" təyin edilir. Belə vəziyyətdə Karolina musiqidəki karyerasına davam etməklə qardaşının yanında elmi köməkçi kimi saraya getmək arasında seçim etmək məcburiyyətində qalır. Sonda Vindzora getməyi seçir və Villiamla birlikdə düzəltdikləri nəhəng teleskopla ulduzların mövqelərini gecə müşahidələri əsasında qeydə alırlar.
Karolina demək olar ki, bütün gündüzlərini gecə müşahidələri zamanı yazmış olduqları qeydləri və onlarla bağlı hesablamaları dəyərləndirməklə keçirirdi. Məqsədi ulduzların bir yerə yığılmasını və nebula parçalarının kataloqunu hazırlamaq idi. Zamanı gəldikdə Karolina öz astronomik tədqiqatları üzərində işləməyə başlayır.
1783-cü ildə Karolina üç yeni nebula (dumanlıq) tapır və 1786-1797-ci illər arasında səkkiz kometa kəşf edir. Həmin kometalardan biri onun adını daşımaqdadır (35 P/Herschel-Rıgollet). Çalışmaları tanınmağa başladığı zaman Karolina 50 funt maaş alırdı. Karolina İngiltərədə hökümət tərəfindən məvacibli olaraq vəzifəyə alınmış ilk qadın elm adamıdır.
1788-ci ildə Villiam zəngin dul qadın olan Meri Pitt ilə evlənir. Bu evlilikdən Con adlı bir uşaqları olur. Karolina başlanğıcda yeni evlilərə qarşı bir qədər soyuq davranır. Qardaşının evindən ayrılır, ancaq sonra gəlinləri ilə yaxınlaşır və məşhur bir astronom, riyaziyyatçı kimi qardaşı oğluna çox böyük bir yaxınlıq hiss edir.
Villiamın evlənməsi rəsədxanada daha az zaman keçirməsinə səbəb olmuşdu. Amma Karolina özünü astronomiya çalışmalarına həsr etməkdə davam edir.
Çalışmaları 18-ci yüzillikdə Con Falmsted tərəfindən hazırlanmış ulduzlar kataloqunun yenidən işlənməsi və yenilənməsi cəhdindən ibarət idi. Karolinanın yenidən işlədiyi kataloq Elmlər Akademiyası tərəfindən yayımlanır. Karolina həyatının daha sonrakı illərində bir nebula kataloqunun hazırlanmasında qardaşı oğlu ilə birlikdə çalışır. 1822-ci ildə Villiam öldükdən sonra Karolina Hannoverə qayıtdı. Burada özünün və qardaşının etdiyi kəşflərin kataloqlanması ilə məşğul oldu. Aralarında böyük alman riyaziyyatçısı və astronomu Karl Fridrix Qaussun da olduğu çox sayda elm adamı tərəfindən ziyarət edildi.
Karolina həyatının sonuna - 97 yaşına qədər Hannoverdə qalır. Karolina Herşelin elm tarixində yeri, əvvəlcə modern Avropada astronomiya sahəsində varlığı tam olaraq qəbul olunmuş ilk qadın elm adamı olmasıyla bilinir. Elmi uğurları arasında quyruqlu ulduzlar (kometa) və nebulalar kəşf etməsi, eləcə də Uran planetinin kəşf edilməsində qardaşına etdiyi köməyi yüksək qiymətləndirlir. Kataloq çalışmaları isə həmin mövzu ilə maraqlanan elm adamları üçün bir töhfə hesab olunur.
Bu əhəmiyyətli əsəri Karolinaya həm sağlığında, həm də ölümündən sonra uğur gətirir. 1828-ci ildə Krallığın Astronomiya Dərnəyi tərəfindən qızıl medalla təltif olunur. 7 il sonra Karolina Herşel və Meri Somerville bu dərnəyin ilk qadın üzvləri oldular. Herşel əlavə olaraq İrlandiya Elmlər Akademiyasının üzvü olur və 96-cı yaş ad günündə Prussiya Kralı onu Prussiya Elmlər Akademiyası medalı ilə təbrik edir.
Ölümündən sonra belə Karolina astranomiyaya aid kəşflərlə xatırlandı. 1889-cu ildə kəşf edilən bir asteroidə, Herşelin digər adı verilir (281 Lukresiya). Bundan başqa, bir Ay kraterinə də 1935-ci ildə onun şərəfinə Caroline Herschel adı verildi.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Türkiyəli məşhurlardan Azərbaycana Qarabağ DƏSTƏYİ
Bakılının çimərlik paltarı
Şeyma Subaşı da “karantin yastıq çellenc”ə qoşuldu - FOTO
Güllərin rənginə görə mənası
Yay üçün hündürdaban ayaqqabılar
Gözel uşaqlar daha tez-tez depresiyaya düşür.
Mark nə üçün sərvətindən 3,3 milyard itirdi? - SƏBƏB
Günün ulduz falı - 04.12.2013
Kəlbəcərdə ermənilər tərəfindən girov götürülən azərbaycanlılara "hökm" oxundu
Bir geyimdən müxtəlif obrazlar...
Suyu qaynadıb içmək olarmı?
Kartoflu qızılgül (foto resept)
250-dən çox insanın ölümünə səbəb olan selfi
ABŞ səmasında nəhəng UNO göründü - VİDEO
Novruz bayramının konseptual-fəlsəfi əsasları
Bu robot 19 dildə danışır
Bu il qütb parıltısı daha çox ərazidə müşahidə olunacaq
COVID-19-un iki müxtəlif növü barədə məlumat verildi
Günün qoroskopu: yeni işə başlamaq olar
Gecə ayaqqabıları
Türkiyədən Azərbaycana möhtəşəm jest - 100 illiyin şərəfinə pul - FOTO
Ermənilərin Min bir Gecə paxıllığı
Gəlin-qaynana davası...
Türkiyədə zəlzələ
Çağatay sevgilisindən yeddinci dəfə ayrıldı
Ronaldunun yeni yaxtasının qiyməti məlum oldu - FOTO
Cüyent Arkın Cağatayın serialına çəkiləcəkmi?
Ronaldodan yeni rekord
Azərbaycanda dolların məzənnəsi kəskin qalxdı
Mehriban Əliyevaya “Qurani Kərim” hədiyyə olundu - FOTO
Hərbçilərimizin Sumqayıta həsr etdikləri ifa Rusiya mediasında - VİDEO
Leyla və Arzu Əliyevalar açılışda
Peyğəmbərin ağız suyu ilə tikilən bina
Timati sevgilisindən ayrıldı
Ən ağıllı heyvanlar hansılardır?
Mehmet Ali Erbil 63 gündən sonra komadan ayıldı-FOTO
Zebra keks (foto resept)
Həftəsonu imtahan verəcək şagirdlərin nəzərinə!
Yay və yoğur
Melaniya Trampın yeni imici bəyənilmədi - FOTO
Müdafiə Nazirliyi cəbhədəki itkilərə aydınlıq gətirdi
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?-13 İyul
Bela Hadid geyimi ilə yenə təəccübləndirdi - FOTO
Qadının öz həyatını idarə etmə bacarığı
Bülbülün 120 illik yubileyi keçiriləcək
Hündürdaban ayaqqabılar oynaq ağrılarına səbəb olur
Hansı ölkə internet lideridir?
"Kəsiri olan tələbə digər təhsil müəssisəsinə köçürülə bilər" - Nazirlik
Robotun məqaləsi dərc olundu-TARİXDƏ BİR İLK
Meqan Marklın cangüdəni diqqət çəkdi-FOTO
- ŞƏRHLƏR