Əziz Qadin.Netlilər,uzun zaman oldu bizim "Qadın və cəmiyyət" rubrikasının "Qadın haqları" bölməsi yenilənmədi.Görürəm sizdən də bu mövzuda yazılar gəlmir. 
Qərara aldım bu bölməni yeniləyim.Bu dəfə sizlərə "Vəlayət və vəsayət" hüquq vəzifələri haqqında məlumat verəcəm.
Evlilik həyatına qədəm qoyan andan etibarən bəlkədə insan artıq ən çətin bir məsələnin bitdiyini düşünür. Lakin bu heç də belə eyildir. Evlilik həyatı başlayandan sonra ailədə yaranan uşaqla birlikdə bir çür problemlərdə gəlmiş olur. Bu problem və məsələlərin bir növü ilə artıq biz tanış olmuşuq. Lakin uşaqların üzərində hüquqi təmsil yəni, vəliyət və vəsiyət haqqında öz çıxarışlarımızı açıqlayacayıq. Əvvəlcə qeyd etməliyik ki, bu hüquqi təmsil uşağın həyatında çox lazımlı və gərəkli yerlərdən birini tutur. Bunun üçün də bu başqa müxtəlif vəzifələr kimi, valideyinlər üzərinə düşən əsas problemlərdən sayılmalıdır.
İslam hüququnda vəliyət kəliməsi ilə yanaşı vəsiyət kəliməsi də işlədilmiş və bu kəlimələr bir - birindən ayrılmışdır.Vəliyət özünü hüquqi cəhətdən idarə edə bilməyən insanın şəxsiyyəti üzərində olan onu boya-başa çatdırmaq xəstələndiyində müalicə etdirmək, ovutdurmaq və şəxsiyyəti ilə əlaqədar olaraq tanınmış bir səlahiyyətdir. Bunun üçün hüquq xüsusi olaraq bir qayda yaratmışdır, burada vəliyət üçün vəli özünü hüquqi cəhətdən idarə edə bilən şəxs və noraml düşüncə sahibi olması şərtiylə uşağa qohum - əqrəbalıq dərəcəsi daha yaxın olan insan xoş qarşılanır və uyğun görülür.[1]
VəlпїЅyət kəliməsinin lüğət mənпїЅsı «yпїЅrdım, səlпїЅhiyyəti, işi ələ пїЅlıb yпїЅlпїЅ vпїЅrmək» kimi də qпїЅyd пїЅtmişlər. VəlпїЅyət kişinin yпїЅlnız şəпїЅsi üzərindəki, hüquqi təmsili əhпїЅtə пїЅdir. BundпїЅn bпїЅşqпїЅ şəпїЅsin mпїЅlı üzərindəki, hüquqi təmsili əhпїЅtə пїЅdir. BundпїЅn bпїЅşqпїЅ şəпїЅsin mпїЅlı üzərindəki, hüquqi təmsil isə vəsпїЅyətə dпїЅпїЅil пїЅdilir. VəsпїЅyətə gəlincə bu qпїЅrumпїЅq, müqпїЅvilələr, пїЅərcləmə və yпїЅlпїЅ vпїЅrmək kimi bəzi mпїЅli məsələləri əhпїЅtə пїЅdir.[2]
BurпїЅdпїЅ yəni, vəsпїЅyət də əvvəlcə пїЅtпїЅnın vəfпїЅtındпїЅn əvvəl uşпїЅqlпїЅrınпїЅ vпїЅsi пїЅlпїЅrпїЅq sпїЅçdiyi insпїЅn uyğun görülür. YпїЅпїЅ əgər пїЅtпїЅ vпїЅsi təyin пїЅtmədən həyпїЅtını dəyişmişsə bu iş hüquq təmsilçisinin üzərinə düşər. VпїЅsilərin gпїЅniş səlпїЅhiyyət və cпїЅvпїЅbdпїЅhlikləri vпїЅrdır. Hər təqsirkпїЅr пїЅlduqlпїЅrı işdən ötəri hпїЅkim qпїЅrşısındпїЅ cпїЅvпїЅb vпїЅrməli пїЅlurlпїЅr[3] ki, bu dпїЅ пїЅnlпїЅrın dпїЅhпїЅ diqqətli пїЅlmпїЅsı mənпїЅsınпїЅ gəlir.
VəlпїЅyət və vəsпїЅyət uşпїЅq üçün çпїЅпїЅ lпїЅzım пїЅlпїЅn bir vəzifə və cпїЅvпїЅbdпїЅhlikdir. Bu səlпїЅhiyyəti icrпїЅ пїЅdən şəпїЅslər əvvəlcə hüquq, sпїЅnrпїЅ isə пїЅllпїЅh qпїЅrşısındпїЅ uşпїЅq üçün cпїЅvпїЅb vпїЅrəcəklər. Bu dпїЅ bu işin nпїЅcə ciddi bir iş пїЅlduğunu пїЅçıq пїЅydın пїЅrtпїЅyпїЅ qпїЅyur. Təbii ki, uşпїЅqlпїЅrın böyüməsi, həkim müпїЅlicəsindən kпїЅçməsi, təhsil пїЅlmпїЅsı, iş birliyi пїЅtməsi, пїЅvləndirilməsi, qпїЅrunmпїЅsı, müqпїЅvilələr və s. bu kimi prпїЅblпїЅmlər yпїЅlnız bu şəпїЅslərin üzərinə düşür ki, bu dпїЅ hпїЅç də yüngül bir iş dпїЅyildir. Bu işləri qпїЅydпїЅsındпїЅ пїЅlпїЅn uşпїЅqlпїЅrın çətinliklərinin müəyyən hissəsinin bitdiyini və bu məsələlərdən ötəri pis vəziyyətə düşməyəcəklərini tпїЅm məsuliyyətlə qпїЅyd пїЅtmək пїЅlпїЅr. Bu vəzifələri yпїЅrinə yпїЅtirilmiş uşпїЅqlпїЅr gələcəkdə cəmiyyət içinə çıпїЅпїЅndпїЅ qürur hissi kпїЅçirəcək və cəmiyyətin bir pпїЅrçпїЅsı пїЅlmпїЅsı ilə fəпїЅr пїЅdəcəkdir.
[1]KпїЅrпїЅmпїЅn HпїЅyrпїЅddin, IslпїЅm hukuku, s.36
[2]KпїЅrпїЅmпїЅn HпїЅyrпїЅddin, MukпїЅyisпїЅli IslпїЅm Hukuku, mət. IrfпїЅn, IstпїЅnbul, 1974, s.195
[3]KпїЅrпїЅmпїЅn HпїЅyrпїЅddin, IslпїЅm hukuku, s.36