Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsində ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi prinsipinin təsdiq edildiyini və bütün insanların öz ləyaqətləri və hüquqları baxımından azad və bərabər doğulduğunun və heç bir fərq, o cümlədən, cinsi fərq qoyulmadan hər bir insanın onda bəyan edilən bütün hüquqlara və bütün azadlıqlara malik olmalı olduğunun bəyan edildiyini nəzərə alaraq, insan hüquqları haqqında beynəlxalq paktların iştirakçısı olan dovlətlərin üzərinə bütün iqtisadi, sosial, mədəni, mülki və siyasi hüquqlardan kişi və qadınların bərabər hüquqda istifadə etmələrini təmin etmək öhdəliyinin qoyulduğunu nəzərə alaraq, kişi və qadınların hüquq bərabərliyinə yardım etmək məqsədilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının və ixtisaslaşdırılmış təsisatların himayəsi altında bağlanan beynəlxalq konvensiyaları diqqətə alaraq, həmçinin kişi və qadınların hüquq bərabərliyinə yardım etmək məqsədilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının və ixtisaslaşdırılmış təsisatların qəbul etdikləri qətnamələri, bəyannamələri və tövsiyələri nəzərə alaraq, lakin bu müxtəlif sənədlərə baxmayaraq, hələ də qadınlara qarşı xeyli ayrı-seçkiliyin mövcud olmasından narahat olaraq, qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin hüquq bərabərliyi və insan ləyaqətinə hörmət olunması prinsiplərini pozduğunu, qadınların kişilərlə bərabər səviyyədə öz ölkələrinin siyasi, sosial, iqtisadi və mədəni həyatında iştirak etmələrinə əngəl törətdiyini, cəmiyyətin və ailənin rifahının yüksəlməsinə mane olduğunu və öz ölkələrinin rifahı naminə qadınların imkanlarının tam şəkildə açılmasını daha da çətinləsdirdiyini xatırladaraq, yoxsulluq şəraitində qadınların ərzağa, səhiyyəyə, təhsilə, peşə hazırlığına və işə düzəlmək imkanlarına, həmçinin, digər tələbatlara daha az yol tapa bilmələrindən narahat olaraq, bərabərliyə və ədalətə əsaslanan yeni beynəlxalq iqtisadi quruluşun yaradılmasının kişi və qadınlar arasında bərabərliyin təmin olunmasına xeyli kömək edəcəyinə əmin olaraq, aparteidin, irqçiliyin bütün formalarının, irqi ayrı-seçkiliyin, müstəmləkəçiliyin, yeni müstəmləkəçiliyin, təcavüzkarlığın, xarici istila və hökmranlığın və dövlətlərin daxili işlərinə müdaxilənin ləğv edilməsinin kişi və qadınların hüquqlarının tam həyata keçirilməsi üçün zəruri olduğunu qeyd edərək, beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsinin, beynəlxalq gərginliyin azadılmasının, sosial və iqtisadi sistemlərindən asılı olmayaraq, bütün dövlətlər arasında qarşılıqlı əməkdaşlığın, ciddi və səmərəli beynəlxalq nəzarət altında hamılıqla və tam tərksilahın, xüsusilə də nüvə tərksilahının, ölkələr arasındakı münasibətlərdə ədalətlilik, bərabərlik və qarşılıqlı fayda prinsiplərinin təsdiq olunmasının və xarici və müstəmləkə hökmranlığı və xarici istila altında olan xalqların öz müqəddəratlarını təyin etmə və müstəqillik hüquqlarının həyata keçirilməsinin, habelə dövlətlərin milli suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət edilməsinin sosial tərəqqiyə və inkişafa yardım edəcəyini və bunun da nəticəsi olaraq kişi və qadınlar arasında tam bərabərliyə nail olunmasına səbəb olacağını təsdiq edərək, ölkələrin tam inkişafının, bütün dünya rifahının və sülh işinin, bütün sahələrdə qadınların kişilərlə bərabər səviyyədə maksimum iştirakını tələb etdiyinə əmin olaraq, qadınların ailə və cəmiyyətin rifahında, bu günə qədər tam şəkildə qəbul edilməyən xidmətlərinin əhəmiyyətini, analığın və hər iki valideynin ailədə və uşaqların tərbiyə olunmasında sosial əhəmiyyətini nəzərə alaraq və uşaqların tərbiyə olunmasının kişi və qadınlardan və bütövlükdə bütün cəmiyyətdən birgə məsuliyyət tələb etdiyinə görə qadınların nəslin artırılmasındakı rolunun ayrı-seçkiliyə səbəb olmadığını dərk edərək, kişi və qadınlar arasında tam bərabərliyə nail olmaq üçün həm kişilərin, həm də qadınların cəmiyyətdə və ailədə ənənəvi rollarını dəyişdirməyin zəruriliyini yada salaraq, qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi haqqında Bəyannamədə bəyan edilən prinsipləri həyata keçirmək və bu məqsədlə, belə ayrı-seçkiliyin bütün forma və təzahürlərini ləğv etmək üçün lazım olan tədbirləri görmək əzmində olduqlarını bildirərək, aşağıdakılar barədə razılığa gəldilər:
I HİSSƏ
Maddə 1
Hazırkı Konvensiyanın məqsədləri üçün "qadınlara qarşı ayrı-seçkilik" anlayışı siyasi, iqtisadi, sosial, mədəni, mülki və ya istənilən digər sahədə, ailə vəziyyətindən asılı olmayaraq, kişi və qadınların hüquq bərabərliyi əsasında qadınların insan hüquqları və əsas azadlıqlarının qəbul edilməsini, qadınların onlardan istifadə etmələrini və ya onları həyata keçirmələrini cinsi əlamətə görə zəiflətməyə və ya yox etməyə yönəldilən istənilən fərqləndirməni, istisnanı və ya məhdudiyyəti bildirir.
Maddə 2
İştirakçı dövlətlər qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarını pisləyir, təxirə salmadan və bütün müvafiq üsullarla qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyi ləğv etmək siyasəti yürütməyə razı olur və bu məqsədlə aşağıdakıları öz öhdələrinə götürürlər:
a) əgər bu hələ edilməyibsə, kişi və qadınların hüquq bərabərliyi prinsipini öz milli konstitusiyalarına və ya digər müvafiq qanunvericiliyə daxil etmək, qanunun və digər müvafiq vasitələrin köməyi ilə bu prinsipin praktik şəkildə həyata keçirilməsini təmin etmək;
b) qadınlara qarşı hər cür ayrı-seçkiliyi qadağan edən, lazım gəldiyi yerlərdə sanksiya tətbiq etməyi də daxil etməklə, müvafiq qanunvericilik tədbirləri görmək;
c) qadınların hüquqlarının, kişilərlə bərabər əsasda hüquqi müdafiəsini müəyyən etmək və səlahiyyətli milli məhkəmələrin və digər dövlət müəssisələrinin köməyi ilə qadınların istənilən ayrı-seçkilik aktından səmərəli müdafiə olunmalarını təmin etmək;
d) qadınlara qarşı hər hansı bir ayrı-seçkilik aktı və əməli törətməkdən imtina etmək və dövlət orqanları və müəssisələrinin bu öhdəliyə uyğun olaraq hərəkət etmələrinə təminat vermək;
e) hər hansı bir şəxs, təşkilat və ya müəssisə tərəfindən qadınlara qarşı ayrı-seçkilik hallarının ləğv edilməsi üçün bütün müvafiq tədbirləri görmək;
f) özündə qadınlara qarşı ayrı-seçkilik əks etdirən mövcud qanunları, qərarları, adətləri və təcrübələri dəyişdirmək və ya onları ləğv etmək üçün, qanunvericilik tədbirləri də daxil edilməklə, bütün müvafiq tədbirləri görmək;
q) öz cinayət qanunvericiliklərində özündə qadınlara qarşı ayrı-seçkilik əks etdirən bütün müddəaları ləğv etmək.
Maddə 3
İştirakçı dövlətlər, qadınların hərtərəfli inkişafını və tərəqqisini təmin etmək üçün bütün sahələrdə, əsasən də siyasi, sosial, iqtisadi və mədəni sahələrdə qanunvericilik tədbirləri də daxil edilməklə, bütün müvafiq tədbirləri görürlər ki, onların kişilərlə bərabər səviyyədə insan hüquqlarını və əsas azadlıqlarını həyata keçirmələrinə və bunlardan istifadə etmələrinə təminat versinlər.
Maddə 4
1. İştirakçı dövlətlərin kişilər və qadınlar arasında faktiki bərabərliyin təşəkkül tapmasını sürətləndirməyə yönəldilən müvəqqəti xüsusi tədbirlər görməsi hazırkı Konvensiyada müəyyən edildiyi şəkildə, ayrı-seçkilik hesab olunmur, amma bunlar özlüyündə qeyri-bərabər və fərqli standartların qorunub saxlanmasına heç bir dərəcədə səbəb olmamalıdır; bu tədbirlər, imkanların bərabərliyi və münasibətlərin hüquq bərabərliyi ilə bağlı olan məqsədlərə çatıldıqdan sonra ləğv edilməlidir.
2. İştirakçı dövlətlərin, hazırkı Konvensiyada təsbit edilən tədbirlər də daxil edilməkiə, analığın mühafizəsinə yönəldilən xüsusi tədbirlər görməsi ayrı-seçkilik hesab olunmur.
Maddə 5
İştirakçı dövlətlər aşağıdakı məqsədlər üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər:
a) xürafatcıl düşüncələrin kökündən yox edilməsinə, cinslərdən birinin natamamlığı və üstünlüyü ideyasına və yaxud kişi və qadınların stereotip roluna əsaslanan adətlərin və digər praktikaların aradan qaldırılmasına nail olmaq məqsədilə kişi və qadınların sosial və mədəni davranış modelini dəyişdirmək;
b) ailə tərbiyəsinin sosial funksiya kimi analığın düzgün dərk edilməsini özündə əks etdirməsini və bütün hallarda uşaqların mənafelərinin üstün tutulması şərti ilə, kişi və qadınların öz uşaqlarının tərbiyəsi və inkişafında ümumi məsuliyyətlərinin qəbul edilməsini təmin etmək.
Maddə 6
İştirakçı dövlətlər qadın ticarətinin və qadınların fahişəlik yolu ilə istismarının bütün növlərinin qarşısını almaq üçün qanunvericilik tədbirləri də daxil edilməklə, bütün müvafiq tədbirləri görürlər.
Maddə 7
İştirakçı dövlətlər, ölkənin siyasi və ictimai həyatında qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üzrə bütün müvafiq tədbirləri görürlər və əsasən də qadınlara kişilərlə bərabər şərtlərdə aşağıdakı hüquqları təmin edirlər:
a) bütün seçkilərdə və açıq referendumlarda səs vermək və bütün açıq səsvermə yolu ilə seçilən orqanlara seçilmək hüququ;
b) hökumətin siyasətinin formalaşmasında və həyata keçirilməsində iştirak etmək və dövlət vəzifələri tutmaq, habelə dövlət idarəçiliyinin bütün səviyyələrində bütün dövlət funksiyalarını həyata keçirmək hüququ;
c) ölkənin ictimai və siyasi problemləri ilə məşğul olan qeyri-hökumət təşkilatları və cəmiyyətlərinin fəaliyyətində iştirak etmək hüququ.
Maddə 8
İştirakçı dövlətlər qadınlara, kişilərlə bərabər şərtlərdə və heç bir ayrı-seçkiliyə yol verilmədən öz hökumətlərini beynəlxalq səviyyədə təmsil etmək və beynəlxalq təşkilatların işində iştirak etmək imkanları təmin etmək üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər.
Maddə 9
1. İştirakçı dövlətlər qadınlara, öz vətəndaşlığını əldə etmək, onu dəyişdirmək və ya saxlamaq sahəsində kişilərlə bərabər səviyyədə hüquqlar verirlər. Onlar əsasən bunu təmin edirlər ki, qadının nə xarici vətəndaşla nikah bağlaması, nə də ərinin nikah dövründə öz vətəndaşlığını dəyişməsi, avtomatik olaraq onun öz vətəndaşlığını dəyişməsinə gətirib çıxarmasın, onu vətəndaşlığı olmayan şəxsə çevirməsin və ərinin vətəndaşlığını qəbul etməyə məcbur edə bilməsin.
2. İştirakçı dövlətlər, öz uşaqlarının vətəndaşlığına münasibətdə qadınlara kişilərlə bərabər səviyyədə hüquqlar verirlər.
III HİSSƏ
Maddə 10
İştirakçı dövlətlər qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər ki, onlara təhsil sahəsində kişilərlə bərabər səviyyədə hüquqlar təmin etsinlər, əsasən də, kişi və qadınların bərabərliyi əsasında aşağıdakıları təmin etsinlər:
a) peşə və ixtisas seçiminə yönləndirilmək üçün həm kənd, həm də şəhər rayonlarındakı bütün kateqoriyalardan olan təhsil müəssisələrində təhsilə yol tapmaq və diplom almaq üçün eyni şərait yaratmaq; bu bərabərlik məktəbəqədər, ümumi, ixtisas və ali texniki təhsil sahələrində, həmçinin, peşə hazırlığının bütün növlərində təmin edilir;
b) eyni təhsil proqramlarına, eyni imtahanlara, eyni ixtisas səviyyəsinə malik müəllim heyətinə, məktəb binalarına və eyni keyfiyyətli məktəb avadanlığına yol tapmaq;
c) bu məqsədə nail olmağa kömək edə biləcək birgə təlimi və təlimin digər növlərini təşviq etmək yolu ilə təlimin bütün səviyyələri və bütün formalarında kişi və qadınların rolu ilə bağlı istənilən stereotip konsepsiyaları aradan qaldırmaq;
d) təqaüd və digər təhsil müavinətlərini almaq üçün eyni imkanları yaratmaq;
e) əsasən kişi və qadınların bilik səviyyələri arasındakı istənilən fərqin, mümkün qədər sürətlə azaldılmasına yönəldilən, yaşlılar arasında savadlılığın yayılması proqramları və funksional savadlılıq proqramları da daxil edilməklə, təhsilin davam etdirilməsi proqramlarına yol tapmaq üçün eyni imkanlar yaratmaq;
f) məktəbi bitirməyən qızların sayını azaltmaq və məktəbi vaxtından əvvəl tərk etmiş qızlar və qadınlar üçün proqramlar işləyib hazırlamaq;
q) idman və fiziki hazırlıq məşğələlərində fəal iştirak etmək üçün eyni imkanlar yaratmaq;
h) ailənin sağlamlığına və rifahına yardım etmək məqsədilə, ailə həcminin planlaşdırılması haqqında informasiyalar və məsləhətlər də daxil edilməklə, təlim xarakterli xüsusi informasiyalara yol tapmaq.
Maddə11
1. İştirakçı dövlətlər məşğulluq sahəsində qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyi ləğv etmək üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər ki, kişi və qadınların bərabərliyi əsasında, əsasən aşağıdakıları təmin etsinlər:
a) bütün insanların alınmaz hüququ kimi işləmək hüququ;
b) muzdla işə götürülmədə eyni imkanlara malik olmaq hüququ, o cümlədən işə götürülmək üçün seçilərkən eyni meyarların tətbiq edilməsi hüququ;
c) peşə və ya iş növünü azad seçmək, vəzifədə yüksəlmək, məşğulluğa təminat, habelə bütün iş imtiyazları və şərtlərindən istifadə etmək hüququ, şəyirdlik, yüksək səviyyəli peşə hazırlığı və müntəzəm təkmilləşmə də daxil ediiməklə, peşə hazırlığı və təkmilləşməsi almaq hüququ;
d) bərabər dəyərdə olan əməyə görə bərabər şərtlərdə imtiyazlara malik olmaq, habelə işin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsində bərabər yanaşma da daxil edilməklə, bərabər haqq almaq hüququ;
e) sosial təminat hüququ, əsasən də təqaüdə çıxma, işsizlik, xəstəlik, əlillik, qocalıq halında və iş qabiliyyətinin itirilməsinin digər hallarında sosial təminat hüququ, habelə haqqı ödənilən məzuniyyət hüququ.
2. Ərdə və ya ana olmaları səbəbindən qadınlara qarşı ayrı-seçkilik hallarını qabaqcadan önləmək və onlara səmərəli hüquqlar təmin etmək məqsədilə iştirakçı dövlətlər aşağıdakılar üçün müvafiq tədbirlər görürlər:
a) hamiləlik əsasında və yaxud hamiləlik və doğuma görə məzuniyyət əsasında işdən azad etməni və ya işdən azad etmə zamanı ailə vəziyyətinə görə ayrı-seçkiliyi, sanksiyalar tətbiq etmək təhdidi altında qadağan etmək;
b) əvvəlki iş yerini itirməmək şərti ilə hamiləliyə və doğuma görə haqqı ödənilən məzuniyyət və ya sosial müavinətlərlə müqayisə edilə bilən məzuniyyət, staja görə birincilik və ya sosial müavinət təşviq etmək;
c) öz ailə vəzifələrini əmək fəaliyyətləri ilə və ictimai həyatda iştirak etmələri ilə eyni zamanda yerinə yetirmələri üçün valideynlərə, əsasən də, uşaqlara qayğı müəssisələri şəbəkəsi yaratmaq və onu genişləndirmək yolu ilə lazımi əlavə sosial xidmətlərin təqdim olunmasını təşviq etmək;
d) hamiləlik dövründə qadınların sağlamlığı üçün zərərli olduğu sübut edilən iş növlərində onları xüsusi müdafiə ilə təmin etmək.
3. Hazırkı maddədə toxunulan hüquqların müdafiəsi ilə bağlı qanunvericiliklər elmi-texniki biliklərin səviyyəsinə uyğun olaraq vaxtaşırı müzakirə olunur, habelə yenidən nəzərdən keçirilir, mümkün olduğu qədər ləğv edilir və ya genişləndirilir.
Maddə 12
1. İştirakçı dövlətlər səhiyyə sahəsində qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər ki, kişi və qadınların bərabərliyi əsasında tibbi xidmətə, əsasən də, ailə həcminin planlaşdırılması ilə bağlı xidmətə yol tapmağı təmin etsinlər.
2. Hazırki maddənin 1-ci bəndinin müddəalarından asılı olmayaraq, iştirakçı dövlətlər, hamiləlik dövründə, doğuş və doğuşdan sonrakı dövrlərdə qadınları müvafiq xidmətlərlə təmin edirlər, lazım gəldikdə pulsuz xidmət göstərir, habelə hamiləlik və uşağı əmizdirmə dövrlərində müvafiq qida təqdim edirlər.
Maddə 13
İştirakçı dövlətlər iqtisadi və sosial həyatın digər sahələrində qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyi ləğv etmək üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər ki, kişi və qadınların bərabərliyi əsasında; əsasən də aşağıdakı bərabər hüquqları təmin etsinlər:
a) ailə müavinəti hüququ;
b) tərpənməz əmlakı girov qoymaqla borc, ssuda və digər formalarda maliyyə krediti almaq hüququ;
c) istirahətlə bağlı tədbirlərdə, idman məşğələlərində və mədəni həyatın bütün sahələrində iştirak etmək hüququ.
Maddə 14
1. İştirakçı dövlətlər kənd yerlərində yaşayan qadınların üzləşdiyi xüsusi problemləri və öz ailələrinin iqtisadi rifahının təmin olunmasında onların rolunun əhəmiyyətini, o cümlədən onların, təsərrüfatın mal istehsalı ilə bağlı olmayan sahələrindəki fəaliyyətini nəzərə alır və hazırkı Konvensiyanın müddəalarının kənd yerlərində yaşayan qadınlara tətbiq edilməsini təmin etmək üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər.
2. İştirakçı dövlətlər kənd rayonlarında qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər ki, kişi və qadınların bərabərliyi əsasında qadınların kənd rayonlarının inkişafında iştirakını və bu cür inkişafdan mənfəət götürmələrini təmin etsinlər və bunun üçün belə qadınlara, əsasən, aşağıdakı hüquqları təmin edirlər:
a) bütün səviyyələrdə inkişaf planlarının işlənib hazırlanmasında və həyata keçirilməsində iştirak etmək;
b) ailə həcminin planlaşdırılması məsələləri ilə bağlı informasiyalar, məsləhətlər və xidmət də daxil edilməklə müvafiq tibbi xidmətə yol tapmaq;
c) sosial sığorta proqramlarının faydalarından bilavasitə istifadə etmək;
d) funksional savadlılıq da daxil edilməklə, formal və qeyri formal təhsil hazırlığının bütün növlərindən bəhrələnmək, habelə icma xidmətinin kənd təsərrüfat məsələləri üzrə məsləhətçi idarələrin bütün vasitələrinin xidmətindən, əsasən də onların texniki səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün istifadə etmək;
e) muzdlu iş və müstəqil əmək fəaliyyəti vasitəsilə iqtisadi imkanlara bərabər şəkildə yol tapılmasını təmin etmək üçün özünəyardım qrupları və kooperativləri təşkil etmək;
f) bütün kollektiv fəəliyyət növlərində iştirak etmək;
q) kənd təsərrüfatı kreditlərinə və borclarına, satış sisteminə, müvafiq texnologiyaya yol tapmaq və torpaq və aqrar islahatlarda, həmçinin torpaqların yenidən məskunlaşdırılması planlarında bərabər statusa malik olmaq;
h) lazımi həyat şərtlərindən, xüsusilə də mənzil şəraitindən, sanitar xidmətlərdən, elektrik və su təchizatından, habelə nəqliyyat və rabitə vasitələrindən istifadə etmək.
IV HİSSƏ
Maddə 15
1. İştirakçı dövlətlər qadınların qanun qarşısında kişilərlə bərabərliyini qəbul edirlər.
2. İştirakçı dövlətlər qadınlara kişilərlə eyni səviyyədə mülki hüquq subyekti olma səlahiyyəti və onu reallaşdırmaq üçün eyni imkanlar təqdim edirlər. Onlar, əsasən, qadınları müqavilələrin bağlanmasında və əmlakın idarə edilməsində bərabər hüquqlarla, həbelə məhkəmə və tribunal araşdırmalarının bütün mərhələlərində bərabər münasibətlə təmin edirlər.
3. İştirakçı dövlətlər bununla razılaşırlar ki, öz hüquqi nəticəsi etibarilə qadınların hüquq subyekti olmalarını məhdudlaşdıran bütün müqavilələr və istənilən növdən olan bütün digər özəl sənədlər etibarsız hesab olunur.
4. İştirakçı dövlətlər, insanların yerdəyişmələri ilə, yaşayış yeri və daimi yaşayış yerlərini sərbəst seçmələri ilə bağlı qəbul edilən qanunvericiliklərə münasibətdə kişi və qadınlara bərabər hüquqlar təqdim edirlər.
Maddə 16
1. İştirakçı dövlətlər, nikah və ailə münasibətlərinə dair bütün məsələlərdə qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər və əsasən də kişi və qadınların bərabərliyi əsasında aşağıdakıları təmin edirlər:
a) nikah bağlamaqda eyni hüquqlar;
b) ərin və ya arvadın sərbəst seçilməsində və yalnız öz istəyi və tam razılığı ilə nikah bağlamaqda eyni hüquqlar;
c) nikah dövründə və nikahın pozulması dövründə eyni hüquq və vəzifələr:
d) valideynlər kimi, ailə vəziyyətlərindən asılı olmayaraq uşaqları ilə bağlı məsələlərdə kişi və qadınların eyni hüquqları və vəzifələri; bütün hallarda uşaqların mənafeləri üstünlük təşkil edir;
e) uşaqların sayı və onların doğulmaları arasındakı müddətlərlə bağlı məsələni sərbəst və məsuliyyətlə həll etməkdə eyni hüquqlər və onlara bu hüququ həyata keçirməyə imkan verən informasiyalara, təlimə və vasitələrə yol tapmaqda eyni hüquqlar;
f) uşaqların qəyyumu, hamisi, vəkalət verəni və övladlığa götürəni olmaqda və ya milli qanunvericilikdə nəzərdə tutulduğu hallarda anoloji funksiyaları həyata keçirməkdə eyni hüquq və vəzifələr; bütün hallarda uşaqların mənafeləri üstünlük təşkil edir;
q) kişi və qadınların eyni şəxsi hüquqları, eyni zamanda soyadını, peşəsini və məşğuliyyətini seçmə hüququ;
h) ərlə arvadın əmlaka malik olmaqda, onu idarə etməkdə, ondan istifadə etməkdə və ona həm pullu, həm də pulsuz sərəncam verməkdə eyni hüquqları.
2. Uşaq yaşında olan şəxsin nişanlanması və nikah bağlaması hüquqi qüvvəyə malik deyildir və minimum nikah yaşını və nikahların mülki vəziyyət aktlarında məcburi qeydə alınmasını müəyyən etmək məqsədilə, qanunvericilik tədbirləri də daxil edilməklə, bütün lazımi tədbirlər görülür.
V HİSSƏ
Maddə 17
1. Hazırkı Konvensiyanın həyata keçirilməsinin gedişatını nəzərdən keçirmək üçün Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi Komitəsi (bundan sonra Komitə adlanacaq) təsis edilir; o, Konvensiyanın qüvvəyə mindiyi anda 18, 35-ci iştirakçı dövlətin onu təsdiq etməsi və ya ona qoşulmasından sonra 23 yüksək mənəvi keyfiyyətlərə və hazırkı Konvensiyanın əhatə etdiyi sahələrdə səriştəliliyə malik olan ekspertlərdən ibarət olur. Bu ekspertlər iştirakçı dövlətlər tərəfindən, onların öz vətəndaşları arasından seçilir və şəxsi keyfiyyətdə çıxış edirlər, bu zaman coğrafi ərazilər üzrə ədalətli bölgü və müxtəlif sivilizasiya formalarının, habelə əsas hüquqi sistemlərin təmsilçiliyi nəzərə alınır.
2. Komitə üzvləri, iştirakçı dövlət tərəfindən irəli sürülən şəxslər siyahısından gizli səsvermə yolu ilə seçilirlər. Hər iştirakçı dövlət öz vətəndaşları arasından yalnız bir şəxsi namizəd göstərə bilər.
3. Birinci dəfə seçkilər hazırkı Konvensiyanın qüvvəyə mindiyi gündən 6 ay sonra keçirilir. Hər seçkinin keçirilməsinə ən azı 3 ay qalmış Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibi iştirakçı dövlətlərə 2 ay ərzində öz namizədlərini təqdim etmək təklifi ilə məktub göndərir. Baş Katib bu yolla irəli sürülən şəxslərin, əlifba sırasında, onları irəli sürən iştirakçı dövlətlərin adları göstərilməklə, siyahısını hazırlayır və bu siyahını iştirakçı dövlətlərə təqdim edir.
4. Komitə üzvlüyünə seçkilər iştirakçı dövlətlərin Baş Katib tərəfindən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Mərkəzi təsisatlarında çağırılan iclaslarında keçirilir. İştirakçı dövlətlərin üçdə ikisinin kvorum təşkil etdiyi bu iclaslarda o namizədlər Komitəyə üzv seçilmiş sayılırlar ki, onlar səsvermədə olan və iştirak edən iştirakçı dövlətlərin nümayəndələrinin səslərinin ən çoxunu və səslərin əksəriyyət çoxluğunu almış olsunlar.
5. Komitə üzvləri 4 il müddətinə seçilirlər: lakin birinci seçkilərdə seçilən doqquz üzvün səlahiyyət müddəti 2 ildən sonra başa çatır; birinci seçkilərdən dərhal sonra həmin doqquz üzvün soyadı Komitə Sədrinin püşkünə əsasən seçilir.
6. Beş əlavə Komitə üzvünün seçkisi hazırkı maddənin 2,3 və 4-cü bəndlərinin müddəalarına uyğun olaraq otuz beşinci dövlətin Konvensiyanı təsdiq etməsindən və ya ona qoşulmasından sonra keçirilir. Bu yolla seçilən 2 əlavə üzvün səlahiyyət müddəti 2 ildən sonra başa çatır; bu iki üzvün soyadı Komitə sədrinin püşkünə əsasən seçilir.
7. Eksperti Komitə üzvü kimi öz fəaliyyətini dayandıran iştirakçı dövlət gözlənilməyən vakansiyaları doldurmaq üçün öz vətəndaşları arasından, Komitənin bəyənməsi şərti ilə digər eksperti təyin edir.
8. Komitə üzvləri Birləşmiş Millətlər Təşkilatları vəsaitindən, Baş Assambleyanın, Komitənin vəzifələrinin vacibliyini nəzərə almaqla müəyyən etdiyi qaydalar və şərtlər əsasında, Baş Assambleya tərəfindən təsdiq edilən əmək haqqı alırlar.
9. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibi Komitənin funksiyalarının hazırkı Konvensiyaya uyğun olaraq səmərəli şəkildə həyata keçirilməsi üçün lazımi işçi heyəti və maddi vəsait ayırır.
Maddə 18
1. İştirakçı dövlətlər, Komitədə baxılmaq üçün hazırkı Konvensiyanın müddəalarını yerinə yetirmək məqsədilə qəbul etdikləri qanunvericilik, məhkəmə, inzibati və ya digər tədbirlər haqqında və bu sahədə əldə edilən nailiyyətlər haqqında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibinə aşağıdakı məruzələri göndərməyi öhdələrinə götürürlər:
a) hazırkı Konvensiyanın bunda marağı olan dövlət üçün qüvvəyə mindiyi gündən sonrakı bir il ərzində;
b) bundan sonra ən azı 4 ildən bir və bir də Komitə bu barədə sorğu göndərdiyi vaxtlar.
2. Məruzələrdə hazırkı Konvensiya üzrə öhdəliklərin yerinə yetirilmə dərəcəsinə təsir göstərən amillər və çətinliklər göstərilə bilər.
Maddə19
1. Komitə öz prosedur qaydalarını özü təsdiq edir.
2. Komitə öz vəzifəli şəxslərini 2 il müddətinə seçir.
Maddə 20
1. Komitə hazırkı Konvensiyanın 18-ci maddəsinə uyğun olaraq təqdim olunan məruzələrə baxmaq məqsədilə, ildə bir dəfə, bir qayda olaraq 2 həftədən artıq olmayan bir müddət ərzində iclaslarını keçirir.
2. Komitənin iclasları, bir qayda olaraq, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Mərkəzi təsisatlarında və yaxud Komitənin müəyyən etdiyi istənilən digər münasib yerdə keçirilir.
Maddə 21
1. Komitə öz fəaliyyəti haqqında ildə bir dəfə İqtisadi və Sosial Şura vasitəsilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasına məruzə təqdim edir və iştirakçı dövlətlərdən aldığı məruzələrin və informasiyaların öyrənilməsi əsasında ümumi xarakterli təkliflər və tövsiyələr verə bilər.
Ümumi xarakterli belə təklif və tövsiyələr, əgər iştirakçı dövlətlərin bu barədə qeydləri varsa, onlarla birlikdə məruzəyə daxil edilir.
2. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibi Komitənin məruzələrini Qadınların vəziyyəti üzrə Komissiyanı məlumatlandırmaq üçün ona göndərir.
Maddə 22
İxtisaslaşdırılmış təsisatlar, hazırkı Konvensiyanın onların fəaliyyət sferasına daxil olan müddəalarının həyata keçirilməsi məsələlərinə baxılarkən, onda təmsil olunmaq hüququna malikdirlər. Komitə ixtisaslaşdırılmış təsisatlara onların fəaliyyət sferasına daxil olan sahələrdə Konvensiyanın həyata keçirilməsi barədə məruzələr təqdim etməyi təklif edə bilər.
VI HİSSƏ
Maddə 23
Hazırkı Konvensiyanın heç bir müddəası aşağıdakılarda təsbit edilən və kişilərlə qadınlar arasında hüquq bərabərliyinə nail olunmasına yardım edən heç bir müddəaya toxunmur:
a) iştirakçı dövlətlərin qanunvericiliyində; və ya
b) belə bir dövlət üçün qüvvədə olan hər hansı bir beynəlxalq konvensiyada, müqavilədə və ya sazişdə.
Maddə 24
iştirakçı dövlətlər, hazırkı Konvensiyada qəbul edilən hüquqların tam reallaşmasına nail olmaq üçün milli səviyyədə bütün lazımi tədbirləri görməyi öz öhdələrinə götürürlər.
Maddə 25
1. Hazırkı Konvensiya bütün dövlətlərin onu imzalaması üçün açıqdır.
2. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibi hazırkı Konvensiyanın depozitarisi təyin edilir.
3. Hazırkı Konvensiya təsdiq edilməlidir. Təsdiq fərmanları saxlanılmaq üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibinə verilir.
4. Hazırkı Konvensiya bütün dövlətlərin ona qoşulması üçün açıqdır. Qoşulma, bu barədə sənədin saxlanılmaq üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibinə verilməsi ilə həyata keçirilir.
Maddə 26
1. İstənilən iştirakçı dövlət istənilən vaxt Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibi adına yazılı məlumat göndərmək yolu ilə hazırkı Konvensiyanın yenidən nəzərdən keçirilməsini xahiş edə bilər.
2. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası, hər hansı bir tədbirin görülməsini zəruri hesab etdiyi halda, belə xahişlə əlaqədar məhz hansı tədbirlərin görülməsinin zəruri olduğu barədə qərar qəbul edir.
Maddə 27
1. Hazırkı Konvensiya, 20-ci təsdiq fərmanı və yaxud qoşulma sənədi saxlanılmaq üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibinə verildikdən sonra otuzuncu gün qüvvəyə minir.
2. 20-ci təsdiq fərmanı və yaxud qoşulma sənədi saxlanılmaq üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibinə verildikdən sonra hazırkı Konvensiyanı təsdiq edən və ya ona qoşulan hər bir dovlət uçün hazırkı Konvensiya, onun təsdiq fərmanı və yaxud qoşulma sənədi saxlanılmağa verildikdən sonra otuzuncu gün qüvvəyə minir.
Maddə 28
1. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibi, dövlətlərin təsdiq və ya qoşulma anında elədikləri qeyd-şərtlərin mətnlərini alır və bütün dövlətlərə göndərir.
2. Hazırkı Konvensiyanın məqsəd və vəzifəteri ilə bir araya sığmayan qeyd-şərtlərə yol verilmir.
3. Qeyd-şərtlər Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibinin adına müvafiq xəbərdarlıq göndərilməklə istənilən vaxt ləğv edilə bilər və Baş Katib sonra bu barədə bütün iştirakçı dövlətlərə məlumat verir. Bu cür xəbərdarlıq alındığı gündən qüvvəyə minir.
Maddə 29
1. İki və ya bir neçə iştirakçı dövlət arasında, hazırkı Konvensiyanın şərhi və ya tətbiqi ilə bağlı meydana çıxan və danışıqlar yolu ilə həll edilməyən istənilən mübahisə tərəflərdən birinin xahişi ilə arbitraj araşdırmasına verilir. Əgər arbitraj araşdırması barədə ərizə veriləndən sonra 6 ay ərzində tərəflər arbitraj araşdırmasının təşkili ilə bağlı razılığa gələ bilməsələr, tərəflərdən istənilən biri həmin mübahisəni, Məhkəmə Statusuna uyğun olaraq ərizə vermək yolu ilə Beynəlxalq Məhkəməyə verə bilər.
2. Hər bir iştirakçı dövlət hazırkı Konvensiyanın imzaladığı və ya təsdiq etdiyi və yaxud ona qoşulduğu anda bəyan edə bilər ki, o, özünü hazırkı maddənin birinci bəndindəki öhdəliklərlə bağlanmış hesab etmir. Digər iştirakçı dövlətlər, belə bir qeyd-şərt etmiş olan hər hansı bir iştirakçı dövlətə münasibətdə həmin maddənin göstərilən bəndindən irəli gələn öhdəlikləri daşımırlar.
3. Hazırkı maddənin ikinci bəndinə uyğun olaraq qeyd-şərtlər etmiş olan istənilən iştirakçı dövlət Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibini xəbərdar etmək yolu ilə istənilən vaxt öz qeyd-şərtlərini ləğv edə bilər.
Maddə 30
Rus, ingilis, ərəb, ispan, çin və fransız mətnləri bərabər səviyyədə autentik olan hazırkı Konvensiya saxlanmaq üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibinə verilir.
Aşağıda imza atmaqla, lazımi qaydada vəkil edilənlər hazırkı Konvensiyanın doğruluğunu təsdiq etdilər.
Baş Məclisin 18 dekabr 1979-cu il tarixli 34/180 nömrəli Qətnaməsi ilə qəbul edilmişdir.
XƏBƏR LENTİ
- ŞƏRHLƏR