Bir dəstə belə düşüncədədir ki, tövbə və istiğfar arasında fərq yoxdur. İkisi də eyni şeydir. Belə ki, tövbə istiğfarın təkididir. Lakin digər dəstə bu ikisi arasında fərq qoymuşdur. Ona görə ki, istiğfar tövbədən öndə gəlir. Qeyd edək ki, istiğfar Allahdan bağışlanma diləməkdir. Deməli, tövbədən öndə olmasının mənası odur ki, insan özünü günahlardan təmizləməli, sonra isə özünü ilahi vəsflərə bəzəməlidir. Həqiqətdə istiğfar günah yolunda ayaq saxlamaqdır. Özünü yumaqdır. Tövbə isə Allaha sarı qayıdışdır.
İstiğfar yuyunmaq, tövbə isə kamal kəsb etməkdir. Məsələn, bir nəfərin paltarı batsa, əvvəl paltarını əynindən çıxarır, özünü yuyur və əyninə təmiz paltar geyinir.
Tövbə və istiğfar arasında fərqlər:
1. Günahları tərk etməkdə əzmkarlıq tövbənin şərtlərindən və əsaslarındandır. Amma istiğfarın şərtlərindən deyil. Deməli, istiğfar daha ümumidir. Digər tərəfdən istiğfar ləfzə bağlıdır. Tövbə üçün isə xüsusi ləfzə ehtiyac yoxdur. Burada isə tövbə istiğfardan daha ümumidir. O yerdə ki, tövbə və peşmançılıq istiğfarla birlikdə olur və günahları tərk etməkdə əzmkarlıq göstərilir, həm istiğfardır, həm də tövbədir.
2. İstiğfar bir növ duadır. Necə ki, İmam Sadiq buyurmuşdur: İstiğfar duaların daha çox cəm edənidir. (Daha ehtivalısıdır). Halbuki tövbə dua deyimindən sayılmır.
3. Tövbə yalnız tövbəkardan sadir olur. Amma istiğfarda başqası üçün də bağışlanma diləmək olar. Məsələn, hz. Yəqub övladları üçün bağışlanma dilədi. Habelə mələklər möminlər üçün, pryğəmbərlər öz ardıcılları üçün bağışlanma diləyir.
4. İstiğfar bəyənilən bir işdir. Amma tövbə vacibdir.
-----------------
Tövbənin növləri varmı?
Bəli, günahlar müxtəlif olduğu üçün hər günahın öz tövbəsi var. Əgər bəndə həmin günaha görə tövbə etməsə, təmizlənmir və Qiyamətədək haqq boynundan götürülmür.
Günahları növünə görə üç hissəyə ayıra bilərik:
1. Vacib ibadətlərin, lazım olan itaətlərin tərk edilməsi: Məsələn, namaz qılmamaq.
2. Allahın qoyduğu qadağaları saymamaq. Amma burada fərd daha çox özünə zülm edir. Məsələn, spirtli içki içmək, zinakarlıq etmək, qumar oynamaq və s.
3. Bir sıra günahlarda isə Allahın əmrindən çıxmaqla yanaşı, başqalarının haqqını tapdalamaq da vardır. Məsələn, qətl, oğurluq, yetimin malını yemək, rüşvət və s
Birinci dəstədəki günahların tövbəsi edilməyəni yerinə yetirməkdir. Məs: qəzaya verilən namaz və orucları yerinə yetirmək.
İkinci dəstə günahların tövbəsi istiğfar və peşmançılıqdır. Günahın tərk olunmasında ciddi əzmkarlıq göstərməkdir. Yəni bir daha həmin günaha qayıtmasın.
Üçüncü dəstə günahların tövbəsi isə camaatın haqqını qaytarmaq və özünü özgənin haqlarından pak etməkdir.
Allah bizi həqiqi tövbəkarlardan etsin!
Farid Abdullah