ƏgУ™r bir müУ™llimin yaxşı oxuyan, çalışqan bir tУ™lУ™bУ™yУ™ şuluq salan vУ™ üz gУ™tirУ™n tУ™lУ™bУ™nin qiymУ™tini yazan görsУ™k, etiraz edib "müУ™llim У™dalУ™tsizdir!" deyУ™cУ™yik. Çünki müУ™llim yaxşı oxuyan tУ™lУ™bУ™yУ™ haqqı çatan qiymУ™ti yazmamışdır. MüУ™llim hУ™r bir tУ™lУ™bУ™nin davranışı, dУ™rsdУ™ iştirakı vУ™ hazırlığını nУ™zУ™rУ™ alaraq ona qiymУ™t yazmalıdır. ƏgУ™r bir müУ™llimin У™dalУ™tli olmağı şУ™rtdirsУ™, necУ™ ola bilУ™r ki, bizi yaradan Allah У™dalУ™tsiz olsun? Halbuki, Allah У™dalУ™tlidir. O, günahkar vУ™ asi bУ™ndУ™ni, insanlara zülm edib, onlara gün-işıq vermУ™yУ™n şУ™xsin mühakimУ™ edilib cУ™zalandırılması üçün CУ™hУ™nnУ™mi yaratmışdır. HУ™yatını itaУ™tlУ™ zУ™nginlУ™şdirУ™n, ömrünü У™xlaqi dУ™yУ™rlУ™r üzУ™rindУ™ quran vУ™ hУ™m dУ™ insanlıq, bУ™şУ™riyyУ™tin hУ™qiqУ™t uğrunda addımlaması üçün zУ™hmУ™t çУ™kУ™n şУ™xsin mühakimУ™ edilib mükafatlandırılması üçün CУ™nnУ™ti yaratmışdır.
BУ™zУ™n insanlar У™dalУ™t vУ™ müsavatı sУ™hv salır. Allahın fУ™rq qoymasına şikayУ™t edirlУ™r. Halbuki, bütün insanlar Allah qatında eynidir, tУ™qvalı şУ™xslУ™r fУ™rqlidir. BilУ™n vУ™ bilmУ™yУ™n insanlar fУ™rqli olduğu kimi У™dalУ™t vУ™ zülm dУ™ fУ™rqlidir. İki gУ™nci tУ™hsillУ™ tУ™min etmУ™k müsavat, onların bacarığına görУ™ qiymУ™tlУ™ndirmУ™k У™dalУ™tdir.
Allah insanları heç nУ™yУ™ mУ™cbur etmir, onlara çıxış yolu göstУ™rir. CУ™nnУ™t vУ™ CУ™hУ™nnУ™mУ™ düşУ™n şУ™xs ora У™mУ™llУ™rinin nУ™ticУ™sinУ™ görУ™ düşmüş olacaqdır. BУ™zilУ™ri belУ™ düşünür ki, guya alnımıza xüsusi yazı yazılmışdır vУ™ biz bu proqram У™sasında yaşayırıq vУ™ bu yoldan У™sla çıxa bilmУ™rik. ƏgУ™r belУ™ olsaydı, Quran, PeyğУ™mbУ™rlər, hУ™mçinin, QiyamУ™t gününün mövcudluğu bihudУ™ sayılardı. HУ™m dУ™ bir insanın "kaş ki" demУ™si onun seçimdУ™ azad olduğunu sübut edУ™n amillУ™rdУ™ndir. Allah У™dalУ™tlidir. O, insanların fitrУ™tindУ™ У™dalУ™t istУ™yi yaratmışdır. HУ™tta cinayУ™tkar belУ™ У™dalУ™t arzusundadır. Allah hУ™r şeyi öz yerindУ™ qУ™rar vermişdir. Bir şey öz qУ™dУ™rindУ™n çıxa bilmir. MУ™sУ™lУ™n, xüsusi nizamın müşahidУ™ edilmУ™si, insanlara daşıya bilmУ™yУ™cУ™yi yükün verilmУ™mУ™si dУ™ Allah У™dalУ™tinin nУ™ticУ™sidir.
BУ™zУ™n dünyaya şikУ™st uşaq gУ™lir vУ™ bunda Allahı günahkar çıxardırlar. Halbuki, tibb elmi ilУ™ baxsaq, uşağın elУ™ doğulması nizamın pozulması ilУ™ У™laqУ™dar olacaqdır vУ™ günahkar ya valideynlУ™r, ya hУ™kim, ya da başqa şey olacaqdır. BУ™s bu nizamın pozulmasının nУ™ticУ™si У™dalУ™tУ™ ziddir ya? BУ™zУ™n dУ™ hansısa ucqar mУ™mlУ™kУ™tdУ™ acından ölУ™n uşağın intiqamını Allahdan almağa çalışırlar. Guya Allah şУ™xsУ™n özü bu işi hУ™ll etmУ™li idi. BУ™s o zaman Allah insanları nУ™ üçün yaradıb, onları bir-biri ilУ™ imtahan edir? ƏgУ™r bu dünyada hУ™r kУ™s müftУ™ halında mükafatlandırılsaydı, bu У™dalУ™tsizlik olmazdımı?
ƏslindУ™ У™dalУ™t mövzusu İslam ideologiyasının tövhid bölmУ™sindУ™n ayrılmış bir qoludur. ƏdalУ™t mövzusu ona görУ™ ayrı müzakirУ™ olunur ki, bu xüsusiyyУ™t Allahın У™n müzakirУ™ olunan sifУ™tidir. Yoxsa ki, У™dalУ™t sifУ™ti У™sla Allahın zatından ayrı deyil vУ™ tövhidin tУ™rkib hissУ™sidir. Sonda onu qeyd edУ™k ki, hУ™yatda qarşılaşdığımız hУ™r bir mУ™sУ™lУ™dУ™ У™dalУ™tsizlik görsУ™k, mühakimУ™ etmУ™yУ™ tУ™lУ™sməyУ™k. BУ™lkУ™ У™dalУ™tsiz olan elУ™ bizik?