Nə üçün rəssam hər şeyi belə qarışdırıb?
Həqiqətən hər şey elə qarışdırılıb və səhv salınıb ki fikrimizi itiririk. İradəsiz olaraq nədənsə tutunmaq istəyi yaranır, baxışla tanınılan hər-hansı formanı tutmaq istəyirik nəyin nə olduğunu başa düşməyə çalışırıq. Bu tamamilə normal reaksiyadır. Digər tamaşaçılar hətta rəssamın onları bilərəkdən ələ saldığını düşünüb inciyə də bilərlər. Və bunun da izah edilməsi mümkündür. Pollokun niyyətinin bir hissəsi də ətrafımızda nə baş verdiyini anlamaq ixtiyarında olmadıq da bizim nə qədər köməksiz və silahsız olmağımızı göstərməkdir.
Rənglər hər hansı xüsusi mənaya malikdirlərmi?
Vacib deyil. Əlbəttə, rənglərin əsas xüsusiyyətləri onlarladır: Qırmızı həmişə səma ilə assosiasiya olunan mavidən daha güçlüdür; ağ həmişə digərlərindən daha təmiz təsiri bağışlayır və s. Sözsüz rəsm əsəri rəngli əlaqəli hisslər qamması oyadır. Yeri gəlmişkən burada yalnız fonu (əgər bu rəsmə aid edilən fondan danışmaq olarsa) təşkil edən tutqun pollokun beyin işində daha əsas yer tuta bilən hətta əsas rəng ola bilərdi…
Bu qədər rəng qatı nə üçün lazımdır?
Bu suala cavab vermək elə də asan deyil. Bunun üçün daşlaşmış qalıqlar və yaxud əl izlərini axtaran arxeoloq olmağa çalışıb təsvirin üstündən onun dərin qatlarına dalmaq lazımdır. Rəng qatları geoloji mərhələləri xatırladır: içəri daxil olduqca biz yavaş –yavaş orda nə olduğunu bilməsək də nə zamansa orada olanın izlərini tapmağa başlayırıq…
Rəsmin adı ilə təsvir arasında heç bir əlaqə yoxdur!
Rəsmin adındaki birinci hissə “Nömrə 3” onun müəyyən ardıçıllıqla işlənmiş bir necə işin siyahısında sıra nömrəsidir. Nömrə özlüyündə heç bir məna daşımır rəsmin məğzini acmağa kömək etmir xüsusilə də gerçəkliklə onun heç bir əlaqəsi yoxdur. Rəsmin adının ikinçi hissəsi “Pələngə” gəldikdə ondan baş çıxarmaq daha asandır. Rəsmdə hardasa pələngin obrazı ilə assosiasiya edilə biləcək motiv mövçuddur: rənglərin alabəzək və coşqun dinamikası, xəttlərin elastikliyi, qüvvə, məqsədyönlülük…
Heç nəyə baxmayaraq rəsmdə hər-hansı məna varmı?
Əlbəttə, var. Pollokun yaradıçılıqla məşğul olduğu illərdə ikinci dünya müharibəsi ərəfəsində və sonra heç bir ənənəvi incəsənət üslubu ona görə zamanın tələblərinə cavab vermirdi. Ənənəvi vasitələrlə xaos hissini və qacılmaz fəlakəti göstərmək mümkün deyildi və Pollok özünəməxsus üslubda ətrafda hər şeyin necə məhv və həlak olduğunu göstərməyə çalışmış, hər şeyin tanınmaz dərəcədə yadlaşdığı dünyaya düşmüş tənha insanın səylə çıxış yolu axtarmağa çalışmasını təsvir etmişdir. Əgər rəsm əsəri fəlakətdən sonra qalan qalıqların xaotik yığıntısıdırsa fəlakətin rəsmini çəkməyə ehtiyaç yoxdur. Bütün bu fraqmentlər: parçalar, qırıqlar rəssamın tükənməz enerjisini vasitəsiylə paylanır, qarışdırılıq və qatışdırılır…
(1912, Kodi, Vayominq – 1956, Sprinqs, İst-Xempton, Nyuyork)
Pollokun rəsmləri həmişə tənqidçiləri müxtəlif cəbhələrə ayırır. Harold Rozenberq incəsənətin ekzistensial drama transformasiyası barədə danışır, kətan üzərində təsvir olunanın təsvir deyil təsadüf olduğunu deyirdi. Mühüm hadisə “Təsvir üçün təsvir” nümunəsi yaratmaq idi. Kətan ətrafında Pollokun bədən hərəkətləri – siyasi, estetik və əxlaq dəyərlərindən azad olmasıdır.
Klement Grinberq abstrakt ekspressionizmi və ayrılıqda Polloku estetik dəyərlərin qısa ifadəsi elan etmişdi. Beləliklə, Pollokun işləri o dövrün ən yaxşı təsviri sənəti, bədii ənənənin kulminasiyası, kubistlərin işlərində Sezann və Moneyə qayıdış yaşaması kimi daha təmiz və koncentrik olduğu qənaətinə gəlir.
Dünya Rəssamlığı