Natella Osmanlının müsahibələrinin birində ən çox sevdiyi roman qəhrəmanlarının kim olduğu cavabına “Əcəl Zəngi”nin Robertini misal gətirdiyini oxumuşdum. Maraqlıydı Robetin kişi xarakteri...
Sonralar Heminqueydən iki kitabı axarlı şəkildə oxusam da, onun “Əcəl Zəngi”ni oxumaq üçün çox səbr etməli oldum. Kitab haqqında çox ziddiyətli fikirlər eşitmişdim, kimisi “əsl vaxt itkisidir”, kimisi “çox gözəl əsərdir” dedi. Öz rəyimi bilmək üçün ən yaxşısı əsəri oxumaq qərarına gəldim. Kitab həddindən artıq ağır yazılıb. Müəyyən dialoqlar var ki, mən orda kimin kim olduğunu qarışdırırdım. Ümumiyyətlə bir nüansı qeyd etmək istəyirəm ki, Heminqueyin əsərlərini oxuyan zaman mən özümü hadisələrin içində canlı olaraq görə bilmirəm, amma Den Braunun əsərlərini oxuyanda sanki hadislərin içində oluram. Bu baxımdan Heminqueyin yazı üslubunu çox bəyənməsəm də oxuduğum hər üç əsərini bəyəndim.
Üçüncü müraciətim “Əcəl Zəngi” oldu. Kitabı oxumamışdan öncə əcəl zənginin kimin üçün çalındığını düşünürdüm?. Romanı oxuyan zaman aydın oldu ki, əslində romanın adı əsərin əvvəlində epiqraf kimi verilmiş XVII əsr keşişi, ingilis şairi Con Donnun moizəsindən götürülüb.
Konstantin Simonovun romana giriş yazısından belə aydın olur ki, Heminquey rusları daha çox sevib və onun öz sözüylə desəm “dərhal” bu əsərin rus dilinə tərcümə olunmasını istəyibdi.
“Əcəl zəngi” romanının əsas və təyinedici cəhəti – Heminqueyin faşizimlə barışmaz və fəal nifrətidir.
Romanda cavan amerikan, ispan dili müəllimi, Robert Cordanın İspaniya vətəndaş müharibəsində partizan dəstələrinə kömək etməsindən danışılır. Partladıcı-ekspert kimi ona körpünü partlatmaq tapşırılır. Çoxlarının təriflisi olan Robertin xarakteri ilə tanış oldum və bu mənim üçün də tərifli bir obraz oldu. Düşünürəm ki, hər bir kişidə olması vacib olan xüsusiyyətlər məhz Robertdə var idi.
“Demək olar ki, mən inandığım məqsəd uğrunda vuruşmuşam”. Əgər biz burada qalib gəlsək, onda hər yerdə qələbə çalacağıq. Dünya yaxşı yerdir və onun uğrunda vuruşmağa dəyər və mən onu tərk etmək istəmirəm” – deyə Robert düşünürdü.
Müharibənin fonunda Robertlə Mariyanın sevgisindən də bəhs olunur. Robertlə Mariyanın arasındakı sevginin təfərrüatları çox açıq şəkildə təsvir olunubdur. Amma bu hissi mən romanda iki gəncin təmiz, saf, qarşılıqlı məhəbbətini əks etdirən xeyirxah məvhum kimi qarşıladım.
Heminquey romandakı Mariyanı təsvir edərkən İnqrid Berqmanı təsəvvür etdiyini deyirmiş. Üç ildən sonra İnqrid Berqman eyniadlı filmdə Mariya obrazını canlandırmışdır.
“Robert və Mariyanın faciəli məhəbbətinə həsr olunmuş səhifələr Heminqueyin bütün yaradıcılığında ən güclü, ən yüksək, ən saf və təmiz səhifələridir” – deyirdi Konstantin Simonov.
Əsərdə mənim üçün maraqlı olan obrazlardan biri də Pilar oldu. Bu Pilarda Paulo Koelhonun Rio-Pyedranın sahilində oturub ağlayan Pilarının xüsusiyyətlərini axtarsam da, tapa bilmədim bu tamam başqa bir Pilar idi.
Əcəl zənginin harayını eşidəndə soruşmayın kimdir dünyadan köçən? Elə özümüzük…