Svetlana Aleksandrovna Aleksiyeviçin “Müharibə qadın simalı deyil”
“XAN” nəşriyyatının “Ən yeni Nobelçilər” silsiləsində nəşr etdiyi “Müharibə qadın simalı deyil” əsərinin ilk səhifəsində Böyülk Vətən Müharibəsi iştirakçısı Nina Yakoblevnanın belə bir frazası yer alıb:
“Biz hələ həyatın nə demək olduğunu bilmədən həyat uğrunda ölürdük…”
Bəli, onlar müharibəyə yollananda hələ 16 yaşları təzəcə tamam olmuşdu. Hətta müharibə vaxtı boyları da artırdı.
Bu əsərdə vahid süjet xətti yoxdur. Sovet ordusunda sayları milyona yaxın olan, orduda bütün hərbi peşələrə yiyələnən qadınların xatirələri qələmə alınıb. Xatirələr də nə xatirələr, dəhşət dolu! Valentina Çudayevaya görə isə “xatırlamaq dəhşətlidir, amma heç xatırlamamaq daha dəhşətlidir”.
“Qadın müharibəsinin öz rəngləri, öz qoxuları, öz işıqlandırılması var. Öz sözləri var.
Stanislava Volkova üçün müharibə torpaq rəngindədir. Bir sapyor üçün… torpağın qara, gil rəngi…
Əsərin “ilk qeydlərdən…” başlıqlı hissəsində yazıçının öz fikir və hisləri yer alıb. Eyni zamanda, həmin qadınlarla görüşlərdə yaşadığı hislər və bəzi frazalar.
“İnsan müharibədən daha böyükdür.”
Yazıçı xanım qeyd edir ki, “müharibə haqqında deyil, müharibədə olan insan haqqında yazır. Müharibənin deyil, hislərin tarixini qələmə alır.” O, ruhun tarixçisidir.
“İnsan hər şeydən daha çox müharibədə, bir də ola bilsin ki, məhəbbətdə görünə bilir və özünü açır.”
1985-ci ildə qələmə alınan bu əsər 2015-ci ildə “zamanımızda əzab və igidliyin heykəlini yaratdığına görə” yazıçıya Nobel mükafatını qazandırır.
“Hər şey ədəbiyyata çevrilə bilər.”
Svetlana xanım da bir növ araşdırma janrında yazdığı bu əsərini ədəbiyyata çevirə bilir. 17 il sonra 2002-2004-cü illərdə o, öz gündəliyini oxuyur… Bu əsəri yazan zaman necə bir adam olduğunu xatırlamağa çalışır. Senzuranın üzərindən xətt çəkdiyi sətirlərdə belə bir fikir var:
“Mənim bu kitabı oxuyacaq insanlara yazığım gəlir, oxumayacaq insanlara da eləcə…”
Əsər onu oxuyan insanın müharibə haqqındakı düşüncələrinə təsir edə bilirsə, deməli, onu yazanın da düşüncəsinə çoxdan təsir edib.
“Müharibə qadın simalı deyil” kulminasiya nöqtəsinə elə ilk səhifələrdə, yazıçının “Öz seçdiklərimdən” başlıqlı qeydlərində çatır. Sonra gərginlik bir az səngiyir. Müharibədə müxtəlif peşə sahibləri olan xanımlar hadisələri detallı şəkildə anlatmağa çalışırlar. Əsər bir də öz kulminasiyasına sonlarda qovuşur.
“Su və torpaq qırmızı rəngdə.”
“Heç vaxt öz qəlbini tanıya bilmirsən”.
“Əgər hər şeyi dəqiqliklə təsvir etsən, bu müharibə haqqında yazılmış son kitab olacaq”.
Əsərdə mənə maraqlı qalan bir detal oldu. “Mən o gözləri indi də xatırlayıram” başlıqlı Zaida Vasilyevnanın xatirələrində eyniadlı fraza iki almanla qarşılaşmasında qeyd olunur. Bilmədim, başlığa hansı almanla qarşılaşdığı situasiyanın adı verilib. Tanketi vuran almanın, yoxsa çalada qarşılaşdığı almanın?
Müharibənin bitməsini gözləyən hər kəsdən fərqli olaraq Sofya K-viç öz sevgilisindən ayrılmaması üçün müharibənin bitməməsini arzu edirmiş…
Sovet rejiminin özü güclü bir ideoloq idi. Az qala, bütün xanımların fikirlərində “əsas ideyadı” deyə oxuyuruq. Hətta “analıq hissindən daha güclü hiss var, bu ideyaya inam hissidi” deyə vurğulayır xanımlardan biri. Fikirləşəndə insan dəhşətə gəlir. Beyinləri bu cür gözəl yumağı sovet rejimi necə bacarmışdı?
Bir də bu xanımlar üçün ən dəhşətli məqam onların müharibədə gördükləri deyil, müharibədən qayıtdıqdan sonra cəmiyyətdən eşitdikləridi.
Müharibə mövzusunda yazılmış çox kitab oxumuşam. Hərəsinin öz ağırlığı var.
Bu əsəri “oxuyun” demirəm, oxumaq Sizlərin seçimidir, elə oxumamaq da…
Gözəl tərcüməyə görə isə Nərgiz Cabbarlıya xüsusi təşəkkürlər!
İlahə Eldarqızı
XƏBƏR LENTİ
Qadınlar nə istəyər, kişilər nə anlayar?
Keçədən kuklalar (özün düzəlt)
Hamiləliyin əvvəlində yorğunluq hissi
Səmadan şokolad yağdı
Soğan qabığının inanılmaz faydaları
Koronavirusun ağrıkəsicilik xüsusiyyəti aşkarlanıb
Asan qəlyanaltı (foto resept)
Qısa saçlar üçün hörük modelləri
Çağatay Ulusoy reklam təklifini rədd etdi-SƏBƏB
Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi: “Motoatıcı alayın komandiri məhv edilib”
“Qanlı Yanvar” Şəhidlər Xiyabanında
DƏHŞƏTLİ İSTİLƏR gəlir: temperatur rekord həddə yüksələcək
Prezident bir qrup hərbçini “Cəbrayılın azad olunmasına görə” medalı ilə təltif etdi
Leyla Əliyeva sahibsiz itlər haqqında...
Dırnaqlara qulluq
Bu günün hava proqnozu-01.11.2013
Bu geyimlər qarderobunuzda mütləq olmalıdır
Məzuniyyəti harada keçirməli?
Lampalarda yeni il simvolları
Ayaqlarına görə internet fenomeni oldu - FOTO
İsraildə Azərbaycandakı tolerantlığı əks etdirən fotosərgi keçirilir
Sem Hyuqen ilin ən cəlbedici kişisi oldu
Süfrə nizamı necə olmalıdır?
Adamlardan akkumulyator kimi istifadə edəcəklər
Noxudlu bisküvit (foto resept)
Körpənin duyğuları nə vaxt inkişaf edər
Acun Ilıcalı Şeyma Subaşı ilə barışdı?-FOTO
Hədiyyə qablarından özünə don tikdi
Unitazda çox oturmağın ziyanı - proktoloqlar xəbərdarlıq edir!
İnsan ölüm yatağında bunlara peşman olur
TƏKLİF: Müəllimlər güzəştli kateqoriyaya daxil edilsin
Öd kisəsindəki daşdan xilas olmaq üçün...
Ayda yadplanetli gəmisi tapıldı-FOTO
Noutbuk satışları artacaq
“Qarabağ”ın baş məşqçisi: “Böyük qürurla Ağdamda oynayacağımız ilk oyunu gözləyirik”
Moskvada koronavirusa qarşı peyvəndin kliniki sınaqları başa çatıb
Başlayan doğuşun əlamətləri
Hande Ataizi ərə gedir-FOTO
Neft ucuzlaşdı
Bu Azərbaycan yazıçıları repressiya olunmuşdular
Dalğıc akulanı ölümdən xilas etdi-VİDEO
Putin Azərbaycana hərbi donanma ilə gəlir
Diqqət! Təhlükə var
Demi Murun narkotik asılılığı hər kəsi TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ
Bu da 10 milyonuncu uşağın FOTOSU
Demi Rouz bu dəfə də sevənlərini təəccübləndirdi-FOTO
Müəllimin verdiyi cəza şagirdi öldürdü
Akademik Zərifə Əliyevaya həsr edilən kitabın Stokholmda təqdimatı olub
İslam müqəddəsləri Ramazan ayı və oruc haqqında
Məşhur reperin milyonluq aksesuarları diqqət çəkdi-FOTO
- ŞƏRHLƏR