Annotasiya
“Kitab oğrusu” (ingiliscə “The Book Thief”)–Avstraliya yazıçısı Markus Zusakın 2006-cı ildə yazdığı romandır. Roman qeyri-adi şəkildə qurulub, təhkiyə Ölüm tərəfindən aparılır.
Əsərdən seçmələr
1939-cu ilin yanvarı. Almaniya. Nəfəsini dərmiş ölkə. Hələ heç vaxt ölümün bu qədər işi olmamışdı.
Lizel adlı bir qızdan, onun sözlərlə tanışlığından, akkordeon çalan atadan, fanatik almanlardan, yəhudi döyüşçüdən və çoxlu oğurluqdan danışılan əsərdir. “Kitab oğrusu” sözlərin gücü və kitabların ruhu qidalandırma qabiliyyəti haqqındadır.
Əsərdən seçilmiş hissələr
Əvvəlcə rənglər.
Sonra insanlar.
Adətən dünyanı belə görürəm.
Ya da, ən azından, belə görməyə çalışıram.
***
KİÇİK BİR FAKT
Nə vaxtsa öləcəksiniz.
***
ÜMİDVERİCİ BƏYANAT
Xahiş edirəm, narahat olmayın, nə olsun ki, indicə sizi hədələdim.
Bunların hamısı lovğalıqdır – mən qəddar deyiləm.
Mən pis deyiləm.
Mən nəticəyəm.
***
Bunu təsəvvür etməkdə çətinlik çəkirsinizsə, xoşagəlməz sükut təsəvvür edin. Parçaları və qalıqları ilə üzən ümidsizlik təsəvvür edin. Bu, qatarda boğulmağa oxşayır.
***
Orada bütün təbəqələrdən insanlar var idi. Ancaq yoxsullar başqalarından daha tez gözə çarpırdı. Binəsiblər həmişə hərəkətdə olmağa çalışırlar, sanki yerdəyişmə nəyəsə kömək edə bilər. Onlar yolun sonunda köhnə müsibətin yeni görkəmdə onları gözləyəcəyini başa düşmürlər.
***
Boz gün idi–Avropanın rəngləri.
***
Qəbirqazan üçün təlimat:
Yaxşı qəbir qazmaq üçün iyirmi addımdan ibarət dərslik.
Bavariya qəbiristanlar birliyi tərəfindən nəşr edilmişdir.
***
Kitab oğrusunun ilk qəniməti–uğurlu karyeranın başlanğıcı.
***
Öz hekayəsini yazmaq qərarına gəldikdə, öz-özünə sual verdi. Kitablar və sözlər nə vaxt nəyisə yox, hər şeyi bildirməyə başladı?
***
Hər ikinci sözü “Saumensch” və ya “Saukerl”, yaxud da “Arschloch” idi. Bu sözlərlə tanış olmayanlara izah etmək lazımdır. Aydın məsələdir ki, “sau” donuz deməkdir. “Saumensch” qadını sındırmaq, söymək və ya sadəcə alçaltmağa xidmət edir. “Saukerl” (“saukerl” kimi tələffüz olunur) kişilər üçündür.
***
Əminəm, belə insanlarla qarşılaşmısınız. O, birinci cərgədə dursa belə, həmişə fonla qarışa bilirdi. Həmişə bax orada idi. Görünmürdü. Əhəmiyyətsiz və elə də lazımlı deyildi.
***
Lüöətdə tapılmayan tərif:
Tərk etməmə–inam və məhəbbətin təzahürü, çox vaxt uşaqlar tərəfindən təyin edilir.
***
Kitabın mənası
Axırıncı dəfə qardaşını gördüyü an.
Axırıncı dəfə anasını gördüyü an.
***
Qadın ütülü yumruqla gedib qapıdakı tüpürcəkləri silməyi əmr edirsə, istədin, istəmədin, gedəcəksən. Ələlxüsus ütü qaynardırsa.
***
Ağzı da “haylhitler” iylənirdi.
***
- Gədə havalanıb,–donquldandı, ancaq həmişə başa düşürdü ki, altı uşağın varsa, belə şeylər mütləq baş verəcək.
***
- Oğul, eşidirsən, qaraya boyanıb küçədə gəzişmək olmaz?
Rudini maraq bürüdü və çaşıb qaldı. Ayı artıq sökmüşdülər və o indi sərbəst şəkildə yuxarı, aşağı hərəkət edə, fikirləri kimi utancaq və qaraqabaq olan oğlanın üzünə dama bilirdi.
- Ata, niyə olmaz?
- Çünki səni apararlar.
- Niyə?
- Çünki qara olmağı istəmək olmaz və ya yəhudi, ya da bizdən olmayan kimsə.
- Bəs bu yəhudilər kimdir?
- Köhnə müştərim qerr Kaufmanı tanıyırsan? Ondan sənin üçün çəkmə almışdıq.
- Hə.
- Bax, o yəhudidir.
- Bilmirdim. Yəhudi olmaq üçün nəsə pul ödəməlisən? İcazə lazımdır?
- Yox, Rudi.–Qerr Ştayner bir əli ilə velosipedi aparırdı, bir əli ilə Rudini. Söhbəti davam etdirməyə çətinlik çəkirdi. Oğlunun qulağındakı barmaqlarını zəiflətməmişdi. Yadından çıxmışdı ki, onun qulağını tutub.–Bu alman və ya katolik olmaq kimidir.
- O. Bəs Cessi Ouenz katolikdir?
- Bilmirəm!–Bu yerdə onun ayağı velosipedin pedalına ilişdi və o qulağı buraxdı.
Bir müddət sakitcə getdilər, sonra Rudi dedi:
- Ata, mən sadəcə Cessi Ouenz kimi olmaq istəyirəm!
Bu dəfə Qerr Ştayner ovcunu oğlunun təpəsinə qoyub izah etdi:
- Bilirəm, oğul. Sənin əla sarı saçların və böyük etibarlı mavi gözlərin var. Belə olduğuna görə xoşbəxt olmalısan, başa düşdün?
***
Oğlan özünü kömürlə qaraldıb dünyanı fəth edən dəli idi.
Qız sözsüz qalan kitab oğrusu idi.
***
Və gərəksiz yerə mənə göstərəcək ki, təsadüfdən təsadüf doğur. Eynilə risk özündə yeni risk, həyat yeni həyat, ölüm isə yeni ölüm gəzdirdiyi kimi.
***
Bilirsinizmi, kimsə alman faşizminin antisemitizmdən, hədsiz coşqun rəhbər və hirsli qoyun millətdən doğduğunu deyə bilər. Ancaq bütün bunlar almanların bir maraqlı məşğuliyyətə məhəbbəti olmasaydı, nəticə verə bilməzdi.
Yandırmaq məşğulliyəti.
Almanlar nəsə yandırmağı sevirdilər. Dükanları, sinaqoqları, Reyxstaqları, evləri, şəxsi əşyaları, öldürülən insanları və təbii ki, kitabları.
***
Demək olar ki, istənilən ümidsizlik kimi hər şey aşkar əmin-amanlıqdan başladı.
***
Xoşbəxt olmağın yolları:
1. “Qəbirqazana təlimat”-ın oxunub qurtarması.
2. Mariya bacının qəzəbindən xilas olmaq.
3. Milad gününə hədiyyə edilmiş iki yeni kitab.
***
Bavariya qəbirqazanlar birliyi adından ümid edirik ki, sizi əyləndirməyə və məzarçı işinin öhdəlikləri, texniki təhlükəsizliyi ilə əlaqədar hər şeyi öyrətməyə müvəffəq olmuşuq.
Dəfn incəsənəti karyeranızda uğurlar arzu edir və ümid edirik ki, kitabımız nədəsə köməyinizə çatacaq.
***
O başa düşdü ki, təxmini bacarmaq həqiqətən bacarmaqdan xeyli asandır.
***
Məgər qorxduğunu boynuna almaq qorxaqlıqdır? Yaşadığına sevinmək qorxaqlıqdır?
***
Məncə, insanların dağıntıya baxmaqdan xoşu gəlir. Qum qalaları, karton evlər–bunlardan başlayırlar. İnkişaf bacarığı insanın böyük məharətidir.
***
Yaxşı oğruya çoxlu müxtəlif keyfiyyət gərəkdir. Gözə çarpmamaq. Ədəbsizlik. Diribaşlıq. Amma hamısından vacibi axırıncı tələbdir.
Bəxti gətirmə.
***
Heç kimin bəxti bir ildə iki dəfə gətirə bilməz, hələ bir gündə demirəm.
***
Barmaqlarından çemodan, dəmir, “Mənim mübarizəm” və yaşama iyi gəlirdi.
***
Şillə yeyib gülümsəməyin nə olduğunu təsəvvür edin. İndi təsəvvür edin ki, bu sutkada iyirmi dörd saat davam edir. Bu elə yəhudini gizlətmək demək idi.
***
Ölümün də ürəyi var.
***
Torpağın altında, Almaniyanın Münhen şəhərində iki nəfər zirzəmidə dayanıb söhbət edirdi. Lətifə başlığına oxşayır:
- Bir sözlə, zirzəmidə alman və yəhudi oturub…
Lakin bu lətifə deyildi.
***
Deyirlər, müharibə ölümün ən yaxşı dostudur. Ancaq başqa nöqteyi-nəzər təklif etməliyəm. Müharibə mənim üçün imkansız bir şey tələb edən yeni rəis kimidir. Arxamda durur və dayanmadan bir şeyi təkrar edir: “Edin, edin…” və tər tökürsən. Yerinə yetirirsən. Rəis isə minnətdarlığını bildirmir. Daha çoxunu istəyir.
***
Ürək hələ titrəyirsə, əlləri isitmək çətindir.
***
“Sonuncu qərib insan”. Lizel kitabı rəfdən çıxaranda o sakitcə nəsə pıçıldadı. Toz oyandı.
***
Əlbəttə, müharibədə öldürürlər. Ancaq yanında yaşayıb nəfəs alan birini öldürürlərsə, torpaq həmişə ayağının altından qaçır.
***
Səndən oğurlananı oğurlamaq. Ləzzət edir, düzdür?
KKO