"Cümhuriyyət deyilən zaman hamıdan əvvəl Əhməd Cavad yada düşür. Üçrəngli poeziya bədii yaddaşa ilk öncə məhz onun qələmi ilə həkk olunmuşdur. Milli oyanış, xalq hərəkatı, türk xalqlarının birliyinə çağırış, xalqın yaddaşına qayıdış kimi duyğular Əhməd Cavad şeirlərinin ruhuna hopmuşdur. Şairin yaradıcılığında Azərbaycan, Qafqaz, Turan, Türk dünyası obrazı qabarıq verilmişdir.
Əhməd Cavad (Cavad Məmmədli oğlu Axundzadə 1892-1937) Şəmkir rayonunun Seyfəli kəndində anadan olmuşdur. Kənd məktəbini bitirdikdən sonra təhsilini Gəncədə müsəlman ruhani seminariyasında davam etdirmiş, burada rus, ərəb, fars dillərini mükəmməl öyrənmiş, Hüseyn Cavid və Abdulla Surun tələbəsi olmuşdur. 1910-cu ildən başlayaraq lirik şeirlər və tənqidi məqalələrlə müxtəlif qəzet və jurnallarda iştirak etmişdir.
Birinci Dünya Müharibəsi illərində o, rus-türk cəbhəsi xəttində müharibədən zərər çəkmiş dinc əhaliyə yardım göstərən cəmiyyətin üzvü və katibi olmuş, inqilabdan əvvəl və sovet hakimiyyətinin ilk illərində Gəncədə, Hacıkənddə, Quba rayonunun kənd məktəblərində müəllimlik etmiş və 1926-cı ildə Ali Pedaqoji İnstitutunu bitirmişdir. Ədəbiyyat cəmiyyətinin katibi (1924-1926), Kənd Təsərrüfatı texnikumunun müəllimi (1929), Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunun dosenti (1927-1934), həmin institutun dilçilik kafedrasının rəhbəri (1934-1935) vəzifələrində çalışmışdır. Əhməd Cavad 1935-ci ildən ömrünün sonuna kimi "Azərnəşr"in bədii şöbəsində redaktor kimi fəaliyyət göstərmişdir.
Əhməd Cavadın poetik əsərləri zərif lirik-romantik üslubu, dil təravəti, realist və demokratik məzmunu, sadəliyi və xəlqiliyi ilə seçilir. Milli tarix, fəlsəfə və mənəviyyatla bağlı elə bir motiv yox idi ki, Əhməd Cavad ona toxunmamış olsun. Təkcə üçrəngli bayrağa aid altı nəğmə yazıb, "Dilimiz" şeirini qələmə alıb, əlifbaya poeziya həsr edib. C.Cabbarlı ilə birgə latın əlifbasını müdafiə edən iki ziyalıdan biri olub. Türklərlə Balkan hərbində iştirak edib. Birinci Dünya Müharibəsində şərq cəbhəsində ermənilərə qarşı vuruşub.
Əhməd Cavad Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə həm də görkəmli tərcüməçi kimi də daxil olmuşdur. O, Şekspirin "Otello" pyesini, A.S.Puşkinin "Kapitan qızı", "Tunc atlı", F.Berezovskinin "Ana", M.Qorkinin "Mən necə oxumuşam", "Çocuqluq", T.Şevçenkonun "Kobraz", Fransua Rablenin "Qarqantua və Pantaqruel" əsərlərinin bədii tərcüməsinin müəllifidir.
Əhməd Cavad öz poeziyasında hər şeydən əvvəl azadlığı, Vətən şərəfini tərənnüm edir. Göygölə, Qara dənizə, dəli Kürə, milli bayrağa ən gözəl şeirləri o dövrdə Ə. Cavad yazmışdır. "Azərbaycana" şeirində Vətənə həsrəti, nisgili əks olunmuşdur:
Coşmuşdu ürəyim, şişmişdi başım,
Zülmkar olmusan, axıdıb yaşım!
Ey gözəl Vətənim, ey dağım-daşım,
Bir sazım olsaydı söylərdim sana!
Nə gücdür ayrılıq, doymamış yardan,
Artırdı dərdimi hər keçən karvan!
Duysaydım səsini bir yanıq tardan
Bilməzsin nə söylər, neylərdim sana!
Boğar dəryasından bir qoşun səsi,
Söylər ki, könlünün yoxmu gecesi?
Sənsiz ki, ilhamın gəlməz nəfəsi,
Gəlsəydi, şairlik eylərdim sana!
Kəsmişdi yolunu keçilməz dağlar,
Bənimlə bərabər ormanlar ağlar!
Ey göz işlədikcə görünən bağlar,
Əhd ilə bir salam göndərdim sana!
Əhməd Cavadın yazdığı "Çırpınırdı Qara dəniz" isə az qala milli himn qədər kütləvi şəkildə oxunulan və sevilən bir əsərə çevrilmişdir:
Çırpınırdı Qara dəniz
Baxıb Türkün bayrağına!
"Ah!..." deyərdim,heç ölməzdim
Düşə bilsəm ayağına.
Ayrı düşmüş dost elindən,
İllər var ki,çarpar sinən!..
Vəfalıdır gəldi,gedən,
Yol ver Türkün bayrağına!
İncilər tök,gəl yoluna,
Sırmalar səp sağ,soluna!
Fırtınalar dursun yana,
Salam Türkün bayrağına!
"Həmidiyyə" o Türk qanı!
Həç birinin bitməz şanı!
"Kazbek" olsun ilk qurbanı!
Heyran Türkün bayrağına!
Dost elindən əsən yellər,
Bana şer,salam söylər.
Olsun turan bütün ellər
Qurban Türkün bayrağına!
Yol ver Türkün bayrağına!!!
Əhməd Cavad türkün başında qatılaşan dini, milli, qövmi genosidə qarşı duranlardan biri olmuşdur. Elə buna görə də həmişə təqib edilmiş, "xalq düşməni" adlanmışdır. Üç dəfə həbs olunmuş, həyat yoldaşı sürgünə, üç oğlu koloniyaya göndərilmişdir. Himnimizin sözlərini yazan bu dahi şair repressiyanın ilk qurbanlarından olmuşdur. Şəxsiyyətə pərəstiş dövrünün zorakılığına məruz qalan Əhməd Cavadın həyatı 1937-ci ilin 9 oktyabrında faciəli şəkildə qırılmışdır.
Bu isə onun "Bən kiməm" adlı şeiridir.
Soranlara, bən bu yurdun
Anlatayım nəsiyəm:
Bən çeynənən bir ölkənin
"Haqq!" bağıran səsiyəm!
Bən şairəm, doğru, amma
Başqa dilim, diləyim!
Bu gördüyüm xərabədə
Nə nəşidə söyləyim?!
Toxundumu yazdıqlarım
Qəlbin incə telinə?
Bax, nə haqsız bir axın var
Yoxsulların elinə?!
Sən nə dersən bu sevdalı,
Həm bu dərdli gedişə?
Ey yarımın həsrətilə
Boynu bükük bənövşə!..
Bən qıyamam yar gəlirkən
Salladığım məndilə,
Ah, ey fələk, ağlar isəm
Göz yaşımı kim silə?..
XƏBƏR LENTİ
Sızanağa səbəb olan 4 dəriyə qulluq xətası
Murad Bozun keçmiş xanımı TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
Orta maaş nə qədərdir?
Günün qoroskopu: məqsədə doğru inamla irəliləyə bilərsiniz
Bakı metrosunun yeni qatarları gəldi
Kartofun topdansatış qiyməti də artdı
Məscidlərdə kitabxanalar yaradılacaq
"Youtube"dan möhtəşəm yenilik
Dünyanın ən yaşlı tısbağası 121-ci ad gününü qeyd edib
Təhlükəli selfi
Sıxıldığınız zaman bunları edin
Madonna 6 övladının FOTOsunu paylaşdı
Tox tutan qidalar
Pendirli kek (foto-resept)
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun direktoru qovuldu
Böyük it və balaca küçük
Xəstə oğlunun ən böyük arzusunu reallaşdırdı-FOTO
Bir kişini necə dəyişmək olar?
Tibb bacısı "Barbi"yə oxşamaq üçün sərvət xərclədi
Prezident: “Dünyada Türkiyə və Azərbaycan qədər bir-birinə yaxın iki ölkə tapmaq çətindir”
Koronavirusa inanlar, inanmayanlar və onunla üz-üzə qalanlar - VİDEO
İlhamə Quliyevanın adına şərab buraxıldı - “Madonna of Azerbijan” - FOTO
Sizcə onun neçə yaşı var?-(FOTO)
Azərbaycan tarixindən yüz şəxsiyyət-100 (son)
Nadejda Savçenko aclıq elan etdi
Azərbaycanda atasız uşaqların STATİSTİKASI
Hakerlər Mərkəzi Bankın saytını dağıtdı
Baxmaqdan doymayacağınız 11 göz makiyajı
Vaqon problemi
2019 gəlin makiyajı trendləri
Duşdakı böyük təhlükə
Malayziyanın itmiş təyyarəsindən xəbər var
Payız fəslinə uyğun ayaqqabılar
Hansı bürc nəyə nifrət edir?
Düşündürücü sözlər
Günün qoroskopu: qeyri-sağlam rəqabət var
Bakı şəhərində inşa edilən möhtəşəm tunel tipli yol qovşağı tamamlanmaq üzrədir
Hibrid noutbuk təqdim olundu
Ombudsman Məleykə Abbaszadəyə müraciət etdi
“WhatsApp” vasitəsilə baş verən fırıldaqçılıqla bağlı XƏBƏRDARLIQ
Priyanka Çopra məşhur müğənniyə ərə getdi-FOTO
Keyt Middlton sadəliyi ilə diqqət çəkdi-FOTO
"WhatsApp"-da yenilik!
Gözəllik üzrə ekspertiniz - mobil telefon
“Qarabağ” gedir
"Bizim Tarla" Yaşıl noxud məhsulu - Artıq yeni görkəmdə!
Qarnımdakı piylər ərimir deyənlərin yol verdiyi səhvlər
Azərbaycanda ən çox hansı sosial şəbəkələrə maraq var? - STATİSTİKA
Məşhur cütlük ayrıldı
Demet etiraf etdi: “Okan üçün darıxıram”
- ŞƏRHLƏR