Qarşısı alınmaz dəhşət, ürəkdağlayan kədər… Bu əsər dəli bir insanın hallüsinasiyasıdır sanki.
Belə ki, Edvard Munkun “Çığırtı” sı heç də dəhşətin spontan ifadəsi olmayıb, real bir hadisənin tam dəqiqliklə kətan üzərinə köçürülməsidir.
Əsərdə rəssama yaxşı tanış olan yer, Ekeberq təpələrinə gedən yol təsvir olunub. Kətan üzərinə köçürülən bu mənzərə barədə Munk hələ öz gündəliklərində, 22 yanvar, 1892-ci tarixdə, yazır: “Mən iki yoldaşımla gəzintiyə çıxmışdım. Günəş qüruba doğru yaxınlaşırdı. Məni həzin bir qüssə bürüdü. Birdən səma al-qırmızı rəngə boyandı. Mən dayandım və barmaqlığa söykəndim. Tünd-mavi səmada və şəhərin üstündə sanki alov dilləri oynayırdı. Dostlarım yollarına davam elədilər, lakim mən yerimdədonub qaldım. Qorxudan titrəyərək, Təbiətin dəhşət dolu çığırtısını bütün qəlbimlə eşidirdim sanki.” Bütün bu yaşananlar, həmin dəqiqə rəsmə köçürülmədi. Munkun arxivindəki sənədlərə nəzər salaq, rəssamın öz əliylə yazdığı qeydlərdən birində deyilir ki, 1893-cü ildə yaradılmış “Çığırtı”, onun 1884-cü ildəki xatirələri əsasında yaradılıb.
Bəs nəyə görə Munk, üzərindən 9 il keçsə də, bu hadisəni belə yadında saxlayıb və onu rəsmə çevirməyi qərara alıb? Yalnız 2003-cü ildə fizik Rassel Dyoşer və astrofizik Donald Olson buna aydınlıq gətirə bildilər. 1883-cü ilin avqustunda İndoneziyada 36 min insanın ölümü ilə nəticələnən Krakatau vulkanının püskürməsi baş vermişdi. Və nəticədə atmosferin yuxarı təbəqələrinə vulkanik mənşəli kül yığılmışdır ki, bu da günəş şüalarının təsiri nəticəsində, qürub zamanı səmada al-qırmızı rəngin əmələ gəlməsinə səbəb olurdu. Bu qeyri-adi hadisə dünyanın müxtəlif yerlərində təzahür eləmişdir. Belə ki, rəssam Vilyam Eskroft Temza sahilində apokaliptik qürubu müşahidə elədiyini öz qeydlərində bildirmişdir. Pensilvaniya ştatındakı qəzetlərdən birində isə, göydə Amerika bayrağının zolaqlarının görünməsi barədə yazı getmişdir. Beləliklə vulkanın izlərini 1883-cü ilin noyabrından 1884-cü ilin fevralına qədər, Norveçin paytaxtı da daxil olmaqla, dünyanın müxtəlif yerlərində insanlar səmada müşahidə edə bilmişdilər. Beləliklə, Karakatau vulkanı nəinki atmosferdə həmçinin incəsənətdə də böyük iz buraxmışdır.
Əsərdə ön plana çəkilən üz elə əslində Munkun özüdür. Əsas cizgilər burda tam təsvir olunmasa da, dəhşət hissi yaşıyan hər bir insana xas olan ümumi cizgilər burda dəqiq aydın təsvir olunub. Munkun yaradıcılığını araşdıran prof. Robert Rozemblyumun araşdırmasına görə uzunsov, sərt formada olan baş və ona sıxılmış əllər, həmin vaxtlarda Fransa muzeylərində insanlara təqdim olunan “Peru mumiyası”dan götürülmüşdür.
Əsərdə diqqət çəkən bir an da var. Munkdan uzaqlaşan dostlar. Bu əsərdəki tənhalıq hissini daha da qabarıq ifadə edir.
Alman incəsənət tarixçisi Ulrix Bişofa görə, Munkun yaradıcılığında kölgə elementi, keçmiş və ölümü təsvir edir. Bu hardasa onun uşaqlıq xatirələriylə bağlıdır. Belə ki, rəssam anasının və bacısının vərəm xəstəliyindən ölümünün şahidi olmuşdur.
Müəllif: Dünya Rəssamlığı
XƏBƏR LENTİ
Rita Ora yay tətilində də maskasını çıxarmır - FOTO
Azərbaycanda təbii qaz təchizatçısı dəyişib - QƏRAR
Bakıda daha bir möhtəşəm tikili-FOTO
Xəbərdarlıq: həkim məsləhəti və ya profilaktik tədbirlərə ehtiyac var
Yeniyetmələrin 71 faizi Facebookdan istifadə edir
Yuxular və yuxuyozmalar (10)
Gürzə (foto resept)
Spinozanın düşüncələri
Ətli, kələmli, pomidorlu salat (foto resept)
"Körpə ayı" tortu (foto resept)
Şakira xəstəxanaya yerləşdirildi-FOTO
Venesiyada maraqlı tapıntı
Düşmənin çox sayda hərbi texnikası məhv edildi - SİYAHI
"Büdcəyə dəyişiklik olunacaq"
Aya iki bombardmançı təyyarə GÖNDƏRİLİR
Smurfiklər şəhəri - FOTO
Koronavirusa isti hava şəraiti təsir edəcək? - Alimlərdən açıqlama
Sağlam dəri üçün təbii maskalar
Kəlbəcər rayonundan 80 minə yaxın məcburi köçkün var
Bakı sakinlərinə şad xəbər: yeni yol açılır
Brad Pitt hansı qadınlara aşiq olur?
HAVA necə olacaq?-19 Sentyabr
Evdə saç rəngini açmaq üçün 2 təbii üsul
Mazurka piroqu
Fonetika - Hərflər (1)
Biskvitlı tort (foto resept)
Tez-tez çimmək ziyandır?
COVID-19 xəstəsi 14 gündən sonra başqasını yoluxdura bilərmi? - VİDEO
Mimikaki
Modapərəst qadınların Must-have geyimləri
Sinoptiklərdən qeyri-sabit hava vədi: şimşək çaxacaq, dolu düşəcək
"Supermen" olmaq istəyirsiniz?
Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva ilin idman təşkilatçısı elan edilib
O yaşda beyin duru
Təcili inflyasiya tapşırığı verildi
Bu qeyri-adi məxluq hər kəsi heyrətləndirir!-VİDEO
Sergey Şoyqu: “Qarabağda dinc bir həyat qurulacağına ümidvaram”
Ronaldodan alqışa layiq ADDIM
Azərbaycanda nikahdankənar doğum halları araşdırılacaq
Bu gün Ümumdünya Qan Donoru Günüdür
2020-ci ilin ayaqqabı trendləri
“Azercell” abunəçilərinə xəbərdarlıq edib
Sevin bir-birinizi...
Son zamanlar uşaq ədəbiyyatına maraq niyə azalıb?
Qadının mədəsində bolt aşkarlandı-FOTO
Bayram üçün kombin tövsiyələri
Xoruzların səhər banlamasının səbəbi öyrənildi
"Süd çörək" (foto-resept)
"Mançester Yunayted"in yeni baş məşqçisi rəsmən bəlli oldu
Səudiyyə Ərəbistanında ilk dəfə qadın baş redaktor oldu
- ŞƏRHLƏR