Bu ad hər xatırlandıqca eyni anda həm qürurlandırıb,həm hüzünləndirən qüdrətə malikdir mənim üçün.Düşünən beynimiz ,yarımçıq qalan romantikamız,susdurulan dilimiz,dahi səma şairimiz!
İlk bəhs edəcəyim Cavidin Topal Teymur əsəridir. Bu əsəri bir növ Cavidin tarixə səyahəti kimi qiymətləndirmək olar.O dövrə Cavid gözü ilə işıq salınıb sanki.Həmişəki kimi Cavidin müharibəyə,zorakılığa və ədalətsizliyə olan kəskin baxışı əsərin hər cümləsində özünü biruze verir.Əsərin əsas ideyasi müharibəyə bəslənən nifrətdir.O,Topal Teymur ve Bəyazidin arasındakı ədavəti tənqid etmiş,qardaş xalqların müharibəsinə ikrah oyatmaga çalışmışdır. Mən şair Kirmani obrazında azacıq da olsa Cavidi gördum.
O,qüdrətli Topal Teymurdan zərrə qədər çəkinməyərək həqiqətləri söyləməkdən boyun qaçırmırdı. Əsərin demək olar ki,hər cümləsində hikmətli və dəyərli fikirlərlə qarşılaşmaq mümkündür.Bu insan əsl söz sehrbazı olub.Hər kəliməsində nə qədər mətləblər gizlidir. Əsərin sonunu Cavid həmişəki kimi ənənəsinə sadiq qalaraq ən təsirli sözlərlə yekunlaşdırmışdır. “Sen kor abdal,ben deli bir topal! Eger dünyanın zərrə qədər dəyəri olsaydı,yığın-yığın insanlara,ucu-bucağı olmayan memləkətlere senin gibi bir kor, menim gibi bir topal müsellet olmazdi.!”
AzərRomantik fəlsəfi poemanın ən gözəl nümunələrindən sayılan bu əsər Cavid yaradıcılığının dəyərli incilərindəndir.Bu əsər Cavidin Azerbaycan haqqında fikirlərinin təzahürüdür.Eyni zamanda Şərq və Qərb arasındakı kəskin fərqlər geniş şəkildə təsvir edilmişdir. Poemada Azərin səyahətlərindən,getdiyi yerlərin fərqli xüsusiyyətlərindən və oralarda şahidi olduğu müxtəlif hadisələrdən danışılır. Azər Cavidin dram əsərlərində olan obrazlara bənzəsə də,məncə,bu elə Cavidin özüdür.Onun haqsızlığa üsyanı,cahilliyə və xürafata olan nifrəti,cəmiyyətdəki ədalətsizliklərə qəzəbi bu obrazda özünü biruze verir. Təsadüfi deyil ki,poemanın bir çox yerlərində Almaniyanın Berlin şəhərindən söhbət açılır.
Cavid 1926-1928 illərdə Almaniyada gözlerine görə müalicə almış və burda şahidi olduğu hadisələr haqqında şəxsi qenaətlərini Azər obrazı vasitəsi ile ifadə etmişdir.Azər millətini,vətənini müasir ve inkişaf etməkdə olan ölkələr sırasında görmək istəyir.O cəmiyyəti köhnəlmiş beyinlərdən arındırmaq,yeni fikirli ,çağdaş düşüncəli insanlarla zəngin,dünyanı obyektiv dərk etməyi bacaran bir xalq arzusundadır.Onun səfərləri əyləncə və səyahət xarakterli deyil ,o yenilikləri öyrənmək,bunları öz vətənində və millətində də görmək istəyindədir.Əsərdə mənim ən çox təsirləndiyim yerlərdən biri qar yağanda küçədə olan uşaqların söhbətləri oldu.Bir çoxumuzun romantik abu-havayla qarşılaşdığımız bu təbiət hadisəsinə Cavid küçədə gecələməli olan uşaqların gözü ilə nəzər salır.İsti evində oturub pəncərədən qarı seyr edən insanlara ruh yüksəkliyi getirən qara küçə uşaqlarının necə üzüldüyünü kədərlə ifade edir. Adətən poemaların sıxıcı olduğunu deyirlər,lakin mən Cavidi həmişəki kimi həsrət və məhəbbətlə oxudum…
İblis..Müharibə mövzusunda yazılmış bu dəyərli əsər Cavid yaradıcılığının zirvəsi hesab olunur. Əsərdə bəşəriyyətin əbədi və əzəli bəlası olan müharibənin səbəbkarını İblis olaraq qələmə verən ədib əslində İblisin insanın öz xislətinde gizlənən bir şey oldugunu , lazım oldugu zamanda ortaya çıxıb,gizləndiyini göstərməyə çalışır.Fəlsəfi baxımdan böyük dəyərə sahib olan bu əsərdə bir çox məqamlara toxunulmuş ,insanın şər əməlləri qınanmış,müharibə tənqid olunmuşdur.
Dünya ədəbiyyatından tanış olduğumuz cildlik əsərlərdə verilen fikirləri Cavid iki misraya sığdırmağı bacarmışdır həmişə.. Bu əsərdə də bunun şahidi oluruq. Əsərin hər misrasındakı dərin mənalar,hikmətli sözlər Cavidin zəngin mənəviyyatından xəbər verir. Əsərin sonundakı İblisin monoloqu haqqında saatlarca danışmaq,müzakirə etmək,səhifələrcə yazmaq olar. Bu cümlələrdə insanların bütün ikiüzlülükləri,saxtakarlıqları,xəyanətləri,nadanlıqları,cahillikləri təsvir edilmişdir. İblisin her yerdə, hər məkanda,hər dində ,hər qəlbdə kök atdığını,lakin heç kimin bunu etiraf etməyib ona nifrət etdiyini,ona sitayiş edib özünü yaxşı insan kimi göstərdiyini kəskin və təsirli şəkildə dilə gətirir. Cavidin fikrincə bəşəriyyətin bütün bəlalarından məsul tutmaq üçün İblis axtamağa ehtiyac yoxdur,İblis insanın özüdür. “İblis nədir?-Cümle xeyanetlere bais… Ya her kese xain olan insan nedir?-İblis!” Bu misraları oxuyarken setirlərdəki od-alov gözlərimi yandırdı sanki. Cavidin bu cümleleri hansı hiss və həyacanla yazdığını bir anlıq xəyalımda canlandırdım.
O,ömrünü xalqın yolunda şam kimi əritməyə həsr etmişdi,lakin buna belə reva görmədilər ona.. Onu hər xatırladıqca qəlbimdə səbəbini bilmədiyim bir ağrı hiss edirəm. Onun həyatı,yarımçıq qalan yaradıcılığı hər oxuduqca ,hər düşündükcə qəhərləndirir məni.
Səma şairi əminəm ki,səmadan bizə baxır və hər birimizin qəlbində gizlənən İblisləri görür… Hər birinizə Cavidi oxumağı və onu bütün varlığınızla anlayıb,hiss etməyi arzu edirem.Oxumaq istəyənlərə xoş mütaliələr.
Aygün Ələkbərova
XƏBƏR LENTİ
Təhsil naziri iki şöbə müdirini işdən çıxardı
Ramazan ayının 11-ci gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
Bayden Rusiyanı hədələdi: “Əgər qalib gəlsəm...”
Medvedev: "Rusiya tənəzzülə uğraya bilər"
Selin Şekerci ilk dəfə onunla görüntüləndi-FOTO
Rola görə inanılmaz dəyişikliyə məruz qalanlar
Prezidentdən manat açıqlaması
DİQQƏT: “ASAN xidmət” 4 gün işləməyəcək
I sinfə qəbul dəyişir
Merve Boluğur müflis oldu
Özümüzü tanıyırıqmı?
Turist qadınları öldürənlər cəzalandırıldı-FOTO
Sosial şəbəkədə istifadəçilərinə müraciət edildi
Ənliklərdən ənlik bəyənə bilmirsinizsə
“Facebook” sifətləri tanıyan startapı aldı
İmtahanın nəticələri AÇIQLADI
Sahibkarlardan İlham Əliyevə müraciət
Bir maşının neçə sürücüsü ola bilər?
Sağlam qidalanma proqramı
Prezident İlham Əliyev yenidən jurnalistlərin dostu seçildi
İcbari tibbi sığorta xidmətlərinə nələr daxildir? - SIYAHI
Azərbaycanın futbol klublarında yenilik
"Cəbhə xəttindəki gərginlik Formula 1-ə təsir etməyəcək"
Hamiləlikdə qidalanma
2012-ci ilin hamilə paltarları
Tuba Büyüküstün SAÇ STİLİNİ dəyişdi - FOTO
17 illik rəfiqələr bacı olduqlarını öyrəndilər-FOTO
Azərbaycan millət vəkilləri Brüsseldə keçirilmiş “Parlamentlərdəki qadınların Qlobal Forumu” adlı Zirvə Toplantısında iştirak etmişlər
Nazirlikdən 66 şagirdin durumuna münasibət
38 uşaqlı ana: "Daha övlad sahibi olmaq istəmirəm" - FOTO
Gecə geyimləri
Hava haqqında - 14.02.2014
Birinci xanım Mehriban Əliyevaya Veliko Tırnovo şəhərində fəxri vətəndaş və fəxri doktor diplomları təqdim edilib
Möhtəşəm üzük modelləri
Uşaq telefonu təklifi hələ öyrənilir
Mənim seçdiklərim
Uşağınızı cəsarətləndirmək üçün 20 ifadə
Dəbli kişi gödəkçələri
Xanımların sevimli geyim aksessuarı
Sirkdən heyvanları yığışdırdılar - ŞOK QƏRAR - FOTO
Bir-birini başa düşməyən ailənin yükünü kim çəkir?
Günün qoroskopu: Qəfil görüş, məktub, telefon zəngi ola bilər
Cennifer Lopez məktəbli "forması" geyindi- FOTO
Prezident “AzerGold”a üç milyon manat vəsait ayırdı - SƏRƏNCAM
Məşhurlar və övladları
Qızınıza söyləməməniz lazım olan 10 söz
2012-nin stil ikonları
Bu rayonlarda qaz kəsiləcək
SƏNİ SEVMƏK
500 milyon smartfon təhlükə altındadır
- ŞƏRHLƏR