Bu gün də sizə yazıçı-publisist, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nübar xanım Həkimovanın araşdırması nəticəsində əldə edilmiş mənbəyə əsasən cəfərinin çoxumuza məlum olmayan kimyəvi və müalicəvi xüsusiyyətlərini təqdim edəcəyəm. Ümid edirəm ki, faydalanacaqsınız.
Qədim yunanlar cəfərini uzun müddət müqəddəs bitki kimi qoruyub saxlamış və uzun müddət ondan tərəvəz və ədviyyat kimi istifadə olunmasına icazə verməmişlər. Cəfəri zəngin kimyəvi tərkibinə görə digər tərəvəz və meyvələrdən fərqlənir. Onun yaşıl kütləsinin tərkibindən çoxlu miqdarda vitamin, makro və mikroelementlər aşkar olunduqdan sonra dietoloqlar cəfərini kökdən sonra ikinci yerə yerləşdirmişlər. Qədim Roma və yunan xalqları hələ bizim eradan qabaq cəfəridən müalicə və ədviyyat bitkisi kimi geniş istifadə
etmişlər. Dərman bitkisi kimi də qədimdən məlumdur. Cəfəri bağırsaqları yumşaldır, təri qovur, ağrıları sakitləşdirir, yeni əmələ gələn xərçəng, şişlərinin sorulub sağaldılmasına kömək edir, öskürək zamanı nəfəs almanı asanlaşdırır, qara ciyər və selikli toxumanın fəaliyyətini normallaşdırır və s. Onun cavan yarpaqlarından ət, balıq, şorba, borş bişirilməsində və tərəvəzdən hazırlanmış müxtəlif xörəklərin dadını və tamını yaxşılaşdırmaq üçün istifadə edirlər. Təzə cəfəri yarpaqlarında 37% zulal, 58-290% mq C vitamini, 1,7
mq% /9-kurotin, 8,1% karbohidrat maddələri, 1,5% sellüloza, 1,1% mineral maddələr, 0,1% üzvi turşular, 150-300 mq % karotin A provitamini, az miqdarda B1, B2, PP vitaminləri aşkar edilmişdir.
Cəfərinin tərkibində efir yağının olması onun istifadə olunma sahələrini ildən-ilə genişləndirir. Belə ki, toxumlarının tərkibində 2-7%, yaşıl yarpaqlarında 0,02-0,3%, qurudulmuş kök hissəsində 0,08%-ə qədər efir yağı müəyyən edilmişdir. Tərkibindəki efir yağının əsas komponentləri apiol-C12H1404, pinen, miristisin CMH1203, fenol, stearin və palmitin, apiol turşuları, berqapten və kumarin aşkar olunmuşdur. Toxumlarının tərkibindən daha bir neçə maddə– 22% piyli yağ, alfapinin-C26H28N14, diosmin- C28H32015 flavonoidleri, yarpaqlarından 0,08% efir yağı, karotin, askorbin turşusu, çiçəklərindən kversetin və kempferol, kökündən isə apigenin flavonoidləri, berkarton, 1,5% zülalı maddə, 11% sulu karbohidrat, 1,3% sellüloza, 0,1 % üzvi turşu, l,l%o mineral maddələr, 35-68 mq% C vitamini, 1,00 mq% PP, B,, B2, K, karotin vitaminləri tapılmışdır.Yaşıl hissəsindən 9,3% kul, mq/q%-lə K-51,50, 19,90- Ca, 4,90-Mg, 0,40-Fe makroelementləri, mq%>-lə 0,13-Mn, 1,95-Ci, 1,03-Zn, 0,18-Co, 0,15-Cr, 0,18-A1, 0,50-Ba, 0,03- V, 3,25-Se, 0,35-Ni, 0,28-Sr, 0,08-Pb, 0,48-1 və s. mikroelementləri aşkar edilmişdir. Cəfəridən tərəvəz və ədviyyat məqsədləri üçün onun iki illik xammalından istifadə edilir. Bitkinin əsasən kök və yerüstü yaşıl hissəsi yeyinti məqsədləri üçün tətbiq olunur. Cəfərinin tərkibində çoxlu miqdarda K, Ca, Fe və P makro-elementləri aşkar edilmişdir. 100 q cəfəri yarpağından orta hesabla 7 mq karotin, 160 mq C vitamini, B vitamini qrupu, 1000 mq K, 41 mq Ca, 120 mq P aşkar edilmişdir. l00 q kükündən 41 mq C vitamini, 0,03 mq karotin, B vitamini qrupu və 56 mq P elementi tapılmışdır.
Cəfəri qatqı kimi şorbanın, müxtəlif salatların, qiymənin, piroqun, şorbanın, mayonezin, ən çox isə yumurta və tərəvəzdən hazırlanmış xorəklərin tərkibinə qatılır. Cəfəridən ən cox pendirin tərkibinə tam, xoş iy, kartof xörəklərinə ətirli iy və xoş tam vermək üçün istifadə edilir. Cəfəridən alınan ekstraktlar orqanizmin müdafiə qabiliyyətini artırır, əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırır. Cəfəri yarpaqlarının tərkibindəki C vitamininin miqdarı limondakından 2 dəfə çoxdur. Orqanizmi A vitamini və dəmirlə təmin edir.
Cəfərinin kök və toxumlarından hazırlanan cövhər və dəmləmələr sidik yollarına yaxşı təsir edir, dərinin vəziyyətini və həzm sistemini yaxşılaşdırır, sidiyin orqanizmdən kənar edilməsini sürətləndirir, qan damarlarının divarlarını möhkəmləndirir, mədə və bağırsaq əzələlərini gərginlikdən azad edir. Ürəyi zəif olanlara maddələr mübadiləsi pozuntularında və eləcə də döş və qarın boşluğunda yığılıb qalmış artıq suların kənar edilməsində cəfəri dəmləmə və cövhərlərindən qəbul etməyi məsləhət görürlər. Böyrəyin xroniki xəstəliklərində sidiyin kənar edilməsi üçün aşağıdakı reseptdən istifadə etməyi məsləhət görürlər: 1 çay qaşığı cəfərinin toxumlarından götürüb 1 stəkan qaynar suda dəmləyib gündə 3 dəfə stəkanın 1/4 hissəsi qədər qəbul edin.
Cəfəri şirəsi orqanizmdə baş verən zəhərli maddələri zərərsizləşdirir. Bitkinin bütün hissələri müalicəvi xüsusiyyətlərə malikdir. Cəfəridən hazırlanan preparatlardan uşaqlığın müalicəsində, sidik kisəsi və böyrəkdə olan daşların orqanizmdən kənar edilməsində istifadə edilir. Sidik kisəsi yollarının, qan damarlarının möhkəmləndirilməsində, qızdırmada cəfəridən alınmış şirəni 1:3 nisbətində kök şirəsi ilə qarışdırıb hər gün səhər və gunorta yeməyi zamanı qəbul edin. Cəfəri kökündən kulinariyada, toxum və yarpaqlarından alınmış efir yağından ətriyyat, kosmetika və sabunbişirmə sənayesində istifadə edilir. Cəfəri ədviyyə xassəli, şirintəhər, xoş iyə və kəskin tama malik bitki hesab edilir.
XƏBƏR LENTİ
Azərbaycanı böyük təhlükə gözləyir
"Miss Türkiyə 2016"nın qalibi bəlli oldu - FOTO
İlham Əliyev: “Naxçıvanla Azərbaycanın əsas hissəsi quru yolla birləşdiriləcək”
Pronovias 2018 Payız/Qış kolleksiyası
Kiyev kotleti (foto resept)
"Bu qadının sirri nədir?" - FOTO
Alma formalı iynə balıncı
Uşaqlığımızı xatırlayaq
Analar, ağıllı uşaq istəyirsiniz? Onda oxuyun
Buraxılış gecəsi donları (2)
2020-ci ilin ayaqqabı trendləri
Azərbaycan daha bir şəhid verdi - RƏSMİ
HAVA necə olacaq?
Uşaqlarınıza hər gün deməli olduğunuz cümlələr
Cansu Derenin tərəf müqabili o oldu
Kral ailəsinin ən məşhur üzvü oldu
Azərbaycan ailəsi: ata seçimi, yoxsa həyat yoldaşı?
Ancelina Colinin geyimi bu dəfə bəyənilmədi - FOTO
Xəmir sənəti
Yeni ildə uşaqları hara aparaq?
Həftənin ilk iş gününün havası
Səudiyyə Ərəbistanında ilk – Sürət qatarı
Ronaldo: ""Qızıl top"u Leo qazanacaq"
Hava haqqında - 26.08.2013
Koronavirus xəstəsinə cinayət işi açıldı-SƏBƏB
Məktəbli forması nə üçün lazımdır?
13 milyonluq evə 8 milyon ödədi-FOTO
"Möhtəşəm yüz il"ə fərqli baxış - II hissə
Dollar kritik həddə ucuzlaşdı - Manatın məzənnəsinə necə təsir edəcək?
Noutbukun ömrünü necə uzatmaq? - 9 məsləhət
Ən ağır "bir həftəm"
Azərbaycanda daha iki Ordu Korpusu yaradıldı
Azərbaycanlı gənclərdən İNANILMAZ KƏŞF - Boğulmaq qorxusunu unudun - VİDEO
Stilist Yevgeninin əl işləri
121 min dollarlıq sevgi məktubu
Göy qutabı və ətli qatlama (müəllif: AZS və emilya86)
Məhərrəmlik ayı avtomobillərdə reklam yazılarının yerləşdirilməsi məsələsinə aydınlıq gətirildi
Torpaq sahəsini necə özəlləşdirmək olar?
Əsəbləşən kimi yeyirsiniz? Bəs bu dəhşətlərdən xəbəriniz var?
Nəqliyyat Nazirliyi gediş haqqının qaldırılması xəbərinə aydınlıq gətirdi
Günün qoroskopu:Aqressiv olmayın!
Gəlinlər üçün boyunbağılar
Rayonlarda internetin dayandırılması ilə bağlı xəbərlərə nazirlikdən RƏSMİ AÇIQLAMA
Palma yağı haqqında bilməli olduqlarınız
Cəfərinin faydaları
Çindən ət məhsulları və heyvanların gətirilməsinə qadağa qoyuldu
Azərbaycanda ən çox yayılan endokrinoloji xəstəliklər açıqlandı
Prezident İlham Əliyev qəbul imtahanlarının ödənişi ilə bağlı SƏRƏNCAM VERDİ
Baykal gölü ikiyə ayrıldı
DÇ-2014: hansı oyun, hansı kanalda?
- ŞƏRHLƏR