50 il əvvəl qitələrin hərəkət etdiyi fikri, bir çox geoloq tərəfindən rədd edilirdi. Bu anda müasir elmin işığında Plitələrin tektonikası nəzəriyyəsi olaraq bilinən bu nəzəriyyə demək olar ki, bütün geoloqlar tərəfindən istisnasız qəbul edilir. Bu günə qədər əldə edilən və bir çox fərqli elm sahəsindən gələn minlərlə dəlil bu nəzəriyyəni təsdiqləmişdir və indiki vaxtda geologiya daxilindəki ən güclü nəzəriyyələrdən biri olaraq varlığını davam etdirir.
Eynilə Təkamül nəzəriyyəsində olduğu kimi Plitələrin tektonikası nəzəriyyəsinə dair dəlilləri saymaqla bitməz, dağlar (hətta sıra dağlar) yaradacaq qədər dəlil var. Ancaq bu anda belə qitələrin hərəkət etdiyini haradan bilirik? Bəli, tam olaraq bu anda üzərində olduğumuz lövhə yüngülcə irəliləməkdədir. Bunu hiss edə bilmərik, çox yavaş bir dəyişmədir (eynilə təkamüllü dəyişmələr kimi). Lakin kifayət qədər təhsilliysək və hara, necə baxmamız lazım olduğunu biliriksə buhəqiqəti görməkasan olacaq.
Məsələn, vizualdakı fotoşəkil ABŞ-ın Kaliforniya əyalətindəki El Centro bölgəsində 1979-cu ilin oktyabr ayında meydana gələn 6.9 ballıq zəlzələdən sonra çəkilmişdir. Bu zəlzələ Imperial vadisini necə deyərlər, "yerindən oynatmışdı". Zəlzələdən əvvəl nizamlı bir şəkildə əkilmiş kələm tarlaları zəlzələdən sonra sürüşən plitələr nəticəsində fotoşəkildəki halını almışdır.
Bunun səbəbi bir-birinə doğru sürtünən iki plitənin bir-birlərinə görə və birdən hərəkət etmələri nəticəsində bu şəkildə qırılmaların meydana gəlməsidir. Bu qırılmalar bir anda böyük enerjilər ortaya çıxararlar və bunun yaratdığı titrəşmələr səthdə "zəlzələ" hesab edilər. Ancaq zəlzələdən başqa ayrı-ayrı insanlar tərəfindən təbiətdə gördüyümüzün əksinə daha nizamlı olaraq tikilmiş strukturlardakı (yollar, binalar, tarlalar kimi) sürüşmələr ilə də müşahidə edilə bilər.
Təbii ki, qitələrin hərəkətini görmək üçün mütləq layların qırılmasını gözləmək şərt deyil 1989-cu ildə NASA tərəfindən kosmosa göndərilən ilk GPS (qlobal mövqeləmə sistemi) peyki elm insanlarına lövhə hərəkətlərini görməmiz üçün yeni və birbaşa bir vasitə təqdim etdi. O gündən etibarın xüsusilə NASA Reaktiv Hərəkət Laboratoriyası Yerin orbitinə 2000-dən çox GPS peyki yerləşdirdi. Bunların hər biri Yerin müəyyən bölgələrini və o bölgələrdəki dəyişmələri izləməkdədir. Bu sırada, qitələrin illik bir neçə millimetrlik-santimetrlik hərəkətləri də bu həssas peyklər tərəfindən qeyd edilmişdir.
Yaşıl Elm
XƏBƏR LENTİ
Azərbaycan ordusu Kəlbəcərə yola düşüb - VİDEO
Kürəkdəki ləkələri necə aradan qaldırmalı?
Polis Şeyma Subaşının evinə basqın edib
“Hədəf”-“Xan” nəşrləri “Tarki-Tau”da iştirak edib
Banan viruslar əleyhinə mübarizəyə kömək edir
Bu gün Azərbaycanda sonuncu buraxılış imtahanıdır
27 sentyabr Azərbaycanda Anım Günü elan olundu - SƏRƏNCAM
Prezident İlham Əliyev Rəcəb Tayyib Ərdoğana başsağlığı verib
Azərbaycanda yeni nəsil şəxsiyyət vəsiqələri ilə bağlı vəziyyət nə yerdədir?
D vitaminli su hazırlanıb
Neymarın cəzası məlum oldu
Gün var, əsrə bərabər: Ötənləri yada salaq
Azərbaycan tarixindən yüz şəxsiyyət-33
Həcc ziyarətini 1000 kamera izləyəcək
Yemək, idman və yuxu üçün ən uyğun zaman
Maykl Ceksonun həyatı film olur
Üzeyir Hacıbəylinin Şuşadakı evi - VİDEO
Məkkə faciəsinə görə 28 nəfər edam olunacaq
Hacı Nurandan üzücü xəbər
"Sevgilisiz" olmağın 15 üstünlüyü
"Canım qurtardı"
iPad mini-də Retina olacaq
Səlbiyyə sifətləri nədir və hansılardır?
Qırmızı soğanın inanılmaz faydaları
Bəzi əşyaların istifadə müddəti
Hulusi Akardan Azərbaycana qələbə təbriki
Kəhrəba haqqında
Qara rəngli diş məcunu və faydası
Qaz balonсuğunu metroda sərnişinlərin üzünə püskürtdü - VİDEO
Azərbaycanda 28 May - Respublika Günü qeyd olunur
Yenilənmiş Hyundai Veloster
Bəzi tarixi yerlərə səyahət
Azərbaycanın qaz kəmərinin altında itmiş şəhər tapıldı
Məcburi köçkünlərin...
İŞİD-in zəhərlədiyi gələcək
Ermənistanlı kənd icması rəhbəri: “Azərbaycanlı əsgərlərin mahnı oxuması kənd sakinlərinə pis təsir edir”
Adobe Photoshop (Dərs-15)
Dünyaca məşhur aktyor VARİSİNİ açıqladı-FOTO
İndi də İspaniyada məşhurlaşdılar - FOTO
Cəfəri maskası
Heyrətamiz təsadüf: 9-cu ayın 11-də, saat 9:11-də, çəkisi də 9/11-dir - FOTO
Bisküvit tortu (foto resept)
Uşağına bu adı verənə 10 min dollar mükafat
Azərbaycan milli uşaq oyunları-11
Dünyanın ən darısqal şəhəri
Azərbaycanda 90 yaşlı qadın koronavirusdan sağalıb - FOTO
16 yaşlı gəncin boyu şoka saldı - 2.31 sm
Alış-verişdə nəyə diqqət etməli?
Google axtarışı təkmilləşdirdi
Sevimli salat (foto resept)
- ŞƏRHLƏR