Mürəkkəb isimlər
Mürəkkəb isimlər sintaktik yolla yaranan, çox vaxt iki və bəzən də üç sözün birləşməsindən ibarət olub yalnız bir məfhumu bildirən isimlərdir.
Quruluşuna və ifadə vasitələrinə görə mürəkkəb isimlər bir neçə qrupa ayrırlır:
I. Yanaşma əlaqəli birləşmə şəklində formalaşan mürəkkəb isimlər. Bu isimlərin tərəfləri müxtəlif nitq hissələrindən düzəldilmişdir.(I növ)
a) Isim +isim = qayınata, dəmirağac, Gülbahar, Gülçöhrə, Yazgül
b) Sifət+ isim = ağcaqanad, qaratoyuq,Ağdam, Ağsu, Qarabala
c) Say+isim = üçbucaq, qırxayaq, dördbucaq
d) Müxtəli nitq hissələri + -lıq şəkilşisi = qohumbazlıq, oyunbazlıq, ayrıseçkilik,başəpozuqluq, qaragünlülük
II. Qarşılıqlı tabelelilik əlaqəsində olan ismi birləşmələr əsasında düzələn mürəkkəb isimlər.(II növ) Bu isimlərin birinci tərəfi yiyəlik halda, ikinci tərəfi isə üçüncü şəxs mənsubiyyət şəkilçili olur. Məsələn: dəvədabanı (dəvənin dabanı) , əmioğlu (əminin oğlu), ayaqqabı (ayağın qabı) və s.
Zadə ,oğlu sözlərinin xüsusi adlara qoşulması ilə də mürəkkəb isimlər yaranır və II növ mürəkkəb isimlərə aid edilir. Ağaoğlu, Həsənzadə
III. Təkrar olunan isimlərin tərəfləri ha, a, ə bitişdiriciləri ilə birləşərək mürəkkəb isim yaradır.I söz kar samitlə qurtardıqda a, ə bitişdiriciləri, cingiltili samit və ya saitlə qurtardıqda isə ha biişdiricisi istifadə olununr. Məsələn: basabas, qaçaqaç, gəlhagəl, vurhavur və s.
IV. İsimlərin təkarı ilə yaranan mürəkkəb isimlər. Məsələn: top-top (oyunu), tıq-tıq (xanım)
V. Yaxın və ya əks mənalı sözlərin birləşməsilə.Məsələn: bacı-qardaş, dərə-təpə, gəliş-gediş.
VI. İsimlərlə feli sifətin birləşməsilə yaranan mürəkkəb isimlər.Belə isimlərin tərəfləri:
a) Birinci tərəf adlıq halda- gündoğan, günbatan, oxatan
b) Birinci tərəf yönlek halda- günəbaxan, evəgələn,
c) Birinci tərəfiqeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halda- aşsüzən, qəlbqıran, samandöyən
VII Qoşa sözlərdən yarananlar: dava-dərman, uşaq-muşaq, yan-yörə
VIII Az hallarda üç sözdən ibarət mürəkkəb sözlər var: əlüzyuyan, pal-paltarsatan,qaraçörəkotu
Bundan əlavə dilimizdə cümlə şəklində formalaşməç sözlər də var: vurçatlasın, çaloynasın, qarabasdı, alışdımyandım və s.
Tapşırıq.
Mürəkkəb ismin hər qrupuna aid 5 söz taparaq yazın.Şərhlərdə aydın və səliqəli şəkildə qeyd edin.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Alimlərdən koronavirus haqqında maraqlı açıqlama
Toya gedənlər üçün tövsiyələr
Günün qoroskopu:Aktiv olun!
Onkoloqlardan vacib XƏBƏRDARLIQ: gecələr belə yatın
Azərbaycanda yeni kompüter oyunu yaradıldı
Şirin əkizlər
Kimlər fotoları daha çox paylaşır?
İnsan haqlarının vəziyyəti acınacaqlıdır
Südlü xurma plovu (foto resept)
Evi yeniləyərkən ilk hardan başlamalıyıq?
Məşhur model hər kəsi TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-VİDEO
Trampın pərəstişkarı onun COVID-19-a yoluxduğunu eşidəndən sonra öldü
Qısa ətəkli ziyafət geyimləri
Hüseyn Ərəblinski
Daimi makiyajın incəlikləri
Kriştianu Ronaldudan möhtəşəm rekord
Elman Rüstəmov manatın taleyi haqda danışdı
Bibərin faydaları
Aleyna Tilki məhkəməlik oldu
Günün qoroskopu: gərgin situasiyalar tədricən həllini tapır
Buse Varolun geyimi tənqid olundu-FOTO
Ayaqqabı modelləri
Uşaq avtooturacağına nə qədər önəm veririk?
Məşhur geyim markası bağlanır-SƏBƏB/FOTO
İslam bankçılığının Azərbaycana hansı xeyirləri ola bilər?
NASA-dan GÖZLƏNİLMƏZ QƏRAR
Məşhur aktrisa vəfat etdi-FOTO
Uşaqla alış-veriş etmənin qaydaları
2 yaşlı qız ilk kolleksiyasını yaratdı-FOTO
Çobanyastığı çayının faydaları
Dişə qulluqla bağlı 15 səhv və doğru
"Android" "iPhone"dan daha təhlükəsizdir?
Bakıda evlərin QİYMƏTİ DƏYİŞDİ
“Google” XƏBƏRDARLIQ EDİR: bu tətbiqləri dərhal silin!
Bakıda bu ərazilərdə evlər tikmək olmaz
Köməkçi internetsiz işləyəcək
Yağ əridən oolong çayı
Pendirli, göyərtili lavaş (foto resept)
Kişilərin cəlbedici hesab etdiyi xüsusiyyətlər
İspanaqlı keks (foto resept)
Koronavirusla bağlı SON STATİSTİKA
50 Cent 21 otaqlı mənzilini ucuz satdı
Asan və dadlı pizza xəmiri(foto resept)
Tarkan qızının üzünü ilk dəfə göstərdi - FOTO
Çində polis suyun üzərində qaçmağı bacardı – VİDEO
Pandemiya şəraitində Gürcüstanda hotellər necə fəaliyyət göstərəcək?
Ozan Güvən imicini dəyişdi-FOTO
Günün ulduz falı
Şəxsiyyət vəsiqəsinin alınmasında YENİ QAYDA
Möcüzəvi meyvələr (2)
- ŞƏRHLƏR