İlk qadın məcmuəsinin naşiri
XX əsrin əvvəllərində azərbaycanlı qadınların savad əldə etməsi ziyalıların qarşısında duran vacib məsələlərdən idi. Qadın hüquqları uğrunda fəal mübarizəyə qoşulanlardan biri də Xədicə Əlibəyova olub.
Xədicə Ələddin qızı Əlibəyova 1884-cü ildə Tiflisdə anadan olub. Atası Tiflisin hörmətli ziyalılarından idi və qızının təlim-tərbiyəsi ilə yaxından məşğul olmuşdu. Xədicə Tiflis Qızlar gimnaziyasını bitirdikdən sonra tibb sahəsində ali təhsil alır. Hüquqşünas, ictimai xadim, publisist Mustafa bəy Əlibəyovla (1872-1942) ailə həyatı qurur. Bundan sonra o, ictimai və mədəni həyatda daha fəal iştirak edir. Xədicə xanım Bakı Müsəlman Qadın Xeyriyyə Cəmiyyətinin, Mustafa bəy isə “Yaşıl qələm”in, “Hidayət” xeyriyyə cəmiyyətinin katibi, həmçinin ”Möhtaclara kömək” cəmiyyətinin, “Əhrar” partiyasının üzvü olur.
22 yanvar 1911-ci ildə Bakıda redaktoru Xədicə Əlibəyova, naşiri Mustafa bəy Əlibəyova olmaqla ilk qadın mətbuat orqanı - “İşıq” qəzeti təsis edilir. “Kaspi” qəzeti ertəsi gün yazırdı: “Dünən Bakıda Xədicə xanım Əlibəyovanın redaktorluğu ilə həftədə bir dəfə çıxan “İşıq” qəzetəsinin ilk nömrəsi tatar dilində (Azərbaycan dili - red.) çapdan çıxıb. Qəzetə müsəlman qadın və uşaqların tərbiyəsinə xidmət edən bir orqandır”.
Qəzet ilk sayında məram və məqsədini açıqlayaraq xalqa müraciətlə yazırdı: “Qəzetin qarşısında duran əsas məqsəd vacib olan maarifləndirmə yolu ilə ümumi inkişafa çatmaqdır. Qəzetin elm, ədəbiyyat, təbabət və hüquqa dair, başlıcası, evdarlıq və uşaqların tərbiyəsi şöbələri olacaqdır. Bundan başqa, qəzet bütün həyati məsələlərə öz münasibətini bildirəcəkdir”.
Ziyalı qadınlardan Asya Axundzadə, Xuraman Rəhimbəyzadə, Maral Nəbizadə, Səidə Şeyxzadə, Nabat Nərimanova və Gövhər Şövqiyyə və başqa maarifpərvər qadınlar nəşrin ətrafında böyük inamla birləşmişdilər. X.Əlibəyovanın “Hüquqlarımız” sərlövhəli silsilə məqalələrində qadınların hüquq bərabərliyi, onları maarif və mədəniyyətə, ictimai həyatda iştiraka çağırış, qadın klublarının, savad kurslarının açılması, uşaqların tərbiyəsi, ev işləri və sağlamlıq məsələləri ətrafında gedən mübarizə və s. geniş şəkildə əksini tapırdı.
Görkəmli ədib və ziyalılardan M.Hadi, Y.V.Çəmənzəmənli, B.Şahtaxtinski, İ.Məlikov və başqaları qadın mətbuatının öncülü olan “İşıq” qəzetinin nəşrinə sevinərək təbrik məktubu yazmışdılar. B.Şahtaxtinski “Yeri gəlmişkən” adlı məktubunda bildirirdi: “Yalnız tərbiyəli, savadlı və bizi əhatə edən həyatı gözəl tanıyan ana övladını yaxşı tərbiyə və həyatını yaxşı təmin edə bilər... Bu həyat qanunu elə onların vasitəsilə azərbaycanlılarla maarif arasında bir körpü qurdu”. Tədqiqatçı Rəqibə Məmmədova araşdırmasında yazır ki, qəzetin bağlanma təhlükəsini hiss edən redaktor X.Əlibəyova nəşrin birillik nömrəsini çar II Nikolayın xanımı imperatriçə Aleksandra Fyodorovnaya göndərmək üçün ərizə yazır və ondan icazə istəyir. İmperatriçə Xədicə xanımın xahişini razılıqla qarşılayır.
Göründüyü kimi, X.Əlibəyova milli mətbuatımızın ilk qadın mətbu orqanının azərbaycanlı qadınların həyatındakı əhəmiyyətli rolunu dəyərləndirərək onun davamlı nəşri üçün əlindən gələni edib. Bütün bunlara baxmayaraq, “İşıq” qəzeti cəmi bir il nəşr olunub və bu müddətdə 68 nömrəsi işıq üzü görüb.
1912-ci ildə qəzetin nəşri dayandırılır və Xədicə xanım Şəkiyə köçür. O, 1920-ci ildən 1946-cı ilədək Şəkidə həkimlik fəaliyyətini davam etdirir. Eyni zamanda Şəkidə savad kurslarının, qadın klubunun təşkilində də yaxından iştirak edir. Ömrünün ahıl çağlarında Bakıya köçür və 1961-ci ildə burada vəfat edir.
Savalan Fərəcov
Mədəniyyət.- 2017.- 1 fevral.- S.14.
http://www.anl.az/down/meqale/medeniyyet/2017/fevral/526437.htm
XƏBƏR LENTİ
Xaricdə oxumaq istəyirsiniz? Yenilikdən xəbəriniz var?
Okeanda müəmmalı varlıqlar peyda oldu - Alimlər ŞOKda
Düşmən yaşayış məntəqələrimizi atəşə tutur - RƏSMİ
Nəhəng alma ağacı böyüyür
Kişilərə söyləyərkən diqqət edəcəyiniz məqamlar
İranda koronavirusun dərmanı tapıldı
Avtobus sürücüləri ilə bağlı yenilik
Məşhur aktyor tanınmaz halda-FOTO
"Evdə tək" filminin məşhur aktrisası illər sonra-FOTO
Gün var, əsrə bərabər: Ötənləri yada salaq
Gözəl dərinin sirri
Kloppun saqqızı satışa çıxarıldı
Ballı çörək (foto resept)
Yeni İli məşhurlar belə qeyd edir-FOTO
Bəylə gəlin toy günü Şəhidlər Xiyabanında
Bacı-qardaş kimi görünsələr də əslində...-FOTO
Azərbaycanda qeyri-iş günləri bu qurumlara aid edilmir - RƏSMİ
Jirinovskidən ümidli Qarabağ açıqlaması
Məktəbəhazırlığı Azərbaycan bölməsində oxuyanlar digər dildə təhsil ala bilər?
Bölgə yazarları həyəcan təbili çalırlar
Düşmənin hücum cəhdinin qarşısı alındı: Döyüş texnikası və canlı qüvvə itirən ermənilər geri çəkilir - RƏSMİ
Fitnes ulduzlarının da qarnı olur
RİO-2016: 48 idmançımiz çıxışını başa vurub - SİYAHI
Sürücülərin diqqətinə: başlanır!
Telekanallarında məhdudiyyət tətbiq ediləcək
Günortadan sonrakı yuxu ölüm riskini artırır
Bakıya "otaq temperaturu" vəd elədilər
Acundan koronavirusa görə Pərvizə jest - Video
Bu kişi plastik cərrahiyyə narkomanıdır
Pirşağıdakı çirkab suları ilə bağlı rəsmi açıqlama
Bakı sakinləri, qəpikləri unudun!
Rusiyada koronavirusa qarşı daha bir peyvənd test ediləcək
Azərbaycanda hansı sosial şəbəkə daha populyardır?
Azərbaycanda bu tələbələrə kredit veriləcək - SİYAHI
Əgər prezident olsaydım...(2)
Düşmən orduda çaxnaşma
Prezident ailəsi ilə Maksim Qalkinin yaradıcılıq axşamında - FOTO
Sırma Markova
İftarda bunları ƏSLA ETMƏYİN!
“WhatsApp”da yenilik!
Təyyarə sərnişinləri BUNLARI BİLMƏLİDİR
Di Kaprio filmdə Ruzvelti oynayacaq
Oksigen 5 saniyə olmasaydı nələr baş verərdi?
Xəzərin Bakı sahillərində delfin görüntülənib? - AÇIQLAMA + VİDEO
Azərbaycanda ali məktəblərə qəbul olanların nəzərinə
Hava haqqında
Günün qoroskopu: Sıx təmaslar məsləhət deyil
Dell biznesdən uzaqlaşmayacaq
İdmançımız Avropa və Dünya rekordunu yenilədi
Günün qoroskopu: o vərdişləri tərgidin
- ŞƏRHLƏR