“Bismillahir-rəhmanir-rəhim” və “Səbbəhə ismə rəbbikəl-Əla” ayələrindəki “ism” kəlməsindən məqsəd nədir?
Sual yarana bilər ki, “Rəhman, Rəhim Allahın adı ilə” ifadəsində “ad” nə deməkdir? Əgər bu elə “Allah” deməkdirsə, onda nə üçün iki Allah ard-arda gəlmişdir? Yox əgər başqa bir şeydirsə, mənası nədir? “Biz Allahın adlarıyıq”, yaxud “Ən ali olan Rəbbinin adını təsbih et” kimi ifadələr nə deməkdir?
“İsm” (ad) kəlməsinin “Allah” kəlməsinə izafəsi (yəni təyin rolunu oynaması) bəyanedici təyin (izafeyi-bəyaniyyə) deyildir ki, burada “Allah” və “Rəhman, Rəhim” kəlməsindən məqsəd bu kəlmələrin məfhumu deyil, birbaşa ləfzləri olsun. Çünki birinci, bu ehtimal nəzərdən uzaqdır. İkincisi, əgər “ism” kəlməsindən məqsəd bu üç kəlmənin cəmi olmuş olsa, bir yerdə toplanmış halda olanlar Allahın adı deyil, əgər ayrı-ayrılıqda onlar nəzərdə tutulan olsa, burada da onlar arasında “vav” bağlayıcısının olması zəruri idi ki, bir-birlərindən ayrılsınlar və bu şəkildə oxunsunlar: “Allah və Rəhman və Rəhimin adı ilə”. Odur ki, demək lazımdır: “İsm” kəlməsinin “Allah” kəlməsinə izafəsi mənəvi izafətdir. “Allah” kəlməsindən məqsəd də, elə onun məfhumudur, ləfzi (ifadəsi) deyil. Yəni “Allah” kəlməsi öz mənasında işlədilmişdir, nəinki ondan məqsəd “Allah” ləfzinin özü olsun.
Ona görə də demək lazımdır, “ism” kəlməsi ümumi mənadadır və özünə cəm edəndir ki, bütün ilahi adlar və isimlərə şamil oluna, işlənə bilər. “Bismillah” kəlməsini deməklə, Allah isminin ümumi məfhumu nəzərdə tutulur və misdaqa (meyar və nümunəyə) işarə olur: Çünki Rəbbin ən əzəmətli adı “Allah” Onun adlarının ən böyük misdaqıdır. Ümumi məfhumla Rəbbin adı ən üstün və daha çox tətbiq edilir, “ism” kəlməsini deməklə Rəbbin sair bütün adları daha çox zehinə gəlir.
Deməli, “Bismillahir-rəhmanir-rəhim” də “ism”dən məqsəd “Allah”ın özü deyil, əksinə, Allah ilahi adların ən kamili və əzəmətlisidir.
“Əla” surəsinin 1-ci ayəsinə gəlincə isə, bir dəstə təfsir alimi belə düşünür ki, burada “müsəmma” (adlandırılan) Müqəddəs zatdır. Halbuki başqa bir dəstə deyir ki, məqsəd Allahın öz adıdır. Əlbəttə, o ad ki, “müsəmma”ya dəlalət edir. Bu iki təfsir arasında elə də çox fərq yoxdur. Hər halda, məqsəd odur ki, Allahın adı bütlərin adları sırasında qərar tutmasın. Habelə Onun pak zatı hər cür eyib və nöqsandan, məxluqatın xüsusiyyətlərindən, cism və cismə aid göstəricilərdən pak və münəzzəhdir. Biz Allahı hər bir məhdudiyyət və nöqsandan uzaq tutmalıyıq. Daha bütpərəstlərin Allah adını öz bütlərinin adları sırasında tutmaları, yaxud Allahı bir cism, yaxud cismə malik kimi hesab etmələri düzgün deyildir.
Farid Abdullah
XƏBƏR LENTİ
Daha çox pul qazandırdığı düşünülən 10 iş
Qadın olmaq çətindir
Tədris ilinin müddəti barədə qərarı ilə bağlı RƏSMİ AÇIQLAMA
Oqtay Şirəliyev Kürdəmirdə vətəndaşlarla görüşüb
Rəngarəng çanta modelləri
Yaponiyada 5 milyon dollarlıq yolka satışa çıxarılıb
Məşhur tərzi: Billie Eilish
Elektron qurğuların yuxuya təsiri
Azərbaycanda daha 6 nəfər koronavirusdan vəfat etdi – 338 yeni yoluxma+FOTO
Günəşdə partlayış baş verdi
Banklara xəbərdarlıq etdi
Analar və qızlar üçün geyimlər (3)
Uşağınız aşiq olub?
Miranda Kerr ikinci dəfə ana oldu-FOTO
Ətin xarab olduğunu göstərən əsas əlamətlər
Sevginiz sağlamdırmı?
Koronavirusla bağlı son STATİSTİKA
Riçard Gir yenidən evlənir - FOTO
FAYDALI MASKALAR
“Tehranda fəlakətli partlayış...” – Əhaliyə xəbərdarlıq edildi
Almalı ispanaq salatı (foto-resept)
Nazirlik xəbərdarlıq etdi
Ermənistanın daha bir ölkəylə münasibəti pisləşir
Zövqlü çanta nümunələri
Yaxınlarının məzarını ziyarətə getdilər, gördükləri mənzərə dəhşətə gətirdi - VİDEO
Azərbaycanlı boksçu erməninin "çənəsini oynatdı"
Braziliyada futbolçular hər oyundan əvvəl məcburi koronavirus testi verəcək
"Yanukoviç bir də gücə əl atsa, çox sərt cavab alacaq"
Zakir Həsənovdan hərbçilərə təbrik
Ev qəzaları
Ağciyərlərdə problem olduğunu göstərən 4 işarə
Hande Erçelin anası öldü
"Sevgidə şikəstlik" halı nədir?
Çağla Şikelin sevgilisi kimdir?-FOTO
Yapon xalqı beş ən gözəl rusiyalı qadını seçdilər
"Kefli" armud (foto resept)
Brus Villis 12 milyonluq evini 7 milyona satdı-FOTO
HAVA necə olacaq?- 31 Mart
Silikon sinə qadını ölümdən xilas etdi
Kate Middletondan gözəl saçlar üçün tövsiyyələr
Sumağın faydaları
Uşağa eyni vaxtda altı orqan köçürülüb
Gül bayramı
Diqqət: Xəzərdəki xəstəlikdən qorunun
Azərbaycanda karantin yenidən sərtləşdirilir - RƏSMİ
Adriana Liam yeni paylaşımı ilə diqqət çəkib-FOTO
Zövq oxşayan ayaqqabılar
Bunları mütləq görməlisiniz
Göyçay çayı məcrasını dəyişdi - TƏHLÜKƏ
Bakıda ilk müsəlman qız məktəbi belə yaranmışdı...