İnsan qəlbinin açarı "sözdür". İnsanlar xarici aləmlə öz doğma dili vasitəsilə təmas yaradırlar. Onların maddi, əxlaqi-ruhi, ictimai həyatının quruluşu, cəmiyyətdəki yeri, digər insanlarla ünsiyyəti müxtəlif söz birləşmələri və ifadələrlə gerçəkləşdirilir. Söz və nitq insan təfəkkürünün zirvəsidir. İnsanlar, adətən, öz davranış və hərəkətlərini öz ağlı və idrakı ilə izah etməyə çalışırlar. Əslində isə onlar nə edirlərsə, öz ehtiyaclarını ödəmək xatirinə edirlər. Bir sözlə, insan fəaliyyətinin hərəkətverici qüvvəsi, davranış hərəkətlərinin mənbəyi onun tələbatıdır. İnsan tələbatının obyektiv göstəriciləri mövcuddur ki, bu da insanın şüuru, düşüncəsi və iradəsi ilə idarə olunmayan emosiyalarıdır. Emosiya nədir? Emosiya dedikdə, psixi vəziyyətin, insanın əhval-ruhiyyəsinin üzünün ifadəsində, mimikasında biruzə verməsi kimi anlaşılmır və bu məsələnin zahiri cəhətidir. Daha dərin və ümumi cəhəti onun insanın psixikası ilə bağlı olan tərəfidir. Emosiya hər hansı aktual tələbatın insan beynində əks olunması və onun təmin olunması imkanının qiymətləndirilməsidir. Bunu isə hər bir şəxs öz bilik və təcrübəsi ilə qiymətləndirir. Hər hansı məlumata malik olan şəxs öz tələbatına uyğun olaraq aldığı informasiyanı qiymətləndirə bilir. Məhz buna görə də eyni bir əsər, söylənilən söz və yaxud dinlənilən nitq ayrı-ayrı dinləyicidə, tamaşaçıda fərqli daxili gərginlik yaradır.
İnsanın tələbatı məsələsinə də toxunaq. Qeyd edək ki, bu günə qədər insan tələbatının təsnif olunmasında çətinliklər ilkin tələbatın çoxsaylı tələbatlara transformasiya olunması ilə izah olunur. Hazırda bu haqda dəqiq meyarlar yoxdu. Məsələn: amerikalı psixoloq A.Maslou bunların sayının 15, Mak-Duqlas 18, fransalı Merrey və Pyeron 20 olduğunu qeyd edir. Tam dəqiq desək, insanların tələbatı 2 əsas qrupa bölünür: həyati (vital) və ictimai (sosial) tələbatlar.
Həyati tələbat fərdin varlığını təmin edən əsas tələbatdır. Bunlara qida, su, optimal isti-soyuq rejim, xarici zərərli təsirlərdən qorunmaq və s. tələbatlar aiddir. Bu məlumatlardan çoxsaylı maddi tələbat doğur (geyim, ev-eşik və s.)
İctimai tələbat sözün əsl mənasında insanın müəyyən sosial qrupa mənsub olması, onunla ümumiliyi, müəyyən ictimai yerə malik olması, onu əhatə edən insanların diqqətinə, hörmətinə, məhəbbətinə, qayğısına olan tələbatdır.
Ümumiyyətlə, insanın sosial tələbatı adətən 2 hissədən ibarət olur:
1) özü üçün olan tələbatlar;
2) başqaları üçün olan tələbatlar.
Özü üçün olan tələbat insanın özünə aid olan hüquqları başa düşüb dərk etməsidir. Başqaları üçün olan tələbat isə həmin şəxsin digərləri qarşısında öz borcunu dərk etməsidir.
Daha bir məsələyə - şəxsiyyət formuluna toxunaq. Hər bir insanın öz şəxsiyyət formulu vardır ki, bunun köməyi ilə insan qarşısındakı adamın şəxsiyyətini təyin etməyə çalışır. İnsanın şəxsiyyət tipləri çox və müxtəlifdir. Bütün insanlar müsbət və mənfi tiplərə bölünür.
Müsbət tiplər daxilən xarici mühitə tez uyğunlaşan sosial tiplərdir. Mənfi tiplər isə daxilən ziddiyətli, həm də xarici aləmlə daim münaqişədə yaşayan melonxonik tiplərdir.
Müasir anlayışlara görə, insan şəxsiyyətinin quruluşu 4 hissəyə bölünür:
1) insanın temperamenti və digər bioloji xüsusiyyətləri;
2) İnsanın iradəsi, yaddaşı, hissləri, emosiyaları, qavrayışı, təfəkkürü, duyğuları, bir sözlə,əsas psixoloji proseslərin birləşdirən bu hissədə ictimai elementlər də özünə yer tapır.
3) İnsanın bacarığı, biliyi kimi xüsusiyyətləri həyat təcrübəsi və təhsillə yaranır.
4) İnsan şəxsiyyətinin ən ali, sonuncu hissəsini onun dünyagörüşü, həyatda idealı, maraqları, istək və arzuları təşkil edir, yalnız tərbiyə vasitəsilə yaranır.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Mehriban Əliyeva: Tolerantlıq, əmin-amanlıq Azərbaycanın ən böyük sərvətlərindən biridir
Leonid Aqutin Bakıya tək gələcək
Uğurlu insanları fərqləndirən 45 xüsusiyyət(2)
Bəlkə, gedək sürüşək?
Yerli dezinfeksiya tunelləri istehsal olunur - VİDEO
Neftçilər Xəstəxanasında pulsuz müayinə
Zelenskidən müsəlmanlara Qurban Bayramı jesti
Tərxunlu hind toyuğu(foto resept)
Xanım Zeynəbin (s) hərəmində məhərrəmlik hazırlıqları davam edir
Bir yerdə idman edək-5
Malikanəsini 6 milyon dollara satdı -FOTO
Dünyanın ən yaşlı sakini Barak Obamanı 117-ci doğum gününə dəvət etdi
Klassik köynəklər
Ərdoğan və Putin Azərbaycanla Ermənistan sərhədində baş verənləri müzakirə ediblər
Zebra çəkməyi öyrənək
Seyid Əzim Şirvani: şair, maarifçi, publisist
Selfi edin, xərçəng olub-olmadığınızı öyrənin
Frigidlik və ya cinsi soyuqluq
Facebook telefonunuza virus yayır
Hədik (foto-resept)
Bakının tarixi binaları: tarixilik əlaməti itir?
Molla Nəsrəddinlə gülək
Köhnəlmiş ayaqqabıları yeniləyək
Dünya mətbəxi - İspaniya
Ermənistanın əsir və girovluğundan azad edilmiş 12 nəfər - SİYAHI
Yeni iri ilan növü aşkar edildi-FOTO
Məktəblilər susuzlaşma həddindədirlər
Ronaldodan duyğulandıran addım
Cəbrayıl və Zəngilan rayonlarının işğaldan azad olunan kəndlərinin görüntüsü - VİDEO
Quranı ayaqladı, polis tutdu
DSMF pensiyaçılara nə vəd edir?
Zövqlü geyimlər
Dərmanlar elektron reseptlə yazılacaq - ənənəvi reseptlərə son
Saxta qulaqcıqlar qulaq xəstəliklərini artırır
Azərbaycan milli uşaq oyunları-2
4 həssas nöqtəyə 4 həssas qulluq
Koronavirusun yeni və gözlənilməz simptomu ortaya çıxıb - FOTO
Ancelina Coli uşaqlarına görə hakimlə müqavilə bağladı-SƏBƏB
36 saat çəkən evliliyindən danışdı
Sərinlənmək üçün soyuq su içməyin!
Murad Bozdan Azərbaycanın haqlı mübarizəsinə dəstək
Böyük döyüş baş tutacaq
Övladlarına yaxşı baxa bilməyən valideynlər azadlıqdan məhrum edilə bilərlər
Yalçın Rzazadə müalicə olunması üçün Türkiyəyə aparıldı
Qarabağın azad olunması ilə bağlı imzatoplama kampaniyası davam edir
Məktəbəhazırlıq qruplarına sənəd qəbulunun VAXTI açıqlandı
Gün var, əsrə bərabər: Ötənləri yada salaq
Geri qayıdan trendlər
Lindsi Lohan yenidən efirlərə qayıdır
Marsa göndərilən avtomobil Yerə çırpıla bilər
- ŞƏRHLƏR