“Nisa” surəsinin 78 və 79-cu ayəsinə diqqət etdikdə görürük ki, birinci ayədə pislik və yaxşılıqların hamısının Allah tərəfindən olduğu söylənilir. Halbuki sonrakı ayədə pisliklərin insan tərəfindən olduğu qeyd edilir. İndi nəticə necə olur?
İki ayənin məzmununa diqqət etdikdə bir neçə nöqtə ilə qarşılaşırıq ki, verilmiş suala ayrılıqda olaraq cavab vermək mümkündür:
1 – Quranın digər ayələrindən belə nəticə əldə olunur ki, pis və yaxşı olmasından asılı olmayaraq hər bir şeyi Allah xəlq etmişdir. (“Ənam”, 101) Özü də nəyi xəlq etmişsə, gözəl və yaxşı xəlq etmişdir. (“Səcdə”, 7) Deməli, dünyada hər nə varsa, Allaha aiddir. Hər bir şeyin varlığı özü üçün xeyirdir. Ancaq pisliklər yoxluqdan yaranır və Allahın məxluqatı onlara aid edilmir. Pislik dedikdə məqsəd odur ki, məxluqun hədəf və inkişafına maneə olsun. Ona görə də, bütün varlıqların Allahın məxluqatı olduğunu nəzərə alsaq, varlıqların əməlləri və onlar arasındakı rabitə nəticəsində yaranan pisliklər də Allaha nisbət verilir. Bu, elə birinci ayədə qeyd olunan məsələdir. Başqa bir tərəfdən isə, pislik o yerdə hasil olur ki, Allah xəlq etmiş olduğu məxluqun varlıq kamalını ondan almış olsun. Həmçinin Allah heç vaxt Öz geniş rəhməti səbəbilə xeyir və rəhmət yönləndirməsini əsirgəmir. Bir halda ki, onu qəbul etmə bacarığı fərdlərdə mövcud olmasın. Çünki bu bacarığı yaratmaq, yaxud aradan aparmaq insanların öz ixtiyarındadır. Deməli, burada demək olar: Xeyir işlər Allah tərəfindən, pis işlər isə bəndələr tərəfindəndir ki, öz naqislikləri və ilahi rəhməti qəbul etməkdə aciz olduqları üzündən kəsb etməmişlər. Bu da ikinci ayənin mənasıdır. (“Əl-Mizan” təfsirindən istifadə olunub)
2 – Ayəyə başqa bir baxışdan nəzər salsaq, demək olar ki, dünyanın bütün hadisələri, hətta yaxşı və pis olmasından asılı olmayaraq, bizim əməl və davranışlarımız belə, bir nöqtədə Allahla əlaqədardır. Çünki bizə qüdrət, ixtiyar və azadlıq vermiş olan, məhz Odur. Ancaq eyni halda əməllərimiz bizimlə əlaqədardır və bizim varlığımızdan qaynaqlanır. Çünki əməlin təyin olunma amili, iradə və ixtiyar bizimdir. Buna görə də biz öz əməllərimiz qarşısında məsuliyyət daşıyırıq. Əməllərimizin qeyd etdiyimiz tərzdə Allaha istinad olunmasına baxmayaraq, məsuliyyət bizim üzərimizdən götürülmür və məcburiyyət əqidəsinə səbəb olmur.
Ona görə də “yaxşılıqlar və pisliklər Allahdandır”, – deyildikdə, Allahın hər bir şeyə nisbətdə faili olduğu nəzərdə tutulur. Ancaq “Pisliklər isə sizdəndir”, – deyildikdə isə, işin icraçısının biz olduğumuza, həmçinin iradə və ixtiyar məsuliyyətinə malik olduğumuza işarədir. (“Nümunə” təfsirindən istifadə olunub)
3 – Bu iki ayə üçün başqa bir təfisrə isə Əhli-Beytdən nəql olunan xəbərlərdə işarə olunmuşdur. (Əli ibn İbrahim Qumi, “Təfsiri-Qummi”) O da budur ki, Quranda yaxşılıq və pislik iki mənadadır.
Birinci məna – insanların ixtiyari əməllərilə bağlılığı olmayan yaxşılıq və pisliklərdir. Məsələn, xəstəlik və sağlamlıq.
İkinci məna – insanların əməlləri sayəsində meydana çıxan yaxşılıq və pisliklərdur. Həmçinin cəza və savab ünvanında bu dünyada üzə çıxır. Məsələn, quraqlıqlar və abadlıqlar.
Birinci ayədəki yaxşılıq və pisliklər birinci mənanı, ikinci ayədəki isə ikinci mənanı daşıyır.
Ən doğrusunu Allah bilir.
Farid Abdullah
XƏBƏR LENTİ
Erməniləşdirilən toponimlər tarixi adlarına qovuşur
Yerə asteroid yaxınlaşır
Oğlaq və Oxatan bürcü uyğunluğu
Zövqlü xanımlar üçün
Bir-birinizi nə qədər sevirsiniz?
Azərbaycanın cənubunda evlər su altında qaldı
Belçika kralının nikahdankənar qızı nəhayət şahzadə titulunu aldı
Burak Özçivitdən Fahriyəyə sürpriz - FOTO
Yeni MacBook gəlir
Azərbaycan idman sarayı açdı
Ermənistan ordusunda növbəti biabırçılıq - FAKT
Toxluq hissi yaradan 5 ərzaq
Kənan və Sinemin BOŞANMA xəbəri yayıldı-FOTO
Darçınlı peçenye (foto resept)
Neslihan Atagülün geyimini lağa qoydu
Günün ulduz falı
"Qarabağın məşhur müəllimləri" – Lətif Kərimov
Ozan Güvən “Babil”dən ayrıldı
Müslüm Maqomayevin həyat yoldaşı xəstəxanaya yerləşdirildi
HAVA necə olacaq?-31 dekabr
Sinem Kobal və Kənan İmirzalıoğlunun valideynlik həyacanı -FOTO
Aralıq dənizindən tapılan sirli tabut
Virtual dərəbəylik-real insanların virtual səfehliyi…
FHN-in 15 illiyi yubiley medalı təsis edilib
"Onların arasında sevgi yoxdur"
Hər yolun sonu Ona çıxır
Muzeyin görünməyən tərəfi
Sayğacların yenisi ilə əvəzlənməsinin pulunu kim ödəməlidir?
Roma Papası macəra filmində çəkilir
Çində koronavirusa yoluxanların sayında yenə artım var
“O səs Türkiyə”nin yeni münsifi bəlli oldu
Buraxılış imtahanlarının vaxtı bilindi
Günəş dəhşət saçır
Ali məktəblər üçün şəhərciklər salınır
Nazirdən Vətən Müharibəsində şəhid və əlil olmuş şəxslərlə bağlı VACİB AÇIQLAMA
Səttar Bəhlulzadənin ailə üzvü rəssamın yeni portretini tapdı
Əliyevə hərbi salam verən çempiona rütbə verildi
Günün qoroskopu: yalnız öz marağınızı düşünün
112 yaşlı britaniyalı Ginnesin rekordlar kitabına düşdü -VİDEO
Ayaqqabı modelləri
Bakıda "Röya adası" gerçək olur
Rusiya BMP-ləri Azərbaycana göndərir
Bakı aeroportunun yeni terminalı: o necə olacaq? - FOTO
Google-un lobbiçiləri zəifləyəcək
Qeyri-adi saç düzümləri
Dinim sünnilik yox İslamdır
İmmuniteti gücləndirən meyvələr
Uşaqları istidən qoruyun
Əllər üçün maskalar
Tövlədə tapılan maşın 23 milyon dollara satıldı
- ŞƏRHLƏR