“Bismillahir-rəhmanir-rəhim” və “Səbbəhə ismə rəbbikəl-Əla” ayələrindəki “ism” kəlməsindən məqsəd nədir?
Sual yarana bilər ki, “Rəhman, Rəhim Allahın adı ilə” ifadəsində “ad” nə deməkdir? Əgər bu elə “Allah” deməkdirsə, onda nə üçün iki Allah ard-arda gəlmişdir? Yox əgər başqa bir şeydirsə, mənası nədir? “Biz Allahın adlarıyıq”, yaxud “Ən ali olan Rəbbinin adını təsbih et” kimi ifadələr nə deməkdir?
“İsm” (ad) kəlməsinin “Allah” kəlməsinə izafəsi (yəni təyin rolunu oynaması) bəyanedici təyin (izafeyi-bəyaniyyə) deyildir ki, burada “Allah” və “Rəhman, Rəhim” kəlməsindən məqsəd bu kəlmələrin məfhumu deyil, birbaşa ləfzləri olsun. Çünki birinci, bu ehtimal nəzərdən uzaqdır. İkincisi, əgər “ism” kəlməsindən məqsəd bu üç kəlmənin cəmi olmuş olsa, bir yerdə toplanmış halda olanlar Allahın adı deyil, əgər ayrı-ayrılıqda onlar nəzərdə tutulan olsa, burada da onlar arasında “vav” bağlayıcısının olması zəruri idi ki, bir-birlərindən ayrılsınlar və bu şəkildə oxunsunlar: “Allah və Rəhman və Rəhimin adı ilə”. Odur ki, demək lazımdır: “İsm” kəlməsinin “Allah” kəlməsinə izafəsi mənəvi izafətdir. “Allah” kəlməsindən məqsəd də, elə onun məfhumudur, ləfzi (ifadəsi) deyil. Yəni “Allah” kəlməsi öz mənasında işlədilmişdir, nəinki ondan məqsəd “Allah” ləfzinin özü olsun.
Ona görə də demək lazımdır, “ism” kəlməsi ümumi mənadadır və özünə cəm edəndir ki, bütün ilahi adlar və isimlərə şamil oluna, işlənə bilər. “Bismillah” kəlməsini deməklə, Allah isminin ümumi məfhumu nəzərdə tutulur və misdaqa (meyar və nümunəyə) işarə olur: Çünki Rəbbin ən əzəmətli adı “Allah” Onun adlarının ən böyük misdaqıdır. Ümumi məfhumla Rəbbin adı ən üstün və daha çox tətbiq edilir, “ism” kəlməsini deməklə Rəbbin sair bütün adları daha çox zehinə gəlir.
Deməli, “Bismillahir-rəhmanir-rəhim” də “ism”dən məqsəd “Allah”ın özü deyil, əksinə, Allah ilahi adların ən kamili və əzəmətlisidir.
“Əla” surəsinin 1-ci ayəsinə gəlincə isə, bir dəstə təfsir alimi belə düşünür ki, burada “müsəmma” (adlandırılan) Müqəddəs zatdır. Halbuki başqa bir dəstə deyir ki, məqsəd Allahın öz adıdır. Əlbəttə, o ad ki, “müsəmma”ya dəlalət edir. Bu iki təfsir arasında elə də çox fərq yoxdur. Hər halda, məqsəd odur ki, Allahın adı bütlərin adları sırasında qərar tutmasın. Habelə Onun pak zatı hər cür eyib və nöqsandan, məxluqatın xüsusiyyətlərindən, cism və cismə aid göstəricilərdən pak və münəzzəhdir. Biz Allahı hər bir məhdudiyyət və nöqsandan uzaq tutmalıyıq. Daha bütpərəstlərin Allah adını öz bütlərinin adları sırasında tutmaları, yaxud Allahı bir cism, yaxud cismə malik kimi hesab etmələri düzgün deyildir.
Farid Abdullah
XƏBƏR LENTİ
Keçmiş baş nazir qeyri-adı işə düzəldi
Avtobusunu “Instagram” səhifəsinə çevirdi - VİDEO
Orta ixtisas təhsili müəssisələrinə ixtisas seçimi başladı
Mila Yavoviç paylaşımı ilə TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
HAVA necə olacaq? 14-yanvar
Futbol üzrə 2022-ci il Dünya çempionatı qışda keçirilə bilər
Facebook-dan MÜHÜM YENİLİK
Piza qülləsi qamətini düzəldir
Milyonçumuzu zibilliyə atıblar
12 il sonra sahibini tapdı
Apple hələ də liderdir
Məşhur aktyora 500 minlik hədiyyə!
Mimika məşqləri ilə qırışların qarşısını alın
Onlar yaşasalar da, öldüklərini düşünürlər
Köhnə köynəyinizi pul xərcləmədən yeniləyin
Yol polisi Azərbaycanda uşaqlarla bağlı təhlükəsizlik aylığına start verir
31 yanvara HAZIR OLUN! - 152 il sonra TƏKRARLANACAQ
Sabahın HAVAsı
YENİ DƏB: Bekhemdən qeyri-adi təklif-FOTO
Hərbidən möhlət gözləyənlərə şad xəbər!
Cəlbedici dodaqlara qovuşmağın yolları
Bəs siz hansı dəsti bəyəndiniz?
Türk mətbəxindən " Kaymaçina" (foto resept)
"Azərkosmos"da yeni kanal
Rezus konflikt
Türkiyədə avtobuslarda internetə pulsuz çıxış olacaq
Günel Behbudovadan gəlinlik kolleksiyası
Qripi əlinizdə daşıyırsınız
Ajda və Hülya dostluğu TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ -FOTO
ABŞ və Kuba arasındakı düşmənçiliyə son qoyulur
Ronaldu iki həftə karantində qalacaq
Bu şəxs Dünya Müharibəsinin səbəbkarıdır
Çəkiliş zamanı Yıldız Tilbenin saçları yandı - FOTO
Prezident İlham Əliyev əfv sərəncamı imzaladı
Piylənməyə qarşı yeni dərman
HAVA necə olacaq?-11 FEVRAL
Bu insanlar ölümə meydan oxumuşdular
Yeməyin müstəhəbbatı hansılardır?
Jurnalistlər üçün tikilən 3-cü binanın təhvil vaxtı açıqlandı
İnsan başının transplantasiyası üzrə ilk əməliyyat olacaq
1910-cu ildən günümüzə kimi dəyişən çimərlik dəbi
"Survivor"un Qalibi Məhkəməlik Oldu-SƏBƏB/FOTO
Şəmkir 2016-ci ilin “Gənclər paytaxtı” seçildi
Qırışları məhv edək
Güclü istilər olacaq
Günün ulduz falı - 28.12.2013
Azərbaycanda gizli Ebola virusu daşıyıcıları var?
Gələn ilin bayram günləri açıqlandı
Beyin inkişafı üçün məşğələlər
Məktəbi bitirməyənlərə fürsət