Novruz" fars sözü olub, "yeni gün" deməkdir. Novruz bayramının mənşəyi qədimdir. İslam dini Yaxın Şərq və Orta Asiya ölkələrində yayıldıqdan sonra Ərəb xilafəti bu ölkələrin və xalqlarının İslama zidd olan adət-ənənələrə, bayramlara müsəlmanlığı qəbul edənlər tərəfindən riayət edilməsinin əleyhinə olmuşdur. Müxtəlif təriqətlərin, xüsusən də şiə təriqətinin nümayəndələri bu bayramı təbii və tarixi köklərindən ayırmağa, ona "islami don" geyindirməyə cəhd göstərmişlər. Hətta bəzi mövhumatçılar belə bir fərziyyə uydurmuşdular ki, Novruz bayramı guya IV xəlifə Əlinin hakimiyyətə (656-661) gəldiyi günlə əlaqədardır. Halbuki Əli ibn əbu-Talib iyul ayında hakimiyyətə gəlmiş, Novruz isə yazda bayram edilir. Xalqın bayramla əlaqədar keçirdiyi mərasimlər İslam dininə aid heç bir ehkamla bağlı deyildir, əksinə İslamda qadağan olunan bir sıra ayinləri - odu müqəddəs saymağı, səməni qoymaqla bolluq olacağına etiqad etməyi, qulaq falı, su falı kimi adətləri, qapı pusmağı və s. ehtiva edir. Novruz bayramanının əsaslarının Zərdüştilik və ya Atəşpərəstliklə bağlı olduğu bu bayramda indiyədək qalmış aiynlərdə, xüsusən də odun müqəddəs sayıldığı əhkamlarda açıq-aydın görünür.
Azərbaycanda Novruz
Orta əsr müəllifləri Şərq ölkələrində İslam dini yayıldıqdan sonra da Novruz bayramında yaz ənənələrinin, əkinçilik təqvimi etiqadlarının möhkəm yer tutduğunu göstərirlər. Əbu Reyhan Biruni Novruz bayramı haqqında müxtəlif rəvayətlərdən, onun yaranması səbəblərindən, bu bayram münasibətilə xalq arasında yayılmış adət-ənənələrdən bəhs etmiş, Novruz bayramının təbiətin oyanması, əkinçilik təsərrüfatının başlanması ilə bağlı əsl dünyəvi bayram olduğunu qeyd etmişdir.
Nizamül Mülk "Siyasətnamə" əsərində Novruz bayramından yazın gəlişi ilə əlaqədar keçirilən kütləvi xalq bayramı kimi bəhs etmişdir. Novruzun gəlişi klassik Şərq, o cümlədən Azərbaycan poeziyasında geniş yayılmış "Bahariyyə" adlı lirik şeirlərdə də təsvir və tərənnüm edilir.
Novruz bayramında çərşənbələr
Bəzi qədim inanclara görə kainat 4 ünsürdən - su, od, torpaq və küləkdən yaranıb. Hər il 4 çərşənbə Novruzdan, günün bərabərləşməsindən əvvəl qeyd olunur. Aşıqlar da "Ab, atəş, xak, badan yarandım" deyiblər vücudnamələrində, yəni su, od, torpaq və yelə bağlıdır insan.
Birinci su çərşənbəsi adlanır. Yəni bahara doğru çayların azacıq buz bağlayan yerləri əriyib çaylara tökülür. Torpaq yavaş-yavaş islanmağa başlayır. Qızlar bulaqlardan sərin, şirin su gətirərdilər, evin ətrafına çiləyərdilər, üzlərini yuyardılar.
İkincisi od çərşənbəsi adlanır. Ona görə ki, bahara doğru günəş yavaş-yavaş torpağı qızdırır, isindirir, onu yaratmaq üçün hazırlayır. Od çərşənbəsində tonqallar qalayardılar. Hər ailə üzvünün adına bir şam yandırardılar. Xonçalar düzəldilərdi.
Üçüncüsü yel çərşənbəsidir. Yəni yel artıq azacıq oyanmış torpağı, təzəcə çıxmış yaza həsrət gülləri tərpədir, tumurcuqlanan ağacları yellədir.
Dördüncüsü torpaq çərşənbəsidir. Torpağı ana təbiət su ilə islatdı, günəşlə isitdi, onu yaratmağa hazırladı. Ona görə də ilk yaz əkinini xışla-kotanla məhz torpaq çərşənbəsi günündə başlayardılar. Yaşlı qadınlar "Səməni, saxla məni, ildə göyərdərəm səni" deyib buğda isladardılar.
XƏBƏR LENTİ
DİQQƏT! WhatsApp-da yeni problem var
Kəklikotulu toyuq qızartması (foto resept)
Bakı bulvarında əyləncə olacaq
Ataların qızlarına öyrədəcəyi dərslər
Günün ulduz falı
Bakı metrosunda sıxlıq yarandı
Bu gün abituriyentlər imtahan verirlər
Azərbaycanda Müasir Azərbaycan Peşəkarları Layihəsi uğurla həyata keçirilir
Bu addım xərçəngə səbəb ola bilər
Kişilər, ata olmaq üçün bunları edin!
Kosmetikamızı özümüz hazırlayaq (2)
Dünyanın ilk pilotsuz taksi servisi İSTİFADƏYƏ VERİLDİ
Türkiyə ordusu Azərbaycana nə vaxt gəlir? - RƏSMİ AÇIQLAMA + VİDEO
Məşhur aktyordan nümünəvi addım
"Sigara böreyi" (foto-resept)
"Neftçi", “Bakı” və "Sumqayıt" qalib gəldi
Tanış olun: Toyota Aqua Cross
Azərbaycanda koronavirus xəstələrinin görüntüləri yayıldı: Araşdırmalara başlanıldı - VİDEO
Azərbaycan velosipedçilərindən ikiqat çempionluq
Həyatının son anlarında tibb işçilərinin onu necə incitdiyini çəkdi
Bakıda çəmənlikdə səhər yeməyi yemək olar?
“Wi-Fi” siqnalları gizlənən insanları tapa biləcək - VİDEO
Paşinyan: “Mən İrəvandayam”
Provans salatı (foto resept)
Məşhur cüdoçu FOTOları ilə diqqət çəkdi
Koronavirusla bağlı son STATİSTİKA
Yaşlı adamın beynini cavanlaşdırmağın üsulu tapılıb
DİQQƏT: Sabah avtobusların hərəkət sxemi dəyişdiriləcək
Ələ salınan Çağla əsəbiləşdi: “Vecimə deyil”
Baş ağrısı üçün möcüzəvi həll yolu
Sevil Əliyeva yubileyini qeyd edir
Poğaça (foto resept)
Nikol Kidman etirafı ilə təəccübləndirdi-FOTO
İmtahan vermiş abituriyentlərin NƏZƏRİNƏ
Saç boyası seçərkən bunlara diqqət edin
Evdə şokolad sousu (video-resept)
Hadisə reklamdan 5 milyon qazanacaq
Azad söz (6-cı hissə)
Azərbaycan Rusiya və İranla enerji sisteminin sinxronlaşdırılmasına hazırdır
Mehriban Əliyeva Azərbaycan xalqını Milli Qurtuluş Günü münasibətilə təbrik edib - FOTO
Koronavirusa yoluxanların müalicəsi dövlət hesabına aparılır - RƏSMİ
Sabahın HAVAsı
Kənd toyuğu bahalaşdı
Yundan hazırlanmış mikro oyuncaqlar
Maraqlı əşyalar və dekorasiyalar
Gəlinin ətəyini 250 uşaq daşıdı - FOTO
"WhatsApp"da YENİLİK!
Azərbaycan nefti bahalaşmaqda davam edir
Bakıda erməni dili kursunun təşkilinə başlanılır
Atalara 7 aylıq ödənişli "DEKRET" veriləcək