Feyklər (uydurma məlumatlar) və təbliğat, bəzən də açıq yalanlar. Bütün bunlara informasiya axınında rast gəlmək mümkündür və bu cür uydurma bilgiləri heç nədən şübhələnməyən insanlar həqiqət kimi qəbul edirlər. Özəlliklə də, etimad doğuran KİV-lərə çıxışların məhdudlaşdırıldığı məkanlarda.
İnformasiya ilə manipulyasiya üsulları da getdikcə dəyişir və tədricən inkişaf edir. Amma bir neçə meyar var ki, onun yardımı ilə düzgün və balanslaşdırılmış məlumatı manipulyasiya xarakterli informasiyadan fərqləndirmək mümkündür.
Milli.Az azadliq.org-a istinadən bildirir ki, "Donbass. Reallıqlar" radiosu Jurnalistlərin Təkmilləşdirilməsi üzrə Mərkəzin direktoru, informasiya eksperti Aleksandr Çekmışevin tövsiyələri əsasında dezinformasiyanı fərqləndirməyin meyarlarını toplayaraq təqdim edib. Yalan, uydurma məlumatları gerçəkdən fərqləndirmək istəyənlər həmin tövsiyələrlə aşağıda tanış ola bilərlər.
1. Şok məlumat
Yetərincə media savadı olmayan insanlara şok, qalmaqal, qorxu xarakteri daşıyan informasiyalara diqqət yetirmələri tövsiyə olunur. Bu cür informasiyalar, əsasən, insanın emosiyaları ilə oynayır. İzafi gərginləşdirmə, vəziyyətin, insanın və ya təşkilatınçirkaba bulaşdırılmış şəkildə təqdimatı varsa, çox güman ki, siz dezinformasiya ilə qarşılaşmısınız... Belə hallarda müstəqil mənbələrin təsdiqləmədiyi, inanılması çox çətin olan "dəhşətli faktlar"dan danışılır. Bu zaman "faktlar" həqiqət kimi təqdim olunur.
2. Kontraversiyalılıq
Söhbət hər hansı münaqişədən gedəndə, mütləq fərqli baxışların təqdim olunmasına diqqət yetirmək gərəkdir. Bəzən jurnalistin özü tərəflərdən birinə qarşı açıq-aşkar rəğbət və ya antipatiya bəsləyir. Nəticədə duruma şərh verən ekspertlərin hamısı və ya böyük əksəriyyəti eyni nöqteyi-nəzəri dəstəkləyirlər. Bu zaman qarşı tərəfin - ittiham edilən insanın və ya tərəfin fikirləri təqdim olunmur.
3. Qaynaqlar
Söhbət sensasiyalardan gedəndə, məlumatın qaynağının nə dərəcədə dəqiq göstərildiyinə, onun nə dərəcədə etibarlı olmasına və identifikasiyanın dəqiqliyinə fikir vermək lazımdır. Əgər istinad edilən qaynaq kifayət qədər etibarlı deyilsə və ya həmin qaynaq təkdirsə, bunun xüsusi vurğulanması vacibdir.
4. Tonallıq
Jurnalistin özünün, eləcə də ekspert və ya şərhçilərin hər hansı bir şəxsin və ya şeyin haqqında söhbətləri uyğun səviyyəyə uyğun tonallıqla tarazlaşdırılmayıbsa, feyk ehtimalı çox böyükdür. Yəni bu zaman informasiyanın və ya ona verilən şərhlərin təqdimat tonu emosional və birtərəfli olur.
Milli.Az
XƏBƏR LENTİ
Sevgililər günündə makiyaj necə olmalıdır?
Prezident və xanımı parkda sakinlərlə görüşdü - FOTO
2050-ci ildə kosmik lift istifadəyə veriləcəkgünün
Sözün tərkibi və söz yaradıcılığı - 1
Sabah Qanlı Ay olacaq
Qeyri-adi fincanlar
7 günlük qatıq pəhrizi
Azərbaycan və Ermənistan prezidentləri Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həlli prosesini aktivləşdirmək barədə razılığa gəliblər
Ana namizədlərinin duyğularının körpəyə təsiri
WhatsApp-a girişə qadağa qoyuldu
Leyla Əliyevadan yeni şeir
Atasını saymayan oğul
Hava haqqında - 10.10.2013
Selena Qomez filmə çəkilir - FOTO
Cəbhədə silahlar susmur
Dünyanın ən qəribə cərrahı: özü əlildir, amma
Xurmanın saça faydası
Təhlükəli yollar
Leyla Əliyeva xəstəxanada uşaqlarla görüşdü - FOTO
Meg Ryan yenə uğursuz əməliyyat etdirdi-FOTO
Əməkdar artistin yeni imici-VİDEO/FOTO
Temperatur 22 dərəcəyə yüksələcək
Saçlarınız gözəl olsun
Xoşbəxt evlilik üçün tövsiyələr
Uzun və gur kirpiklərə sahib olun
Mobil operatorlara xəbərdarlıq olundu
Metyu Brayza “Haber Global”da erməni təxribatından danışdı
Bülent Ersoyun dişi töküldü
Neslihan və Kadir evliliklərinin 3-cü ilini belə qeyd etdilər-FOTO
Marsda insan başı tapıldı
Çilidə sunami: ölənlər var
20 yaşlı qız hamilə olduğunu doğuş zamanı öyrəndi
Körpələr bunları ana qarnında öyrənir
Azərbaycanda daha iki nəfər koronavirusdan öldü: 133 yeni yoluxma
Azərbaycanda zəlzələ olub
Çimərliklərə xarici dil bilən ofisiantlar cəlb edilir - Turistlər artıb
"Alatoran"ın məşhur ulduzu hər kəsi TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
Məşhur modeldən qalmaqallı açıqlama
“Barbie” gəlincikləri əlil arabalarında - VİDEO
Çay evlərində ömrünüzü çəkirsiniz?..
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?-12 yanvar
Azərbaycanda gediş haqları 10% artırılır - RƏSMİ
"Şellak" sonrası dırnaq bərpası
Tibb tarixində bir ilk-FOTO
Çətirlər
Holland pendirli spagetti (foto resept)
Uğursuz alınmış selfilər
Nusretin restoranını bağladılar - FOTO
ETİRAFLAR:-"Məni görməsi üçün daha nə edim?"
Aleyna Tilki xəstəxanalıq oldu