Qarşısı alınmaz dəhşət, ürəkdağlayan kədər… Bu əsər dəli bir insanın hallüsinasiyasıdır sanki.
Belə ki, Edvard Munkun “Çığırtı” sı heç də dəhşətin spontan ifadəsi olmayıb, real bir hadisənin tam dəqiqliklə kətan üzərinə köçürülməsidir.
Əsərdə rəssama yaxşı tanış olan yer, Ekeberq təpələrinə gedən yol təsvir olunub. Kətan üzərinə köçürülən bu mənzərə barədə Munk hələ öz gündəliklərində, 22 yanvar, 1892-ci tarixdə, yazır: “Mən iki yoldaşımla gəzintiyə çıxmışdım. Günəş qüruba doğru yaxınlaşırdı. Məni həzin bir qüssə bürüdü. Birdən səma al-qırmızı rəngə boyandı. Mən dayandım və barmaqlığa söykəndim. Tünd-mavi səmada və şəhərin üstündə sanki alov dilləri oynayırdı. Dostlarım yollarına davam elədilər, lakim mən yerimdədonub qaldım. Qorxudan titrəyərək, Təbiətin dəhşət dolu çığırtısını bütün qəlbimlə eşidirdim sanki.” Bütün bu yaşananlar, həmin dəqiqə rəsmə köçürülmədi. Munkun arxivindəki sənədlərə nəzər salaq, rəssamın öz əliylə yazdığı qeydlərdən birində deyilir ki, 1893-cü ildə yaradılmış “Çığırtı”, onun 1884-cü ildəki xatirələri əsasında yaradılıb.
Bəs nəyə görə Munk, üzərindən 9 il keçsə də, bu hadisəni belə yadında saxlayıb və onu rəsmə çevirməyi qərara alıb? Yalnız 2003-cü ildə fizik Rassel Dyoşer və astrofizik Donald Olson buna aydınlıq gətirə bildilər. 1883-cü ilin avqustunda İndoneziyada 36 min insanın ölümü ilə nəticələnən Krakatau vulkanının püskürməsi baş vermişdi. Və nəticədə atmosferin yuxarı təbəqələrinə vulkanik mənşəli kül yığılmışdır ki, bu da günəş şüalarının təsiri nəticəsində, qürub zamanı səmada al-qırmızı rəngin əmələ gəlməsinə səbəb olurdu. Bu qeyri-adi hadisə dünyanın müxtəlif yerlərində təzahür eləmişdir. Belə ki, rəssam Vilyam Eskroft Temza sahilində apokaliptik qürubu müşahidə elədiyini öz qeydlərində bildirmişdir. Pensilvaniya ştatındakı qəzetlərdən birində isə, göydə Amerika bayrağının zolaqlarının görünməsi barədə yazı getmişdir. Beləliklə vulkanın izlərini 1883-cü ilin noyabrından 1884-cü ilin fevralına qədər, Norveçin paytaxtı da daxil olmaqla, dünyanın müxtəlif yerlərində insanlar səmada müşahidə edə bilmişdilər. Beləliklə, Karakatau vulkanı nəinki atmosferdə həmçinin incəsənətdə də böyük iz buraxmışdır.
Əsərdə ön plana çəkilən üz elə əslində Munkun özüdür. Əsas cizgilər burda tam təsvir olunmasa da, dəhşət hissi yaşıyan hər bir insana xas olan ümumi cizgilər burda dəqiq aydın təsvir olunub. Munkun yaradıcılığını araşdıran prof. Robert Rozemblyumun araşdırmasına görə uzunsov, sərt formada olan baş və ona sıxılmış əllər, həmin vaxtlarda Fransa muzeylərində insanlara təqdim olunan “Peru mumiyası”dan götürülmüşdür.
Əsərdə diqqət çəkən bir an da var. Munkdan uzaqlaşan dostlar. Bu əsərdəki tənhalıq hissini daha da qabarıq ifadə edir.
Alman incəsənət tarixçisi Ulrix Bişofa görə, Munkun yaradıcılığında kölgə elementi, keçmiş və ölümü təsvir edir. Bu hardasa onun uşaqlıq xatirələriylə bağlıdır. Belə ki, rəssam anasının və bacısının vərəm xəstəliyindən ölümünün şahidi olmuşdur.
Müəllif: Dünya Rəssamlığı
XƏBƏR LENTİ
"İndiki Ukrayna - 1993-cü ildəki Azərbaycandır"
Rəqəmləri birləşdir-6
Əncirli keks (foto-resept)
Qadın ayaqqabısına oxşar kilsə
Dünya ulduzu Rusiya vətəndaşı olmaq istəyir
Gəlinliyə uyğun buzqalter necə seçilir?
Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı AMEA Fizika İnstitutunda olub
Facebook bir insandan nə qədər qazanır?
Azərbaycanlı zəvvarlar hacı olublar
Yay üçün qısa ətək modelləri
Hava haqqında
İnstaqram yenilik etdi
Müharibə başlayır?
Üzümü xərçəngə daşıyanlar
Cenevrədə Azərbaycan və Ermənistan Xarici İşlər nazirlərinin görüşü başlayıb
"Müəllimlər yanvar ayının maaşlarını artımla alacaqlar"
"WhatsApp"a çox pis xəbər
Hazal Kaya "Subaylığa SON" dedi-FOTO
100 yaşamaq üçün 50-dən də başlamaq olar (2)
Eşq
Brent neftinin qiyməti 44 dollara yaxınlaşır
Edvard Snouden: "Cəmiyyətə şans verdim"
Dünya üçün çox pis xəbər
Putin Bakıya görə rus telekanallarını tənqid etdi
Yuxular və yuxuyozmalar (10)
Serenay Sarıkaya onları məhkəməyə verdi-SƏBƏB
Flora Kərimova yubiley mərasimini təxirə saldı
Zəvvarlara həccdə qadağa
Türkiyədə hərbi bazaların köçürülməsinə başlanılır
Bir ton ağırlığında adamyeyən timsah - FOTO
WhatsApp-da daha bir yenilik
Ərdoğan: “Azərbaycanda qardaşlarımızın yanında biz varıq”
Bürcünüzə görə sizə ən uyğun makiyaj məhsulu
Heyva ətirli toyuq qızartması (foto-resept)
İraq Azərbaycanın peykindən istifadəyə maraq göstərir
"Honkonq qripi"ndən artıq ölən var
Türkiyəli jurnalist “Şuşa” yazılı formada
Pulla bağlı proqnoz: "Manat 1 dollar olacaq"
Zerrin Özerin fırıldaqçı əri haqqında MƏHKƏMƏ QƏRARI
Erməni "söz"ü: ATƏŞKƏSİ 119 DƏFƏ POZDULAR
Düzgün duruşdan başlayın
Gəlinlər üçün toy günü manikürü
Dəb haqqında 30 mif
Qadin.Netlə birlikdə hamiləlik (XXIII həftə)
Kəlbəcər Azərbaycana rusiyalı sülhməramlıların nəzarəti ilə təhvil verilib - VİDEO
Kişilər sonsuz olmayacaqlar
Bredli Kuper İrina Şeyk haqqında danışdı-FOTO
Prezidentin köməkçisi xarici diplomatlarla Tərtər və Ağdamda
Emin Ağalarov “Forbes”ə müsahibə verdi
İlham Əliyevdən erməni diplomata sərt cavab
- ŞƏRHLƏR