Fərz edək ki Matilda Xalam gözəl bir keks bişirmiş olsun və dünyanın ən seçmə elm adamlarından ibarət olan bir birliyə bu keksi analiz etmələri üçün vermiş olaq. Mən, bu yığıncağın başçısı olaraq onlardan keksi açıqlamalarını istəyim; onlar da üzərində çalışsınlar. Qida alimləri bizə bu keksdəki kalori miqdarını və onun bəsləyici təsirini izah edəcəklər; biyokimyaçılar keksdəki zülalların, yağların və bənzərlərinin quruluşu haqqında məlumat verəcəklər; kimyaçılar ehtiva etdiyi elementlərdən və aralarındakı bağlardan bəhs edcəklər; fiziklər keksdəki təməl hissəcikləri analiz edəcəklər; riyaziyyatçılar də şübhəsiz bu partikulların davranışını açıqlayan zərif düsturlar təklif edəcəklər.
İndi bu mütəxəssislərdən hər birinin öz intizamına görə keks haqqında etmiş olduğu əskiksiz şərhlər nəticəsində keksin bütövlükdə izah edilmiş olduğunu söyləyə bilərikmi? Bizə keksin necə edildiyi və dəyişik komponentləri arasında əlaqələrin necə olduğu mövzusunda qəti şərhlər edildi lakin mən bu mütəxəssis heyətə son bir sual daha soruşsam və desem ki: "Keks nə üçün hazırlandı? ' Nə deyə bilərlər? Halbuki Matilda Xalan'nın üzündəki təbəssüm, cavabı bildiyini göstərir; çünki keksi o bişirdi və bunu bir məqsədə görə etdi. Şübhəsiz ki, dünyadakı bütün qida mühəndisləri, biyokimyaçılar, kimyaçılar, fiziklər və riyaziyyatçılar bu suala cavab verməkdən acizdir. Elm adamlarının öz intizamlarının bu suala cavab verə bilməyəcəyini ifadə etmələri o intizamı alçatdıqları mənasına gəlməz.Onların intizamları keksin quruluşu və təbiəti haqqındakı suallara cavab verə bilər ki, bu 'necə' sualını cavablamaqdır; lakin keksin quruluş məqsədinin nə olduğuna bağlı 'nə üçün' sualına cavab verə bilməz. Əslində, bu suala cavab vermənin tək yolu, Matilda Xalan'nın bizə keksin quruluş səbəbini bildirməsidir. Əgər o bizə bu problemin cavabını açıqlamazsa elmi analizlərin heç biri bizi bu mövzuda məlumatlandırmayacaqdır.
Bertrand Russellin məntiqini təqib etsək, elm, Matilda Teyzenin keksi nə üçün hazırladığını əsla söyləyə bilməyəcəyindən, keksi nə üçün hazırladığını bilməmiz mümkün deyil. Halbuki bunu bilməyin bir yolu var. Etməmiz lazım olan tək şey ona soruşmaq. Doğruya gedən tək yolun elm olduğu iddiası, nəhayət elmin özünə görə belə mənasızdır. Nobel mükafatlı Sir Peter Medewar ''Advice to a Young Scientist'' adlı möhtəşəm kitabında bu xüsusa toxunur: '' Bir elm adamının, özünün və peşəsinin etibarını lekelemesi üçün ən kəsə yol; (Xüsusilə heç bir növdən açıqlama istənmədiyi vəziyyətlərdə) elmin bütün suallara, hətta yalnız axmaq müəllimlərin cavablandıra biləcəyi və ancaq saf insanların soruşa biləcəyi növdən, sual xüsusiyyəti belə daşımayan amma 'sual imiş kimi görünən' və elmi bir cavabını tapmanın mümkün olmadığı suallara belə cavab verdiyini və ya irəlidə verəcəyini elan etməsidir.'' Medawar davamla: '' Hər şey necə başladı? '', '' Nə üçün buradayıq? '', '' Həyatın mənası nə? '' Kimi başlanğıc və sona dair bəzi təməl suallara cavab vermə bacarığına sahib olmaması elmin də bir sərhədinin olduğunu açıqca göstərir'' deyər və bu cür suallara cavab tapmaq üçün din və düşüncə literatürünə müraciət etmənin lazım olduğunu ifadə edər. Bu nöqtəni həmçinin, İnsan Genomu Layihəsinin Direktoru Francis Collins də vurğulayır: ''Elm, 'Kainat nə üçün var oldu?', 'İnsanın varlığının mənası nədir?', 'Öldükdən sonra nə olacaq?' kimi suallara cavab verməkdən acizdir.'' Qısacası, bir insanın özünü ehtirasla həsr etmiş bir elm adamı olmasıyla, elmin hər suala (insanın soruşa biləcəyi ən dərin suallar da daxil) cavab verə bilməyəcəyini qəbul etməsi bir-biriylə ziddiyyət təşkil etməz.
Beyin Akademisi Tərcümə: Eltun İsmayılov
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Toyuq filesi və portağallı salat (foto resept)
Rusiyalı jurnalist: Xankəndi tam boşalıb - VİDEO
Fonetika - Səslər
Övladı olmayan ailələrə XOŞ XƏBƏR
Cüt səyahətin maraqlı tərəfi
Sevimli obrazlar qorxulu oyuncaqlara çevrilərsə...
Seriala "baxmayan"-lar...
Yay ayaqqabıları
Distant təhsildə qiymətləndirmə ilə bağlı yeni mexanizm - RƏSMİ AÇIQLAMA
Virtual aləmin reallıqları
Dünya şokda: koronavirusun yeni növü - Sürətlə yayılır...
Arzular, arzular, gözəl arzular...
Dəfnindən 5 gün sonra evə qayıtdı
Ronaldo kökəldi-FOTO
Məhəbbət və dostluq
Məkkə faciəsinə görə 28 nəfər edam olunacaq
8 Mart ovqatı
İcbari tibbi sığortadan istifadə etmək istəyənlərin NƏZƏRİNƏ
Dağlıq Qarabağda atəşkəsə birgə nəzarət edəcək rusiyalı və türkiyəli personalın sayı bərabər olacaq - RƏSMİ
Bu gün 7 şəhərdə imtahan keçiriləcək
Yunanıstan jurnalında ermənilərin Qafqaza köçürülməsi haqqında yazılıb
Gülben Ergen adına səhifə açıldı-Qəribə FOTOlar
Ərəb şeyxinin boşadığı qadın: "75 milyon mənə azdır, çox az"
Eşli ana oldu-FOTO
"Nargis" jurnalı və "28 Cinema" ilin ən böyük moda gecəsini təşkil edəcəklər
İlham Əliyev: “Azərbaycan nefti olmadan Böyük Vətən Müharibəsində SSRİ-nin qələbəsi mümkün olmazdı”
Soyadın sənədlərdə dəyişilməsi problemi
MN-dən erməni nazirə cavab
Sumqayıt bulvarı yenidən qurulur
Artıq çəkini gizlətmək üçün necə geyinməli?
Burak Deniz eyni anda iki ekran işində rola alacaq?
Qarın yağlarını əridən idman hərəkətləri
HAVA necə olacaq?- 11 MAY
Qışın son ayı necə başlayacaq?
Azərbaycanda daha 10 nəfər koronavirusdan öldü: 1175 yeni yoluxma
Günün ikinci yarısı: Anlaşmaya nail olun
Baş nazirdən mədəniyyət və istirahət parkları ilə bağlı - Qərar
Azərbaycan tarixindən yüz şəxsiyyət-86
Pensiyaçılara ŞAD XƏBƏR
Uşaqlar üçün çətir modelləri
Qəhvə masajıyla selüliti yox edin
Aylıq HAVA proqnozu açıqlandı-FEVRAL
Qadınlığınızı ön plana çıxarın!
İdmançılarmız çinlilərə, türklər ermənilərə qarşı
Dietoloqlara ən çox verilən 3 sual
Müsəlmanlar üçün halal turizm nə deməkdir?
Spiker deputatın 2 aylıq uşağına süd verdi
Alim: “Qadınlara savadsız olmaq sərf edirdi”
Tibbi əməliyyatları "Google Glass"la edəcəklər
Məşhurlar 80-ci illərdə
- ŞƏRHLƏR