Bu ad hər xatırlandıqca eyni anda həm qürurlandırıb,həm hüzünləndirən qüdrətə malikdir mənim üçün.Düşünən beynimiz ,yarımçıq qalan romantikamız,susdurulan dilimiz,dahi səma şairimiz!
İlk bəhs edəcəyim Cavidin Topal Teymur əsəridir. Bu əsəri bir növ Cavidin tarixə səyahəti kimi qiymətləndirmək olar.O dövrə Cavid gözü ilə işıq salınıb sanki.Həmişəki kimi Cavidin müharibəyə,zorakılığa və ədalətsizliyə olan kəskin baxışı əsərin hər cümləsində özünü biruze verir.Əsərin əsas ideyasi müharibəyə bəslənən nifrətdir.O,Topal Teymur ve Bəyazidin arasındakı ədavəti tənqid etmiş,qardaş xalqların müharibəsinə ikrah oyatmaga çalışmışdır. Mən şair Kirmani obrazında azacıq da olsa Cavidi gördum.
O,qüdrətli Topal Teymurdan zərrə qədər çəkinməyərək həqiqətləri söyləməkdən boyun qaçırmırdı. Əsərin demək olar ki,hər cümləsində hikmətli və dəyərli fikirlərlə qarşılaşmaq mümkündür.Bu insan əsl söz sehrbazı olub.Hər kəliməsində nə qədər mətləblər gizlidir. Əsərin sonunu Cavid həmişəki kimi ənənəsinə sadiq qalaraq ən təsirli sözlərlə yekunlaşdırmışdır. “Sen kor abdal,ben deli bir topal! Eger dünyanın zərrə qədər dəyəri olsaydı,yığın-yığın insanlara,ucu-bucağı olmayan memləkətlere senin gibi bir kor, menim gibi bir topal müsellet olmazdi.!”
AzərRomantik fəlsəfi poemanın ən gözəl nümunələrindən sayılan bu əsər Cavid yaradıcılığının dəyərli incilərindəndir.Bu əsər Cavidin Azerbaycan haqqında fikirlərinin təzahürüdür.Eyni zamanda Şərq və Qərb arasındakı kəskin fərqlər geniş şəkildə təsvir edilmişdir. Poemada Azərin səyahətlərindən,getdiyi yerlərin fərqli xüsusiyyətlərindən və oralarda şahidi olduğu müxtəlif hadisələrdən danışılır. Azər Cavidin dram əsərlərində olan obrazlara bənzəsə də,məncə,bu elə Cavidin özüdür.Onun haqsızlığa üsyanı,cahilliyə və xürafata olan nifrəti,cəmiyyətdəki ədalətsizliklərə qəzəbi bu obrazda özünü biruze verir. Təsadüfi deyil ki,poemanın bir çox yerlərində Almaniyanın Berlin şəhərindən söhbət açılır.
Cavid 1926-1928 illərdə Almaniyada gözlerine görə müalicə almış və burda şahidi olduğu hadisələr haqqında şəxsi qenaətlərini Azər obrazı vasitəsi ile ifadə etmişdir.Azər millətini,vətənini müasir ve inkişaf etməkdə olan ölkələr sırasında görmək istəyir.O cəmiyyəti köhnəlmiş beyinlərdən arındırmaq,yeni fikirli ,çağdaş düşüncəli insanlarla zəngin,dünyanı obyektiv dərk etməyi bacaran bir xalq arzusundadır.Onun səfərləri əyləncə və səyahət xarakterli deyil ,o yenilikləri öyrənmək,bunları öz vətənində və millətində də görmək istəyindədir.Əsərdə mənim ən çox təsirləndiyim yerlərdən biri qar yağanda küçədə olan uşaqların söhbətləri oldu.Bir çoxumuzun romantik abu-havayla qarşılaşdığımız bu təbiət hadisəsinə Cavid küçədə gecələməli olan uşaqların gözü ilə nəzər salır.İsti evində oturub pəncərədən qarı seyr edən insanlara ruh yüksəkliyi getirən qara küçə uşaqlarının necə üzüldüyünü kədərlə ifade edir. Adətən poemaların sıxıcı olduğunu deyirlər,lakin mən Cavidi həmişəki kimi həsrət və məhəbbətlə oxudum…
İblis..Müharibə mövzusunda yazılmış bu dəyərli əsər Cavid yaradıcılığının zirvəsi hesab olunur. Əsərdə bəşəriyyətin əbədi və əzəli bəlası olan müharibənin səbəbkarını İblis olaraq qələmə verən ədib əslində İblisin insanın öz xislətinde gizlənən bir şey oldugunu , lazım oldugu zamanda ortaya çıxıb,gizləndiyini göstərməyə çalışır.Fəlsəfi baxımdan böyük dəyərə sahib olan bu əsərdə bir çox məqamlara toxunulmuş ,insanın şər əməlləri qınanmış,müharibə tənqid olunmuşdur.
Dünya ədəbiyyatından tanış olduğumuz cildlik əsərlərdə verilen fikirləri Cavid iki misraya sığdırmağı bacarmışdır həmişə.. Bu əsərdə də bunun şahidi oluruq. Əsərin hər misrasındakı dərin mənalar,hikmətli sözlər Cavidin zəngin mənəviyyatından xəbər verir. Əsərin sonundakı İblisin monoloqu haqqında saatlarca danışmaq,müzakirə etmək,səhifələrcə yazmaq olar. Bu cümlələrdə insanların bütün ikiüzlülükləri,saxtakarlıqları,xəyanətləri,nadanlıqları,cahillikləri təsvir edilmişdir. İblisin her yerdə, hər məkanda,hər dində ,hər qəlbdə kök atdığını,lakin heç kimin bunu etiraf etməyib ona nifrət etdiyini,ona sitayiş edib özünü yaxşı insan kimi göstərdiyini kəskin və təsirli şəkildə dilə gətirir. Cavidin fikrincə bəşəriyyətin bütün bəlalarından məsul tutmaq üçün İblis axtamağa ehtiyac yoxdur,İblis insanın özüdür. “İblis nədir?-Cümle xeyanetlere bais… Ya her kese xain olan insan nedir?-İblis!” Bu misraları oxuyarken setirlərdəki od-alov gözlərimi yandırdı sanki. Cavidin bu cümleleri hansı hiss və həyacanla yazdığını bir anlıq xəyalımda canlandırdım.
O,ömrünü xalqın yolunda şam kimi əritməyə həsr etmişdi,lakin buna belə reva görmədilər ona.. Onu hər xatırladıqca qəlbimdə səbəbini bilmədiyim bir ağrı hiss edirəm. Onun həyatı,yarımçıq qalan yaradıcılığı hər oxuduqca ,hər düşündükcə qəhərləndirir məni.
Səma şairi əminəm ki,səmadan bizə baxır və hər birimizin qəlbində gizlənən İblisləri görür… Hər birinizə Cavidi oxumağı və onu bütün varlığınızla anlayıb,hiss etməyi arzu edirem.Oxumaq istəyənlərə xoş mütaliələr.
Aygün Ələkbərova
XƏBƏR LENTİ
Ermənistanda bundan sonra nə olacaq?
Məşhur futbolçu Pamella Andersona XƏYANƏT etdi-FOTO
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? -1 İyun
Bu gün Milli Qurtuluş Günü qeyd edilir
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? - 24 APREL
Zəlzələ binalara ziyan vurdu
Vaxtının bir saatını
Polaroid yeni planşet satacaq
Gecə geyimləri
Bu günün hava proqnozu - 04.11.2013
Daha bir əsgərimizi itirdik
Ucuz qurbanlıq ətlər satılacaq
Rus dilində imtahan verəcək abituriyentlərin nəzərinə qaydalar dəyişib
Bakıda ilkin mənzil bazarında qiymətlər necədir?
Sonsuzluq bəla olmamalıdır...(Səbəbləri)
Azərbaycanda 1 həftəlik istirahət neçəyə başa gəlir?
Vanqanın 2020-ci il proqnozu
Həyatının son anlarında tibb işçilərinin onu necə incitdiyini çəkdi
Bakıdan Ankaraya sərnişin qatarı açılır - QRAFİK - QİYMƏTLƏR
Azərbaycan-Türkiyə orudusu təlimlərə başladı
Xankəndi və Şuşada Azərbaycan mobil şəbəkəsi fəaliyyətə başladı
Uşaq ayaqqabıları istehsal edən 12 şirkət bağlandı
Bu gün Fikrət Əmirovun doğum günüdür
Hansı ev bitkiləri havanı təmizləyir?
Dünyadakı “Ən”lər silsiləsindən
Marsın səthində qeyri-adi KƏŞF
Qarabağın böyük tarixi abidəsi - Qaraköpəktəpə
Bürclər hansı xüsusiyyətləri ilə FƏXR ETMƏYƏ LAYİQDİR?
Ulduzlar Şahmarın gözüylə....
Romantik olmayan qadınlar (1)
Hulusi Akar və Zakir Həsənovun zəfər sevinci: Qucaqlaşdılar və himn oxudular - VİDEO
Rusiya cəbhədə baş verənlərə münasibət bildirdi
“Barselona”da “təmizləmə” işləri
Gürcüstan Prezident seçir
Sobada qızarmış tərəvəzlər (foto resept)
Bunları tozsoranla təmizləməyin
Uşaqlarımızı günəşdən necə qoruyaq?
Xəzər dənizi "azad edilir" - hasarlar sökülür
Qəbul imtahanından az bal toplayan abituriyentlərin nəzərinə
Azərbaycanlı yazıçı ABŞ-da ilkə imza atdı
Zabit Səmədov Dubayda döyüşəcək
Bakıda mərkəzi yollardan birində hərəkət məhdudlaşdırlacaq
İbtidai siniflərdə problem: bu dərsləri kim keçsin?
Azərbaycanda daha 41 nəfər koronavirusdan öldü: 4273 yeni yoluxma
Günün qoroskopu - 31.10.2013
Günün qoroskopu: Uğurlu gündür!
2020-ci ilin trend saç modelləri
Fəxri adlarla bağlı nazirə müraciət olundu
Bayden rəsmən ABŞ prezidentliyinə namizəd kimi təsdiqləndi
Azərbaycanlıların Facebook sevgisi
- ŞƏRHLƏR