İnsanın ünsiyyət fəaliyyətinə, xüsusilə, sosial ünsiyyət normalarına yiyələnməsi çoxcəhətli və mürəkkəb uzunmüddətli bir prosesdir. Yeni doğulan körpə potensial şəxsiyyət imkanlarına malikdir. Həyatın ilk aylarından başlayaraq özünün ən yaxın sosial əhatəsinə bağlılığı onun məhdud səviyyədə də olsa, emosional ünsiyyət imkanları ilə reallaşmağa başlayır. Təbəssüm körpənin təbii təlabatlarının təmin edilməsindən məmnunluğunu ifadə edir. Həyatın birinci ilində uşaq öz valideynlərinə, xüsusilə anaya xüsusi əlaqə - psixoloji əlaqə vasitəsilə sıx bağlı olur.
Bu əlaqənin möhkəmləndirilməsi və düzgün reallaşması uşağın inkişafına, onun müstəqillik imkanlarının genişləndirilməsinə münasibətdən asılıdır.Bu dövrdə uşağın həyatında aparıcı təlabat ünsiyyət təlabatıdır. Yaşlı ilə körpə arasında emosional ünsiyyət formasında qurulan əlaqələr informasiya mübadiləsi imkanlarından hələ çox uzaq olur.Körpəlik dövründə ünsiyyətdən, xüsusilə ana ilə ünsiyyətdən məhrum edilmiş uşaqlar psixi inkişaf səviyyəsinə görə bu imkanlara malik uşaqlardan geri qalırlar.
Rəvayətə görə Peyğəmbər (s) camaatla günorta namazı qılırdı, ancaq adi vaxtlardan fərqli olaraq, namazın son iki rükətini tez-tələsik başa çatdırdı. Namazdan sonra adamlar Peyğəmbər (s) soruşdular: “Məgər bir hadisə baş vermişdir ki, Siz namazınızı bu cür tez-tələsik başa çatdırdınız?”. Peyğəmbər (s) buyurdu: “Məgər siz ağlayan körpənin səsini eşitmədiniz?”. Beləliklə, sonradan məlum oldu ki, Peyğəmbər (s) körpəni sakitləşdirmək və ona nəvaziş göstərmək üçün öz namazını tələsik yerinə yetirmişdir.
Normal psixi imkanlarla doğulmuş uşağın xarici aləmi dərk etməsində dil mühüm rol oynayır. Nitqəqədərki mərhələdə körpə dünyanı sadə sensomotor (hissi-hərəki) sxemlər vasitəsilə dərk edir. Oyuncaqlarla əylənmək, daha sonra yaşlıları təqlid etmək yolu ilə uşaq əşyaların forması ilə tanış olur, hadisələr arasındakı səbəb-nəticə əlaqələrini anlamağa çalışır. Bu üsulla o, öz bədənini idarə etməyi öyrənir, hərəki vərdişlər qazanır. Bu obrazlı şəkildə “davranış dili” adlandırılır.
Körpənin özünəməxsus psixi həyatı onun sosial davranışının təzahürlərində əks olunur. Sosial davranış dedikdə, insanın başqa adamlarla qarşılıqlı münasibətləri başa düşülür. Körpəlik dövründə uşaq ətrafında başqa adamların da olduğunu, kimin isə onunla oynamaq istədiyini anlamasa da, adamları ətraf xarici aləmin fiziki obyektlərindən fərqləndirə bilir.
Yeni doğulan körpənin emosional həyatında ağlama reaksiyası əsas yer tutur. Onun ağlama səsləri adətən bir not üzərində monoton ritm üzrə baş verir. Körpənin rahatlğı (komfort) və narahatlığından (diskomfort) asılı olaraq onun nitqində bəzi xüsusi səslər müşahidə olunur. Körpənin qırıq-qırıq ağlaması və əmmə hərəkətlərinin hərəkətləri onun səs repertuarını zənginləşdirir. Vokolizasiya adlanan bu proses öz forma və xarakterinə görə dəyişir, körpənin daxili vəziyyətindən, xarici mühitin təsirlərindən asılı olaraq müxtəlif fizioloji reaksiyaların yaranması baş verir. Dörd aylığında körpə ona yönəlmiş nitqə qarşı təbəssümlə cavab verir. Bu dövrdə uşağın səs fəallığında sıçrayış müşahidə olunur. Əvvəlcə körpə “a” və “o” səslərini, sonra isə m,b,p,d kimi samitləri tələffüz edir. Tədricən uşaq müəyyən səs birləşmələrini özünəməxsus şəkildə təkrarlamağa başlayır. Yaşlıların uşaqla verbal ünsiyyəti məhdud olduqda, bu uşağın nitqinin inkişafının ləngiməsinə gətirib çıxarır. Bu ləngiməyə səbəb olan amillərdən biri də, psixoloqların fikrincə, yaşlıların hədsiz çox danışmasıdır. Yaşlıların çoxsözlü və mürəkkəb nitqi uşaqlarda nitqin inkişafına ləngidici təsir gəstərən amillərdən biridir. Məşhur İsveçrə psixoloqu J.Piaje belə hesab edirdi ki, uşaqlarda dilin mənimsənilməsi imkanları onlarda idrak qabiliyyətlərinin inkişaf səviyyəsindən asılıdır.
Sona Həmzəyeva
XƏBƏR LENTİ
Sevginin qarşılığında qazandıqlarımız
Qazlı içkidənsə, zəhər için
Azərbaycanda daha iki nəfər koronavirusa yoluxub - RƏSMİ
Məşhur cütlük “Netflix”lə müqavilə bağladı
Diqqət! İnfeksion xəstəliklər yayılır
Elmdə sensasiya: Ay məhv ola bilərdi
Koronavirusun asimptomatik gedişinin səbəbi bəlli oldu
Batareya texnologiyasında inqilab olacaq
Vineqret (foto resept)
İngiltərədə ən yaxşı məşqçi və futbolçu seçildi
Avqustda ilan sancmaları artıb
Ordumuz itki verməyib
Hazal Kaya gəlin olacaq-FOTO
Göyərtədə darıxan qadın “hava almaq” üçün təyyarənin qanadına çıxdı - VİDEO
Səbət modelləri
Baletin ruhu
Prezident: “Düşmən şərtlərimi qəbul etməsəydi, burada məhv olacaqdı”
Vanda tullantılardan rəsm əsərləri
Model 57 gündür koronavirusdan sağala bilmir-FOTO
İrem Derici pilləkənlərdən yıxıldı
Yeni ipoteka təklifi
Berkay tənqid olundu - FOTO
“Instagram” da bu funksiyanı aktivləşdirdi
Məşhur reperin saç stili TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
Acun Muratla Aslının barışmasından danışdı-FOTO
Nikol Paşinyan: “Mən bacarmadım”
Amber yeni paylaşımı ilə TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO
Günün qoroskopu: sizi çox çətin gün gözləyir
Elmar Məmmədyarovdan Qarabağ AÇIQLAMASI: "Vaxt çatıb"
Texnologiyanın uşaqlara zərəri
Böyük Britaniyada vətəndaşların bir-birinin evinə qonaq getməsi qadağan edildi
Britni Spirs hər kəsi TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ-FOTO/VİDEO
Uşaq otağı dekorasiyası üçün maraqlı nümunələr
Burak Özçivitin 150 minlik maşını-FOTO
Məşhur alimdən zəlzələ AÇIQLAMASI-"9 bal gücündə"
Qadın.net ulduzlarının tarixi kökləri (I hissə)
107 yaşlı Gəncə sakini seçkilərə necə hazırlaşır
Rəngarəng geyimlər
Məşhur cütlüyün Toy Tarixi Bəlli oldu-FOTO
Kəvərli kolbasalı piroq(foto-resept)
Bu yol 25 gün bağlı olacaq
Məşhur aktrisadan gözlənilməz cavab
Facebook-dan Azərbaycana zərbə
“Bakı-2015” əhali arasında fotomüsabiqə elan edir
Məşhur alim 120 yaşa qədər sağlam yaşamağın sirlərini açdı
Saat neçədir?
Qız kilidli, kameralı alt paltarı ixtira etdi-FOTO
Sənsizəm...
Ancelina Colinin qızı əməliyyatdan sonra İLK DƏFƏ-FOTO
Allahşükür Paşazadə Qurban bayramı ilə bağlı fətva verilməməsinə aydınlıq gətirdi
- ŞƏRHLƏR