Son dövrdəki elmi məlumatlarla, kainatda görünməyən qüvvələrin, görünən qatı maddəni necə meydana gətirib-istiqamətləndirdiyini daha dəqiq və konkret olaraq görməyə başladıq. Bu güclərdən biri də "qaranlıq maddə" ilə "Qaranlıq enerjidir".Əvvəl kaiantin formasi haqqinda biraz danişim sonra əsas məsələyə keçək.
Kainatda ümumi maddə - enerji miqdarı, zaman-məkan həndəsəsini,zaman-məkan həndəsəsi də maddə və enerjinin necə davranacağını müəyyən edir. Əgər kainatda kifayət qədər maddə varsa cazibə qüvvəsi, kainat genişlənməsini bir gün dayandırıb öz üzərinə çökməsinə səbəb olacaq. Bu cür kainatın həndəsəsi, "Kürə" şəklində öz üzərinə bağlı olub sonlu amma sərhədsiz bir quruluşa malikdir. Buna görə, zaman ölçüsündə, yəni 4. ölçüdə virtual bir radiusu var (kainatı iki ölçülü kürənin səthi olaraq düşünsək, "zaman ölçüsü" kürənin səthindən mərkəzinə doğru gedən " xətt" olmaqdadır). Hər hansı bir kənarı, mərkəzi, başlanğıc nöqtəsi də yoxdur, eynilə bir şarın səthi kimi. Kainatı, şarın səthi, içindəki ulduzları, qalaktikaları də bu iki ölçülü səth üzərində iştirak edən nöqtələr olaraq düşünsək kainatın, üçüncü (yəni, dördüncü) ölçü olan "zaman ölçüsündə" bağlı olduğunu görərik. Bu kainatın bir nöqtəsindən yola çıxdığımızda (işıq sürətiylə milyardlarla il davam edəcək olsa da) təkrar eyni yerə gəlirsiniz. Belə bir kainatda zamanın, big-bang ilə bir başlanğici olduğu kimi eyni zamanda, kainatın öz içinə doğru büzülməyə başlamasıyla universal bir "qara dəliyə" çevrilərək bir sonu da vardır. Yəni, zamanın bir başlanğıcı və sonu mövcuddur.
Əgər kainatın genişləmə sürəti cazibə qüvvəsinə ekvivalentdisə, o zaman kainatın əyriliyi sıfır olar və şəkli də, "Düz (Evklid)" həndəsəsi şəklində olar. Belə bir kainatda cazibə, kainatı dayandırıb öz üzərinə çökməsinə səbəb olmasa da genişləndirilməsi sürətinin ancaq sonsuz bir zamanda dayanmasını təmin edər. Buna qarşılıq çəkilişə səbəb olan maddənin bir-birlərindən qaçma sürəti, çəkiliş gücündən çox çoxdursa, yəni gənişləməyi dayandıracaq kifayət qədər kainatda maddə yoxdursa, o zaman kainat artan bir sürətlə genişlənəcək ki, bu vəziyyətdəki kainatın zaman-məkan həndəsəsi, kürənin tam tərsi olan "mənfi" əyrilikdə (buna "Hiperbolik" və ya "Lobachevski" modeli də deyilməkdədir) açiq formasında olur (big-banga qarşi duran bu model sonsuzdan gəlib sonsuza gedən 1 kainati təsvir edir). Sahib olduğu bu əyriliyə görə yenə də virtual bir radiusu var (hiperbolik şəklin birdən çox ola biləcək formaları da vardır).
"Hiperbolik" və "Düz(Evklid)" kainatın, sonlu olmadan yenə mərkəzi, sərhədi, kənarı yoxdur və kainatın ucları da sonsuza doğru açıqdır. Heç bir şəkildə ikiyə ya da öz üzərinə bükülə bilməz. Bununla birlikdə "Evklid (Düz)" həndəsəsində iki nöqtə arasında çəkilən xətt düz ikən, "Kürə" ya da "Hiperbolik" həndəsədə iki nöqtə arasındakı düz xətt parçası əyridir.Düz kosmosda bir xəttə, o xətt xaricindəki hər hansı bir nöqtədən tək bir paralel xətt çəkilə bilərkən eyni vəziyyət, bir "Kürə" kosmos üzərində heç bir şəkildə çəkilə bilinməz. "Hiperbolik" kosmosda isə belə bir xəttə, sonsuz sayda paralel xətt çəkmək mümkündür. Əlbəttə bu paralel xəttlər düz xətt deyil, əyri xətlərdir
"Kürə" şəklindəkizaman-məkanda, iki paralel şüa dəstəsi göndərdiyimizdə bu şüalar milyon yada milyardlarla işıq ili uzaqlıqdakı bir nöqtədə birləşir, kesişir. Bu həndəsi kainat səthinə bir üçbucaq ilə (r) radiuslu bir çevrə çəkmiş olsaq üçbucağın daxili bucaqlarının cəmi, 180 dərəcədən böyük (elə ki, hər üç bucaq 90 dərəcə də ola bilməkdədir), çevrənin uzunluğu isə, 2 (pi) r dən kiçik olardı. Buna qarşılıq mənfi əyriliyə sahib hiperbolik zaman-məkan həndəsəsində isə, yenə belə məsafədəki bir nöqtədə, şüalar bir-birlərindən uzaqlaşmağa başlar. Bu həndəsədəki üçbucağın daxili bucaqlarının cəmi da, 180 dərəcədən kiçik, belə bir çevrənin uzunluğu isə, 2 (pi) r dən böyük olardı.Düz kainatda də bu şüalar sonsuza qədər paralellik vəziyyətini qoruyarlar. Buna qarşılıq Evklid (düz) kosmos üzərindəki bir üçbucağın daxili bucaqlarının cəmi, 180 dərəcəni, (r) radiuslu çevrə uzunluğu da 2 (pi) r-i göstərəcək.
Ardı var...
Namiq Süleymanov
XƏBƏR LENTİ
Qış ayaqqabıları
Bakıda yeni metro açılacaq
Hava necə olacaq?
Ölüm vaxtını hesablayan şəbəkə yaradıldı - YENİLİK
Ceyhun Bayramov: “İnternatların qısa müddətdə tam ləğvi gözlənilmir”
80-ci illərdən gələn pencək dəbi
Bakıda hava şəraiti kəskin dəyişəcək
Google eksperimental şəhər tikəcək
Gürcü ekspert: "Ermənistan müharibə istəyir"
Putin bu uşağın ən böyük arzusunu reallaşdırdı-FOTO
Günün qoroskopu: İşlərinizi qaydasına salın!
Qeyri-adi gözəllik məsləhətləri
"WhatsApp" bombanı partlatdı
Siqareti atdıqdan sonra bədəndə yaranan dəyişikliklər
17 yaşlı Noa evtanaziyanı seçdi-FOTO
Qazan formasında dron yaradıldı - VİDEO
TƏBİB “Semaşko” ilə bağlı araşdırma aparır - RƏSMİ
Pakistan vətəndaşı alnı ilə 243 qoz qırdı – REKORD
Kəlbəcər Azərbaycana rusiyalı sülhməramlıların nəzarəti ilə təhvil verilib - VİDEO
İzləməli olduğunuz Jim Keri filmləri
Tez hazır olan qəlyanaltı (foto resept)
Yaddaş şkalasında yeriniz
Asan qəlyanaltı (foto resept)
Azərbaycan rəssamın müəmmalı və sirli həyatı: Bakıda ilk "Mersedes"i o sürüb
Təzyiqin artmasına səbəb olan gündəlik vərdişlər
İbrahim Tatlısesdən vida mesajı
2020 Qızıl Kürə: Qırmızı Xalça
Zəngilanın işğaldan azad olunmuş kəndindən görüntülər - VİDEO
Gün var, əsrə bərabər: Ötənləri yada salaq
Uşaqlar niyə küçəyə düşürlər?
Avropanın ən həyacanlı əyləncə parkı açıld
Vampir adamın SİRRİ AÇILDI-FOTO
Payız geyimləri
Qafqaz Universitetinin bağlanması ilə bağlı açıqlama
Yaponlardan öyrənəcəyimiz vacib qaydalar!
Azərbaycanın ilk bank məlumat mərkəzi 7 yaşını qeyd edir!
Əmlakımızı niyə sığortalamırıq?
Pambıq şəkəri necə hazırlanır?
Hamilə xanımlar, oriental rəqs edin
Ət qovurması (foto-resept)
Beyni işləməyə necə məcbur etmək olar?(2)
Dustaqların hansı hüquqları var?
"İnstaqram-da bunu da gördük" - FOTO
Rihannanın Makiyajsız FOTOsu
Hərbi qulluqçularla bağlı qaydalarda dəyişiklik
Aleyna Tilkinin oxşarı-FOTO
Ayaqlarına görə internet fenomeni oldu - FOTO
1800-cü ilin əl çantaları
56 yaşlı Culianna - FOTO
Koronavirus insanı belə öldürür: ABŞ alimlərinin əldə etdiyi - Şok video
- ŞƏRHLƏR