Şopenhauer dünyanı əzablarla dolu, dözülməz bir yer olaraq qavrayır. Bunun səbəbi insan iradəsidir. İradə insanı arzulamağa vadar edir. Arzulayan insan öz arzusu həyata keçmədikcə əzab çəkir, arzu həyata keçdikdə yaşadığı həzz isə qısa müddətlidir. Daha sonra yenidən iradə baş qaldırır və yenə arzulamağa başlayır və bu insan həyatı boyu onu tərk etmir. Bəzən insan öz iradəsinə qarşı dirənir. İradəsini yatırmağa, satikləşdirməyə çalışır, bu anda da insan ziddiyyət içində və yenə də əzablarla boğuşmalı olur. Bəzənsə insan heç nə arzulamır, iradə bəlli bir sürə üçün özünü göstərmir. Bu insanın iradənin yaratdığı əzablardan xilas olma anı deyil, əksinə bu daha böyük əzabın başladığı deməkdir. Çünki arzusuz, istəksiz insan darıxır, həyatına rəng qata biləcək, onun həyatı fəaliyyətinə təkan verə biləcək bir stimul tapa bilmir.
Şopenhauer iradənin təsirindən xilas yollarından biri kimi incəsənəti göstərir. Ancaq incəsənətlə məşğul olduzu zaman, ancaq yaradıcı fəaliyyət zamanı insan iradənin təsirindən xilas olur. Özünü öz işinə elə qapdırır ki, dünyəvi arzular yadından çıxır və bu anlarda o iztirablardan yaxa qurtara bilir. Şopenhauerin bu təlimindən təsirlənən filosof Nitşe yazdığı ilk kitabı olan “Musiqinin ruhundan faciənin doğuluşu” əsərini bu mövzuya həsr edir. Əsər Sokrataqədərki dövr antik yunan sənətinə, daha çox tragedya sənətinə həsr olunub. Sokrata qədər yunanların həyatının ən vacib ünsürü miflər və tragediya idi. Tragediya yunan incəsənətinin gəldiyi ən yüksək nöqtə idi. Sokrata qədər yunanlar dünyanı sənət vasitəsi ilə alqılayırdılar. Sənət yunan müdrikliyinin ifadəsi idi. Yunan incəsənəti Apollonsayağı və Dionissayağı olaraq iki fərqli və bir-birinə zidd istiqamətdə inkişaf edirdi. Apollonsayağı incəsənətə vizual və formaya sahib incəsənət növləri aid idi. Buna misal olaraq heykəltəraşlığı göstərmək olar. Dionis incəsənəti isə formasız idi. Buna musiqini aid etmək olar.
Şopenhauerin təsiri özünü bu yerdə göstərir. Yunanlar dünyanı incəsənətlə qavrayırlar və bu səbəbdəndir ki, yunanlar əzab çəkmirlər, Ancaq Sokratdan sonra mifin yerini ağıl, tragediyanın yerini isə komediya aldı və Nitşe bu nöqtədə yunan mədəniyyətinin çöküşünün başladığını iddia edir. Nəinki yunan mədəniyyətinin, ümumiyyətlə, bütün avropa mədəniyyətinin bir zilləti hesab edir bu yerdəyişməni.
Apollonsayağı incəsənətə xəyalqurma xasdır, xəyallar dünyanı dərk edərək ona görüntü verəbiləcəyimiz ən uyğun yerdir.
Apollon incəsənəti vasitəsilə dünyanın dərki yanılmadı, xəyal isə bu yanılmaların yarandığı yerdir. Xəyal şeylərin fərdi xüsusiyyətlərinin ən yaxşı təsvir oldunduğu yerdir. Nitşe bu məqamda hind fəlsəfəsində əxz etdiyi mayya anlayışından istifadə edir. Mayya dünyanın bir yanılma, illuziya olduğunu irəli sürür. Nitşeyə görə də Apollon incəsənəti dünya ilə insan arasında mayya pərdəsi salır.
Dionissayağı incəsənətə isə ekstaz halı, ruhi çoşğunluqla, özünü itirmə ilə bağlıdır. Dionis incəsənətində insan dünyaya yayılır, öz fərdiliyindən xilas olur, Apollonun yaratdığı mayya pərdəsini dağıdır.
Apollon və Dionis arasındakı bu qarşılıqlı əlaqəni Nitşe dialektik alaqə olaraq görmür. Nitşenin Sokrata yönəltdiyi tənqid bu əlaqəni öz fəlsəfəsi ilə dağıtmasıdır.
Saleh Mehdizadə
XƏBƏR LENTİ
Körpə qidasında duz
Məktəblərdə koronavirusla bağlı bugünkü vəziyyət açıqlandı - CƏDVƏL
Tox tutan 8 qida (1)
İdmanımız xarici sərgidə
Qarın əritmə pəhrizi necə olmalıdır?
Rubl kəlləmayallaq diyirlənir
Mehriban Əliyeva vətəndaşın problemini həll etdi - VİDEO
Dövlət qulluğuna qəbul imtahanlarının vaxtı bilindi
Ajda Pekkan gənc qalmağının sirrini paylaşdı-FOTO
Günün qoroskopu:Bədxərclik etməyin!
Azərbaycanda kitabxanaçılığın inkişafı üzrə yeni Dövlət Proqramının layihəsi hazırlanır
Arıqladan yaşıl ayran
Qadınların çoxluq təşkil etdiyi ölkələr
Ceki Çan 10 milyonluq mülkləri əlindən alındı
Gözəllik bütün qadınlarda var
Göz və dodaq rənginin dəyişdirilməsi (Dərs-12)
İrem Derici kirayə ev axtarır-FOTO
Azərbaycanda ən çox qar hardadır?
Oğlaq bürcünün 5 əsas xüsusiyyəti
HAVA necə olacaq?-6 Sentyabr
Uşaq şəhərlərarası avtobusu idarə etdi - VİDEO
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun direktoru qovuldu
Demetlə Hande barışdı
Kəndli kənddən niyə qaçır?
Azərbaycanda qış turizminə hazırlıq gedir
Salfet ilə süfrələrinizi bəzəyin (3)
ABŞ-ın Konqres kitabxanası
Hava haqqında
Aprel ayının qalibləri!
Azərbaycanın Təbrizdəki Baş konsulluğu İran xəstəxanasında ölən körpənin yaxınlarına kömək edib
Kəsmikli günəş (foto resept)
Bakı Polisindən paytaxt sakinlərinə çağırış - FOTO
Ölmədən öncə bunları edin
Kanadanın baş naziri koronavirusun ikinci dalğasının gəldiyini elan etdi
Fransız saç hörgüsü
Yeni nazirliklər yaradılır
Okeana atılmış məktub 50 il sonra tapıldı-FOTO
Hava haqqında
Atəşkəs rejiminin pozulduğu Tovuzdan son görüntülər - VİDEO
Ailənin tək uşağı necə böyüdülməlidir?
Məşhur modeldən gözlənilməz etiraf
Çətin xarakterli insanlarla yola getməyin yolları
Çiyələk yemək üçün 7 səbəb
Selena Gomez yeni FOTOları ilə TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ
Kiçik iş otaqları
Dünyanın ən gözəl çimərlikləri
Barbi tortu (foto resept)
Google sürücüsüz avtomobil buraxacaq
İrem yeni imici ilə hər kəsi təəccübləndirdi-FOTO
Tonaşendə düşmənin iki tankı məhv edildi - VİDEO
- ŞƏRHLƏR