Müasir dövrdə iqtisadiyyatın inkişafı ilə əlaqədar cəmiyyəti təşkil edən şəxslər arasında əlaqələr genişlənmiş və bu münasibətlər çərçivəsində iqtisadi fayda olduğu kimi risklər də qaçılmaz zərurətə çevrilmişdir. Mülki dövriyyədə və yaxud sahibkarlıq fəaliyyətində risklərin olmasını nəzərə alaraq qanunvericilik şəxsləri bu itkilərdən qorumaq üçün maksimum dərəcədə vahid baza yaratmış, şəxsləri bir növ hər hansı bir iqtisadi əsaslı münasibətdən əvvəl dərin düşünməyə vadar edir. Bu risklərdən qorunmaq üçün müxtəlif fəaliyyət növlərini, həmçinin əmanətləri sığortalamaq üçün qanunvericilik bazası yaradılmışdır.
Bakı Hüquq Mərkəzinin hüquq məsləhətçisi vəkil Aqil Layıcovun ANS PRESS-ə verdiyi məlumata görə, Əmanət/Depozit münasibətlərində bir tərəf (bank) başqa tərəfdən (əmanətçidən) daxil olmuş pul məbləğini (əmanət, depozit) qəbul edərək müqavilədə nəzərdə tutulmuş şərtlərlə və qaydada əmanət məbləğini əmanətçiyə qaytarmağı və onun üçün faizlər ödəməyi öhdəsinə götürür. Pul vəsaitlərini əmanət şəklində cəlb etmək hüququna qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada verilən xüsusi icazəyə(lisenziyaya) uyğun olaraq buna hüququ çatan banklar və poçt rabitəsinin milli operatorları malikdir. Bu lisenziyanı isə vermə səlahiyyəti Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankına aiddir. Şəxslər əmanət qoymazdan əvvəl ilk öncə əmanəti qəbul edən Bankların və ya poçt rabitəsi milli operatorlarının bu fəaliyyətlə məşğul olmaq üçün lisenziyasının olub-olmamasını aydınlaşdırmalıdır. Bundan əlavə qeyd etmək lazımdır ki, bəzən kredit təşkilatrarına mərkəzləşdirilmiş nəzarəti həyata keçirən Mərkəzi Bank cəza tədbiri olaraq Banklara müəyyən müddət üçün əmanətlərin qəbul edilməsini qadağan edir. Bu ilk öncə Banklarda likvidliyin və ödəyicilik qabiliyyətinin aşağı olması ilə əlaqədardır. Əmanət qoyacağınız Bankın üzərində belə bir cəza tədbirinin olub-olmamasına əmin olmaq üçün AR Mərkəzi Bankına sorğu ilə müraciət edib, rəsmi cavab almaqla əmin olmaq olar. Əks təqdirdə Banklar vəsait cəlb etmək üçün əmanət qəbul etmək hüququ yasaqlanmış olsa belə bunu gizlədə və yaxud yalnış məlumat verə bilər. Bunun üçün yuxarıda qeyd olunan prosedurlara əməl etmək vacibdir. Çünki istənilən halda müqavilə tərəfi olaraq bazar riskini araşdırmaq vəzifəsi məhz əmanətçinin üzərinə də düşür.
“Qeyd olunmalıdır ki, yuxarıda qeyd olunan şərtlərə əməl edildikdən sonra, əmanəti qəbul etmək hüququ olan Banka qoyulan bütün əmanətlər qorunurmu?! Cavab isə xeyir olacaq. Sığortalanmayan əmanətlərin siyahısı “Əmanətlərin Sığortalanması haqqında” AR-nın qanununda öz əksini tapmışdır.” – deyə vəkil bildirib. Belə ki, aşağıdakı əmanətlər sığortalanmır:
- adsız borc qiymətli kağızlarının (adsız depozit sertifikatlarının)
yerləşdirilməsi yolu ilə cəlb edilmiş pul vəsaitləri;
- bankın Azərbaycan Respublikasının ərazisindən kənarda açılmış
bölmələri tərəfindən cəlb olunmuş əmanətlər;
- cinayət yolu ilə əldə edilmiş pul vəsaitlərinin və ya digər əmlakın leqallaşdırılması və terrorçuluğun maliyyələşdirilməsi ilə bağlı şübhəli əməliyyatlar nəticəsində qanunvericiliyə müvafiq qaydada müəyyən edilmiş əmanətlər;
- cinayətin törədilməsi nəticəsində yaranması məhkəmə qərarı ilə
təsdiq edilmiş əmanətlər;
- fiziki şəxslərin sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqədar açdığı bank hesablarındakı pul vəsaitləri;
- fiziki şəxslərin bankın vəkalətli idarəetməsində olan pul vəsaitləri;
- ödəniş müddətlərinin, başa çatıb - çatmamasından asılı olmayaraq
əmanətçinin banka olan borcunun əsas məbləği və faizləri həcmində əmanəti;
- bank qarşısında öhdəliklərin təminatı olan əmanətlər.
- cəlb edildiyi günə uyğun olaraq Mərkəzi Bank tərəfindən müəyyən edilmiş həddən yuxan illik faiz dərəcəsi ilə qəbul edilmiş əmanətlər. Hazırda qorunan əmanətin yuxarı həddi 30 min manat, illik faiz dərəcəsinin isə son həddi 9 %-dir. Bu faiz dərəcəsindən yuxarı əmanətlər qorunmur.
Hüquqşünas bildirir ki, son zamanlar bəzi Banklar reklam çarxlarında şəxslərə yalan məlumat verməklə təşviqedici reklamlar edir, qorunan əmanətin illik faiz dərəcəsindən yuxarı faiz dərəcəsi ilə əmanətləri qəbul etdiklərini bəyan edir və hətta həddi aşmış faiz dərəcəsində belə əmanətlərinin sığortalanmasını bəyan edirlər. Bu isə həqiqətə uyğun deyil, qəti olaraq şəxslərin əmanət qoymasına təşviq etmək və onları yanıltmaq məqsədi güdür. Bu növ məlumatların həqiqəqətdən uzaq olmasını bilmək üçün yuxarıda qeyd olunan prosedurlara əməl etmək kifayətdir.
“Əlavə məlumat üçün qeyd etmək istəyirəm ki, Azərbaycan Respublikasının ərazisində əmanətlərin sığortalanması fəaliyyəti iləməşğul olan qrum, 9 fevlar 2007 ci il tarixli Fərmanına əsasən Əmanətlərin Sığortalanması Fondu yaradılmış, 2007-ci ilin 12 Avqust tarixindən isə fəaliyyətə başlamışdır. Əmanətlərin Sığortalanması Fondunun yaradılmasının məqsədi banklar və xarici bankların yerli filialları ödəmə qabiliyyətini itirdikdə fiziki şəxslərdən əmanətə qəbul olunmuş pul vəsaitinin itirilməsi riskinin qarşısını almaq, Azərbaycan Respublikasında maliyyə və bank sisteminin sabitliyini və inkişafını təmin etməkdir. Məhz qoruna bilən bütün əmanətlər bu Fond vasitəsilə qorunur. Əmanət qəbul etmək hüququ olan bütün Bank və digər operatorlar məcburi olaraq bu fondun iştirakçılarıdır. Fond iştirakçıların reyestrini tərtib edir və onlara ŞƏHADƏTNAMƏ verir. Məhz bu şəhadətnamələr depozit qəbul edən subyektlər tərəfindən qəbul edilən əmanətlərin (yuxarıda qeyd olunan və qoruna bilməyən əmanətlər xaric) sığortalı olmasının və gələcəkdə sığorta hadisəsi baş verən zaman depozitlərinin geri qaytarıla biləcəyinin sübutudur.” – vəkil vurğulayıb.
Vəkil A.Layıcovun dediyinə görə, bəzi şəxslər belə başa düşür ki, əmanətlərin qaytarıla bilməməsinə birbaşa AR Mərkəzi Bankı cavabdehdir. Bu isə yalnış təsəvvürün nəticəsidir. AR Mərkəzi Bankı pul siyasətini və kredit təşkilatlarına nəzarəti həyata keçirən mərkəzi qurum olsa da , qanunda qoruna bilməyən əmanət statusları ilə qəbul edilmiş əmanətlərin qaytarılmasına Mərkəzi Bankın cavabdeh olması absurddur. Lakin o da qeyd olunmalıdır ki, Mərkəzi Bank mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı olaraq davamlı şəkildə bankları yoxlanmalı, onların adekvatlıq əmsallarını təhlil etməli, likvidliyini gözdən keçirməlidir. Məhz bu göstəricilər tələb olunan standartlardan aşağı olduqda Mərkəzi Bank tərəfindın banklara cəza tədbiri olaraq əmanətlərin qəbul edilməsi yasaqlanmalıdır. Bu ilk növbədə ölkədə Banklara olan etimadın yüksəldilməsinə xidmət edir. Bu eyni zamanda iqtisadi inkişafda olan respublikamız üçün prioritet məsələdir. Məhz bu məqsədlə, əhalinin banklara olan inamını artırmaq, eyni zamanda Bankların likvidliyinin/ödəyicilik qabiliyyətinin artırılması üçün bir çox qanunlar qəbul edilmişdir. Bunlardan biri də "Banklar və digər kredit təşkilatları tərəfindən əhalinin əmanətləri üzrə ödənilən faiz məbləğlərindən, habelə investisiya..
XƏBƏR LENTİ
Növbəti qışda daha sağlam olaq!
Kətan toxumunun zərərləri
Ateist alim o dünyanın olduğunu təsdiqlədi - MARAQLI SƏBƏB
100 gün sonra planetdə 181 insan qalacaq
Kimdir fəqir?
Novruz yarmarkaları açıldı: yeni ünvanlar
Dəbdən düşməyən geyimlər
Qadın.Netin-kalori cədvəli
Məktəblərdə telefon qadağan olunsunmu?
Evdə hazırlaya biləcəyiniz 3 üz maskası
"Orta məktəb şagirdləri dərslikləri başa düşmürlər"
Yeni reytinq sistemi
Bu ərzaqlar bahalaşdı
Sinem Kobaldan örnək davranış
"Bir aşk iki hayat" təqdim edildi-VİDEO/FOTO
Seda Sayanın saatlı ayaqqabısı qalmaqal oldu-FOTO
Bakıda benzin krizi: yanacaqdoldurma məntəqələrində satış dayandırılıb
Dünyada 450 milyondan çox adamın psixi və ya nevroloji problemləri var
Picassonun 26 milyonluq rəsminə görə HƏBS OLUNDU
6 yaşlı uşaq ayda 3 milyon dollar qazanır-FOTO
Alişan ikinci dəfə nişanlandı - FOTO
Təhsil Nazirliyi vətəndaşların qəbulunu avqustun 31-dək dayandırdı
Yol polisi Hillari Klintonu cərimələdi
Viza ən geci 3 günə veriləcək
Uşaqların dəstəyə daha çox ehtiyac duyduğu dövr
Erməni işğalçılarının hərbi texnikasının məhv edilməsi görüntüləri - VİDEO
Sürpriz alma şirniyyatı (foto resept)
İranla AEBA arasında nüvə danışıqları başladı
ABŞ Senatı Suriya üzrə qətnaməni sentyabrın 11-də səsə qoya bilər
Su içmək üçün 7 səbəb
Günün ulduz falı
Məşhur serial yenidən çəkilir - VİDEO
94 kiloqram arıqlayıb heyran etdi - FOTO
"Instagram"la bağlı xəbər var
Ayaqları ölü dərilərdən necə təmizləməli?
Azərbaycanda yeni zavod açılacaq-SƏBƏB
Mətbəx mebelləri
"Çukur"un yeni mövsüm tizeri - Video
Zooparkdan 14 şir qaçdı
Cariyələrin kosmetika qabında nələr olurdu? (1)
Azərbaycanda qəlyandan istifadəyə qadağa
Azərbaycanda mobil telefonlar üçün sinxron tərcümə sistemi hazırlanıb
Hərbçilər üçün bina
Pomidorun yararları
Çilli insanların bilməli olduqları
Şirvandakı partlayışla bağlı yaralıların sayı AÇIQLANIR - YENİLƏNİB
Övlad qatili
Baş onkoloqdan ÇAĞIRIŞ: "Xərçəngin müalicəsi var, lakin..."
Xalq artisti Zeynəb Xanlarovanın ad günüdür
"Qarpız dilimləri" peçenyesi (foto resept)