Bundan əvvəlki məqaləmizdə qara dəliklər haqqında məlumat vermişdik. Qara dəliklərdə işığın (yəni hər hansı cisim-ulduz, planet və ya başqa kosmik cisim) bu dəliklər tərəfindən udulduğu yerə hadisə üfüqü və ya horizonu (event horizon) deyilir. İşıq da daxil olmaqla heç bir maddə bu sərhəddi keçdikdən sonra bir daha oradan çıxa bilməz. Qara dəliyə düşən cisim bütöv halda deyil fəzanın əyilməsi sayəsində maddə halında hərəkət edir. Bu, insan və ya bərk bir cisim olsa belə nəticə dəyişməz.
Qara dəlik necə yaranır?
Qara dəliklər yaranma mənbələrinə görə ulduz qara dəlikləri, ilkin qara dəliklər, orta kütləli qara dəliklər və super kütləli qara dəliklərə bölünür.
Ulduz qara dəlikləri - Adından da göründüyü kimi bu qara dəliklər ulduzlarla əlaqəlidir. Ulduzlar həyatları boyu fusion reaksiyaları (ərimə reaksiyası) vasitəsilə hidrogen kimi zəif elementləri dəmir kimi ağır elementlərə çevirir. Bu elementlər cəzbetmə qüvvəsi vasitəsilə ulduzun mərkəzinə doğru çəkilməklə bərabər, həm də itələmə qüvvəsi vasitəsilə xaric olunur. Ancaq bütün zəif elementlər enerjiyə çevrildikdən sonra ulduzdakı cəzbetmə, yəni kütlə çəkim qüvvəsi itələmə qüvvəsinə üstün gəlir və ulduz öz mərkəzinə doğru çökür. Bir çox ulduz bu hadisədən sonra "ağ cırtdan"-lara çevrilər. Ancaq daha böyük ulduzlar-Günəşdən 15 dəfə ağır ulduzlar həyatlarını sonlandırarkən sürətli nüvə büzülməsi keçirərək təxminən 8 km diametrli, 1016 qram/sm³ sıxlığında qara dəliyə çevrilirlər.
Qara dəlikdən maddə və ya fotonun qaça bilməyi üçün onun sürəti işıq sürətindən böyük olmalıdır. İşıq sürətindən daha böyük bir sürət hələ ki, kəşf edilmədiyindən bu hadisə bizə müəmmalı olaraq qalır. "Qara dəliyə düşən maddə artıq başqa bir kainatdadır". Bu fikir bizə maddənin kainatdan kənara çıxdığını söyləmir. Sadəcə olaraq maddə ilə artıq əlaqəmiz kəsilmişdir.
Qara dəliklərdə çox güclü cazibə qüvvəsi olduğunu bilirik. Qalaktikaların mərkəzlərindəki qara dəliklər ətrafdakı ulduzlardan komponentlər qopararaq toplanma diski yaradır. Bu toplanma diskindəki maddələr isə bir müddət sonra qara dəlik tərəfindən udulur.
M-82 qalaktikasının X-şüa teleskopundan görünüşü. Mərkəzdə görünən qırmızı rəng qara dəlikdən çıxan X şüasıdır.
Orta kütləli qara dəliklər də ətrafındakı ulduzların maddələrindən bəslənərək həyatlarını davam etdirirlər. Əvvəlcə ətrafındakı ulduzun xarici təbəqəsini daha sonra isə daxili təbəqəsini sovurur. Bu zaman isə ətrafında toplanma diski yaradır.
XƏBƏR LENTİ
İvana Sert özünə gəlinlik tikəcək-FOTO
Azərbaycan Ordusunun əsgəri minaya düşüb
Bədən qulluq üçün evdə hazırlaya biləcəyiniz 3 pilinq
Məşhur cütlüyün toyuna İki Gün Qaldı-FOTO
Şəkidə fənn olimpiadasının zona turu keçirilib
İlin Ən Nüfuzlu insanları seçildi-SİYAHI
Dizayner Aybənizin əl işləri (I hissə)
Koronavirusun yeni mutasiyasının təhlükəsi barədə XƏBƏRDARLIQ
Körpələr üçün bez seçərkən bunları bilməlisiniz!
Yağ yandıran içki
Görənləri dəhşətə salan qasırğalar
Heydər Əliyev Fondu uşaqlara növbəti dəfə sevinc bəxş etdi
Tovuzda qeyri-adi uşaq
Evlilikdən əvvəl genetik müayinə nəyə görə vacibdir?
Günün qoroskopu: qəfil olaylar və sürprizlər ola bilər
"Sevinc" salatı (foto resept)
Dünyanın ən balaca iti odur
Alman dili-X dərs
Qələbə paradında çəkməsini itirən qadın hərbçi mükafatlandırıldı-SƏBƏB
Şeyma Subaşı İllər sonra ilk dəfə ETİRAF ETDİ
Dollar manatı vurdu
Sudan fasiləsiz istifadə edə biləcəyik
Fahriye Evcen ərəb fanatlarını sevindirdi-FOTO
Bakıda gimnastika növləri üzrə birgə açıq Azərbaycan çempionatı başlayıb
Gəlinin əlini xınayla bəzəyək
Barak Obamanın mükafatlandırdığı azərbaycanlı qız
Bacılar da bir-birini qısqanır...
Bakıda daha bir piyada keçidi istifadəyə verildi
İşıqsız dünya
Yeni ili sağlam qarşılayın
"Doğrudanmı Avropada məndən yaşlı insan yoxdur?"
Ermənistanın daha bir ölkəylə münasibəti pisləşir
2012-ci ilin idman ayaqqabıları və cins modelləri
"Bizim Qadin.Netlilər serialı" (5-ci bölüm)
Doğum gününə görə xarekter ( avqust)
Göyərti qutabı (foto-resept)
Əlvan metalların qiyməti ucuzlaşıb
Uğurlu insanın 25 əlaməti
Türkiyədə YouTube barədə yeni qərar verildi
L.O.V.E In ObJeCtIvEs (Non Professional!)
I Avropa Oyunlarına gələcək daha bir prezidentin adı açıqlandı
Təqaüdün hesablanma qaydası
Yayda bağlanan, qışda açılan turşular həyatımızı necə qaraldır?
ABŞ-da 90 milyon insan səs verdi: Bayden Trampı üstələyir
NASA-dan dünyanı həyəcanlandıran kəşf
Filip Kirkorov sosial şəbəkədə məşhur geyim brendini reklam etdi - FOTO
700 bal toplayan qızın UДћUR HEKAYƏSİ
Dilan Çiçek Aybükeni izləmədən sildi-SƏBƏB
İflicli xəstələri üçün ümid işığı
Geyimlərdəki sarı ləkələrdən xilas olmaq üçün ...
- ŞƏRHLƏR