Rüşeymdən sonrakı inkişaf dövrləri:
İnsan orqanizminin formalaşması yalnız 22-25 yaşlarında başa çatır.
Uşağın rüşeymdən sonrakı inkişafının aşağıdakı dövrləri ayırd edilir:
1. Yeni doğulma dövrü - uşaq doğulduqdan sonra ilk dörd həftə;
2. Südəmər dövr - 4 həftəlikdən bir yaşına qədər;
3. Yasli dövrü - 1 yaşından 3 yaşına qədər;
4. Məktəbəqədər dövr - 3 yaşından 6 yaşına qədər;
5. Məktəb dövrü - 6 yaşından 17-18 yaşına qədər.
İnsanın inkişaf xüsusiyyətləri
Uşaq doğulduqdan yetkin yaşa çatana qədər orqanizmin böyüməsi və inkişafı bir qaydada olmur: sürətlə böyümə və inkişaf dövrləri ilə növbələşir.
Birinci il və cinsi yetkinlik dövründə insan daha sürətlə böyüyür və inkişaf edir. Böyümə və inkişaf prosesində insanın bədən hissələrinin nisbəti də dəyişir, baş və beyin ölçülərinin nisbətindən görmək olar. Yeni doğulmuş uşaqda bu nisbət 1:4–dir, halbuki yaşlı adamda 1:8-dir.
Heyvanlarla müqayisədə insanın əsas xüsusiyyətləri təfəkkür, nitq və əmək qabiliyyəti ilə sıx bağlı olan hərəki fəaliyyətdir. Bu funkisiyalar 2 yaşından 4 yaşına qədər əmələ gəlir. Hər hansı səbəbdən bu dövr əldən verilibsə, uşaq əqli və fiziki inkişafdan qalır.
18 yaşa çatdıqda əsas fizioloji funkisiya göstəriciləri yaşlı adamın funkisiya göstəricilərinə yaxınlaşır. Məsələn: həzm fermentlərinin fəallığı artır, duyğu orqanları və sinir sistemləri təkmilləşir.
İndiki dövrdə uşaqların böyümə və inkişaf xüsusiyyətlərindən biri akselerasiyadır (uşaqlarda və yeniyetmələrdə boy və fiziki inkişafın sürətlənməsi). İndi yaşlı adamın boyu 100 il bundan əvvəlki insandan 10 sm ucadır. Akselerasiyanı doğuran səbəblər içərisində əhalinin daha yaxşı qidalanmasını, idmanla məşğul olmasını, vitaminləri, işıqlı günün süni sürətdə uzadılmasını, atmosfer havasında karbon qazının miqdarını və başqa səbəblərdən göstərirlər.
Uşağın ümumi inkişafı və sağlamlığı əzələ fəaliyyətindən asılıdır, çünki o, orqanizmin bir çox funkisiyaları ilə, məsələn: tənəffüs, qan dövranı və s. ilə əlaqədardır.
Məktəb yaşı
Bu dövr 6 yaşından 17 yaşına qədər olan müddəti əhatə edir. Uşaq hələ məktəbə gedənə qədər onun gündəlik normal rejimi olmalıdır. Məktəbə getməyə başladıqda onun həyatı yenidən qurulur. Məktəbdə dərs alarkən uşaq tədricən fəal sürətlə şifahi və yazılı nitqə yiyələnir. Məktəblilər elmlərin əsasını öyrənərkən bir çox insan nəsillərinin toplamış olduğu təcrübəni mənimsəyirlər. Böyüklərlə və öz yaşıdları ilə ünsiyyətdə olmaq onları ictimai cəhətdən inkişaf etdirir. Onların ətraf aləmdəki bilikləri və bunlardan istifadə etmək bacarığı ildən-ilə artır. Kiçik yaşlı məktəblilərə yazı yazmağı, əməyi və bədən tərbiyəsini öyrədəndə onlar getdikcə uzlaşmış və dəqiq hərəkətlər etməyə başlayırlar. Hərəkətlərin və şüurun təkmilləşməsinə kollektiv əmək – tədris və ictimai faydalı əmək də kömək edir.
Kiçik yaşlı məktəblilər əsas hərəkətlərini yerinə yetirə bilərlər. Lakin onların fiziki iş qabiliyyəti hələ məhduddur. Kiçik yaşlı məktəblilər mürəkkəb və dəqiq hərəkətləri çətinliklə və yavaş edirlər. Hərəkətin dəqiq formalaşması təxminən 18 yaşında qurtarır.
Yeniyetmənin ürək-damar sisteminin fizioloji xüsusiyyəti damarların mənfəzinin böyüməsinin ürəyin böyüməsindən geri qalmasıdır. Bu, qan dövranı pozğunluğu törədir ki, başgicəllənmə, qan təzyiqinin müvəqqəti qalxması, ürəyin işinin pozulması şəklində özünü göstərir. Yaş artdıqca ürək-damar sistemindəki bu cür dəyişikliklər keçib gedir. Lakin məhz uşaqların yeniyetmə dövründəki əmək və istirahət rejimi qurduqda bunları nəzərə almaq lazımdır. Ürək-damar sistemini məşq etdirərkən onun həddindən artıq yüklənməsinə yol verilməməlidir.
Yeniyetmə dövrü
Cinsi yetişkənlik dövrüdür. Bu vaxt daxili sekresiya vəzilərinin işi kökündən dəyişir. Məktəb illərində insanın əqli inkişafı xüsusilə sürətlə gedir.
Rejim və intizam iradi keyfiyyətləri artırır, əsas əqli və ictimai fəaliyyəti vərdişləri qazanmağa kömək edir. Uşaq işləməyi, öz əməyini təşkil etməyi məktəbdə, ailədə öyrənir. Uşaq əmək və onun təşkil etmək vərdişlərini oyun vaxtı əldə edir. Bundan başqa, o, valideyinlərinin və başqalarının işini müşahidə edərkən özünün gücü çatan ictimai-əmək fəaliyyətində iştirak edir.
XƏBƏR LENTİ
Hamiləlik dövründə bunlardan zövq alın
İslamiada: Azərbaycan liderlər arasındadır - CƏDVƏL
Diş əti çəkilməsinin səbəbləri
Labirint-4
Ali Sunal Kamal Sunal üçün paylaşım etdi-FOTO
İlin Ən Pis filmlərinin reytinqi hazırlandı
Günün ulduz falı
Cizgi filmi və uşaqlar
Araz çayının suyunun Urmiya gölünə axıdılması başlayır
Aktyor çəkiliş meydanında faciəli şəkildə öldü
Lavandalı limonad (foto resept)
İsrail parlamentində yolka yasaqlandı
Ədat
Ziynet Salı ərə getdi-FOTO
Mercedes-Benz-dən super Brabus
Utanmağın səbəbləri
Özünə hesabat verməyin yolları
Alişan və Buse yeni FOTO paylaşdı
Hikmət Hacıyev: “Ermənistanın mülki vətəndaşlara qarşı müharibə cinayətləri dayanmır”
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? - 21 fevral
Məşhurlar 2020-ci ili “dayanmağa” çağırdı - VİDEO
Nobel mükafatı laureatı vəfat etdi
Ayın 17-si “Bilik günü” qeyd edilməyəcək-SƏBƏB
Ralph Laurenin payız kolleksiyası
Ledi Qaganın HAMİLƏLİK xəbəri yayıldı
Mənfi düşüncələrə vida edin
Kosmosa danışan robot göndərildi
Bu ölkədə atalıq məzuniyyəti də olacaq
Hicablı gəlinliklər
Sobada balonda kabab (foto resept)
Buzun fərqli quruluşları
Bu dərman hamilələrə zərərlidir – Uşağın beyninə təsir edir
Dəri üçün faydalı olan 4 ərzaq
Arı beyninin üstünlüyü
Rus alimlərindən inqilabi addım: Təbii antibiotik kəşf olundu
Dünyanın ən peşəkar həkimləri - “Forbes” açıqladı
İsrail mətbuatı Azərbaycanın Birinci Xanımından yazdı
"iPhone 7Pro" gəlir
Su üzərində Günəşdən enerji alınacaq
Məşhur aktyor Dünyanın Ən Yaraşıqlı Kişisi seçildi-FOTO
HAVA necə olacaq? 21 İyun
Merkel Azərbaycan prezidenti ilə Dağlıq Qarabağ münaqişəsini müzakirə edəcək
Zakir Həsənov və Hulusi Akar ermənilərin Gəncəyə xain hücumunu müzakirə etdi
İkiüzlülük (nifaq)
Günün qoroskopu: əyləncəni unudun
Ermənistan prezidentinin daha bir yalanı ifşa edildi
Dünyanın ən bahalı sikkəsi hərraca qoyuldu
Azərbaycan ordusu mülki əhalini atəşə tutmur - RƏSMİ
Küftəli tərəvəz şorbası (foto resept)
Putin koronavirus xəstəxanasını ziyarət etdi, heç kim onu tanımadı - VİDEO
- ŞƏRHLƏR