Bu gün də sizə yazıçı-publisist, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nübar xanım Həkimovanın araşdırması nəticəsində əldə edilmiş mənbəyə əsasən cəfərinin çoxumuza məlum olmayan kimyəvi və müalicəvi xüsusiyyətlərini təqdim edəcəyəm. Ümid edirəm ki, faydalanacaqsınız.
Qədim yunanlar cəfərini uzun müddət müqəddəs bitki kimi qoruyub saxlamış və uzun müddət ondan tərəvəz və ədviyyat kimi istifadə olunmasına icazə verməmişlər. Cəfəri zəngin kimyəvi tərkibinə görə digər tərəvəz və meyvələrdən fərqlənir. Onun yaşıl kütləsinin tərkibindən çoxlu miqdarda vitamin, makro və mikroelementlər aşkar olunduqdan sonra dietoloqlar cəfərini kökdən sonra ikinci yerə yerləşdirmişlər. Qədim Roma və yunan xalqları hələ bizim eradan qabaq cəfəridən müalicə və ədviyyat bitkisi kimi geniş istifadə
etmişlər. Dərman bitkisi kimi də qədimdən məlumdur. Cəfəri bağırsaqları yumşaldır, təri qovur, ağrıları sakitləşdirir, yeni əmələ gələn xərçəng, şişlərinin sorulub sağaldılmasına kömək edir, öskürək zamanı nəfəs almanı asanlaşdırır, qara ciyər və selikli toxumanın fəaliyyətini normallaşdırır və s. Onun cavan yarpaqlarından ət, balıq, şorba, borş bişirilməsində və tərəvəzdən hazırlanmış müxtəlif xörəklərin dadını və tamını yaxşılaşdırmaq üçün istifadə edirlər. Təzə cəfəri yarpaqlarında 37% zulal, 58-290% mq C vitamini, 1,7
mq% /9-kurotin, 8,1% karbohidrat maddələri, 1,5% sellüloza, 1,1% mineral maddələr, 0,1% üzvi turşular, 150-300 mq % karotin A provitamini, az miqdarda B1, B2, PP vitaminləri aşkar edilmişdir.
Cəfərinin tərkibində efir yağının olması onun istifadə olunma sahələrini ildən-ilə genişləndirir. Belə ki, toxumlarının tərkibində 2-7%, yaşıl yarpaqlarında 0,02-0,3%, qurudulmuş kök hissəsində 0,08%-ə qədər efir yağı müəyyən edilmişdir. Tərkibindəki efir yağının əsas komponentləri apiol-C12H1404, pinen, miristisin CMH1203, fenol, stearin və palmitin, apiol turşuları, berqapten və kumarin aşkar olunmuşdur. Toxumlarının tərkibindən daha bir neçə maddə– 22% piyli yağ, alfapinin-C26H28N14, diosmin- C28H32015 flavonoidleri, yarpaqlarından 0,08% efir yağı, karotin, askorbin turşusu, çiçəklərindən kversetin və kempferol, kökündən isə apigenin flavonoidləri, berkarton, 1,5% zülalı maddə, 11% sulu karbohidrat, 1,3% sellüloza, 0,1 % üzvi turşu, l,l%o mineral maddələr, 35-68 mq% C vitamini, 1,00 mq% PP, B,, B2, K, karotin vitaminləri tapılmışdır.Yaşıl hissəsindən 9,3% kul, mq/q%-lə K-51,50, 19,90- Ca, 4,90-Mg, 0,40-Fe makroelementləri, mq%>-lə 0,13-Mn, 1,95-Ci, 1,03-Zn, 0,18-Co, 0,15-Cr, 0,18-A1, 0,50-Ba, 0,03- V, 3,25-Se, 0,35-Ni, 0,28-Sr, 0,08-Pb, 0,48-1 və s. mikroelementləri aşkar edilmişdir. Cəfəridən tərəvəz və ədviyyat məqsədləri üçün onun iki illik xammalından istifadə edilir. Bitkinin əsasən kök və yerüstü yaşıl hissəsi yeyinti məqsədləri üçün tətbiq olunur. Cəfərinin tərkibində çoxlu miqdarda K, Ca, Fe və P makro-elementləri aşkar edilmişdir. 100 q cəfəri yarpağından orta hesabla 7 mq karotin, 160 mq C vitamini, B vitamini qrupu, 1000 mq K, 41 mq Ca, 120 mq P aşkar edilmişdir. l00 q kükündən 41 mq C vitamini, 0,03 mq karotin, B vitamini qrupu və 56 mq P elementi tapılmışdır.
Cəfəri qatqı kimi şorbanın, müxtəlif salatların, qiymənin, piroqun, şorbanın, mayonezin, ən çox isə yumurta və tərəvəzdən hazırlanmış xorəklərin tərkibinə qatılır. Cəfəridən ən cox pendirin tərkibinə tam, xoş iy, kartof xörəklərinə ətirli iy və xoş tam vermək üçün istifadə edilir. Cəfəridən alınan ekstraktlar orqanizmin müdafiə qabiliyyətini artırır, əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırır. Cəfəri yarpaqlarının tərkibindəki C vitamininin miqdarı limondakından 2 dəfə çoxdur. Orqanizmi A vitamini və dəmirlə təmin edir.
Cəfərinin kök və toxumlarından hazırlanan cövhər və dəmləmələr sidik yollarına yaxşı təsir edir, dərinin vəziyyətini və həzm sistemini yaxşılaşdırır, sidiyin orqanizmdən kənar edilməsini sürətləndirir, qan damarlarının divarlarını möhkəmləndirir, mədə və bağırsaq əzələlərini gərginlikdən azad edir. Ürəyi zəif olanlara maddələr mübadiləsi pozuntularında və eləcə də döş və qarın boşluğunda yığılıb qalmış artıq suların kənar edilməsində cəfəri dəmləmə və cövhərlərindən qəbul etməyi məsləhət görürlər. Böyrəyin xroniki xəstəliklərində sidiyin kənar edilməsi üçün aşağıdakı reseptdən istifadə etməyi məsləhət görürlər: 1 çay qaşığı cəfərinin toxumlarından götürüb 1 stəkan qaynar suda dəmləyib gündə 3 dəfə stəkanın 1/4 hissəsi qədər qəbul edin.
Cəfəri şirəsi orqanizmdə baş verən zəhərli maddələri zərərsizləşdirir. Bitkinin bütün hissələri müalicəvi xüsusiyyətlərə malikdir. Cəfəridən hazırlanan preparatlardan uşaqlığın müalicəsində, sidik kisəsi və böyrəkdə olan daşların orqanizmdən kənar edilməsində istifadə edilir. Sidik kisəsi yollarının, qan damarlarının möhkəmləndirilməsində, qızdırmada cəfəridən alınmış şirəni 1:3 nisbətində kök şirəsi ilə qarışdırıb hər gün səhər və gunorta yeməyi zamanı qəbul edin. Cəfəri kökündən kulinariyada, toxum və yarpaqlarından alınmış efir yağından ətriyyat, kosmetika və sabunbişirmə sənayesində istifadə edilir. Cəfəri ədviyyə xassəli, şirintəhər, xoş iyə və kəskin tama malik bitki hesab edilir.
XƏBƏR LENTİ
İnternetdə parolu necə qorumalı?
Yataq otaqlarınıza saray havası verin...
Ödənişli təhsil alan tələbələrə şad xəbər
Bütün dünyanı metro birləşdirəcək?
Metroda tabut aparan gənclər tənqid edildilər-VİDEO
Bölgələrimizin mətbəxi - Qarabağ
Qadin.Netlilərin ixtisas arzuları (2-ci hissə)
2015-ci ilin ən yaxşı filmləri seçildi
Yeni TV-lər
Barışdıqdan sonra İLK Dəfə əl-ələ-FOTO
Sərt karantinlə bağlı daha bir açıqlama: 5 gün...
Saçlarınızı tez uzadan təbii vasitələr
Məşhur tablolar selfi olsaydı...
Geniş çiyinli xanımlar necə geyinməlidir?
Xərc olmasın deyə toy eləmədi-Gəlinliyi isə-ŞOK QİYMƏT
Ermənistanın bizdən öndə olduğu siyahı
Livan mətbuatı 20 Yanvar faciəsindən yazdı
Gül börəyi (foto resept)
Sağlamlığa ziyan vuran mətbəx vərdişləri
Kardioməşqlər beyni cavanlaşdırır
Hava haqqında
Müasir ayna modelləri
“Ufak tefek cinayetler”in aktyoru boşanır
Müdafiə Nazirliyindən cəbhədəki son vəziyyətlə bağlı AÇIQLAMA - VİDEO
Balaca qızlara saç düzümü
Pensiyalarla bağlı yenilik
Amerikalı onkoloq xərçənglə bağlı HƏR ŞEYİ AÇDI
Hər zövqə uyğun paltarlar
Portagal qabıgından əl işləri
Yaponiya gələcəyin avtomobillərini təqdim etdi - FOTO
Qreypfrut toxumunun eksraktı kosmetologiyada
10 Noyabr - Azərbaycanda ZƏFƏR GÜNÜ
Azərbaycanda bu məktəblər ləğv edilir - RƏSMİ
Ermənistanın hərbi rəhbərliyi eynəkli qadınları belə cəbhəyə göndərir - FOTOFAKT
Qayınana gəlin üçün məktəbdir
Həqiqəti yıxa bilməyən erməni güləşçinin yalanı - VİDEO
Ermənistanda səfərbərlik başlayıb?
Bakıda Covanni Battista Perqolezinin “Qulluqçu xanım” operasının premyerası olacaq
Fərdi və mikrosahibkarlara ödənilən maliyyə dəstəyinin məbləği açıqlandı - RƏSMİ
Şokoladlı dondurma (foto resept)
Emin Ağalarovdan şəhidlərlə bağlı paylaşım-FOTO
Muroveynik peçenyesi (foto resept)
Təhsil naziri: "Azyaşlı şagirdlərin yükü azaldılacaq"
İntiharların 15 ümumi səbəbləri (2)
Vanqa haqda şok faktlar: SSRİ çekistləri onu...
Abdulla Gül hacı oldu
Çavuşoğlu Azərbaycana gəlir
Avropada 66-cı olduq
Sirkdən heyvanları yığışdırdılar - ŞOK QƏRAR - FOTO
İlin məşqçisi seçildi
- ŞƏRHLƏR