Mürəkkəb isimlər
Mürəkkəb isimlər sintaktik yolla yaranan, çox vaxt iki və bəzən də üç sözün birləşməsindən ibarət olub yalnız bir məfhumu bildirən isimlərdir.
Quruluşuna və ifadə vasitələrinə görə mürəkkəb isimlər bir neçə qrupa ayrırlır:
I. Yanaşma əlaqəli birləşmə şəklində formalaşan mürəkkəb isimlər. Bu isimlərin tərəfləri müxtəlif nitq hissələrindən düzəldilmişdir.(I növ)
a) Isim +isim = qayınata, dəmirağac, Gülbahar, Gülçöhrə, Yazgül
b) Sifət+ isim = ağcaqanad, qaratoyuq,Ağdam, Ağsu, Qarabala
c) Say+isim = üçbucaq, qırxayaq, dördbucaq
d) Müxtəli nitq hissələri + -lıq şəkilşisi = qohumbazlıq, oyunbazlıq, ayrıseçkilik,başəpozuqluq, qaragünlülük
II. Qarşılıqlı tabelelilik əlaqəsində olan ismi birləşmələr əsasında düzələn mürəkkəb isimlər.(II növ) Bu isimlərin birinci tərəfi yiyəlik halda, ikinci tərəfi isə üçüncü şəxs mənsubiyyət şəkilçili olur. Məsələn: dəvədabanı (dəvənin dabanı) , əmioğlu (əminin oğlu), ayaqqabı (ayağın qabı) və s.
Zadə ,oğlu sözlərinin xüsusi adlara qoşulması ilə də mürəkkəb isimlər yaranır və II növ mürəkkəb isimlərə aid edilir. Ağaoğlu, Həsənzadə
III. Təkrar olunan isimlərin tərəfləri ha, a, ə bitişdiriciləri ilə birləşərək mürəkkəb isim yaradır.I söz kar samitlə qurtardıqda a, ə bitişdiriciləri, cingiltili samit və ya saitlə qurtardıqda isə ha biişdiricisi istifadə olununr. Məsələn: basabas, qaçaqaç, gəlhagəl, vurhavur və s.
IV. İsimlərin təkarı ilə yaranan mürəkkəb isimlər. Məsələn: top-top (oyunu), tıq-tıq (xanım)
V. Yaxın və ya əks mənalı sözlərin birləşməsilə.Məsələn: bacı-qardaş, dərə-təpə, gəliş-gediş.
VI. İsimlərlə feli sifətin birləşməsilə yaranan mürəkkəb isimlər.Belə isimlərin tərəfləri:
a) Birinci tərəf adlıq halda- gündoğan, günbatan, oxatan
b) Birinci tərəf yönlek halda- günəbaxan, evəgələn,
c) Birinci tərəfiqeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halda- aşsüzən, qəlbqıran, samandöyən
VII Qoşa sözlərdən yarananlar: dava-dərman, uşaq-muşaq, yan-yörə
VIII Az hallarda üç sözdən ibarət mürəkkəb sözlər var: əlüzyuyan, pal-paltarsatan,qaraçörəkotu
Bundan əlavə dilimizdə cümlə şəklində formalaşməç sözlər də var: vurçatlasın, çaloynasın, qarabasdı, alışdımyandım və s.
Tapşırıq.
Mürəkkəb ismin hər qrupuna aid 5 söz taparaq yazın.Şərhlərdə aydın və səliqəli şəkildə qeyd edin.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Can Yaman və Demetin gecə görüşü -FOTO
"Real Madrid"ə pis xəbər
İlham Əliyev və Ərdoğan bir-birinə təşəkkür etdi
Kürdə qorxulu vəziyyət
Kondisionerlərin qiyməti ucuzlaşıb
İrina Şeyk paylaşdığı FOTO ilə TƏƏCCÜBLƏNDİRDİ
Saymon Kouellin beli sındı
Kağız gəlinciklər - 3
19 yaşında milyonçu oldu-NECƏ?
Daxili Qoşunlarda aparılan yoxlamaların nəticələri açıqlandı
Yeni işə başlayanlara bir neçə tövsiyyə
Parlaq saçlar üçün məşhurlardan super məsləhətlər
Azərbaycanda eşitməyənlər: onları kim eşidəcək?
Gündəlik istifadə etdiyimiz ÇAYIN zərərləri
Brent neftinin qiyməti 50 dollara yaxınlaşır
ANS-Iə bağlı daha bir məhkəmə QƏRARI - YENİLƏNİB
Təbii fəlakət ABŞ-dakı şəhərciyi viranəyə çevirdi
Azərbaycanda daha iki nəfər koronavirusdan öldü: 124 yeni yoluxma - FOTO
Qozlu sadə peçenye (foto resept)
Məşhur aktrisa gündəmdədir-SƏBƏB/FOTO
Alim koronavirusa qarşı peyvənd vurdurmaq üçün ən yaxşı vaxtı AÇIQLADI
Bakıda binalara çəkilən rəsmlər hər kəsin diqqətini çəkir - VİDEO
Neon dırnaqlar
Hərəkətin möcüzəvi gücü ( 1 )
Bunları bilirsinizmi?
Prezident və xanımı “Bakı-2015”in ofisində
Son dəbə uyğun boyunbağılar
Selena Qomes geri qayıtdı - FOTO
"Sağlam qida yoxdur"-Yəhudi alimlərdən ŞOK araşdırma
Nazirlikdən dünya şöhrətli fransalı məşhurların erməni separatizminə dəstəyinə SƏRT REAKSİYA
Azərbaycanda daha iki Ordu Korpusu yaradıldı
Ağıllı telefonlardan əvvəl də "selfie" var idi - FOTO
Azərbaycan Ordusu mülki əhalini heç vaxt hədəf almır - RƏSMİ
Xaricdə istirahətdən hansı təhlükəli xəstəlikləri gətirə bilərsiz?
Belarusda keçirilən prezident seçkilərinin yekun nəticələri açıqlandı
İlin ən möhtəşəm qadınları seçildi
İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə yol infrastrukturu necə olacaq? - RƏSMİ
İşğaldan azad olunmuş torpaqlarımızdakı mədəni abidələrlə bağlı VACİB ADDIM
Meryem Üzerlinin şəklini cinayət xəbərində istifadə etdilər-FOTO
Meqan Markl unutqanlığına görə pərt oldu-FOTO
Çil-çıraqlar
Uşaq ensiklopediyası - 9
Koronavirus bitməmiş hantavirus meydana çıxdı
Bir matçda 15 milyard dollar qazanacaqlar
Onların bazarı Azərbaycanda işləmir və yaxud...
Dünyanın ən məşhur köpəyi öldü
Sağlam kişi koronavirusa yoluxduqdan sonra ayağını itirdi
3D döymələr
Şeyma Subaşı və Fransız DJ-in VİDEOSU
Ana südü körpələrin stressini azaldır
- ŞƏRHLƏR